مجلسی، محمدباقر: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۲۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class='wikiInfo'>
    [[پرونده:NUR00367.jpg|بندانگشتی|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی]]
    [[پرونده:NUR00367.jpg|بندانگشتی|مرقد علامه مجلسی]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    ! نام!! data-type='authorName'|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌
    |data-type='authorOtherNames'| ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌


    خط ۱۵: خط ۱۵:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|محمد تقی
    |data-type='authorfatherName'|محمدتقی
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|1078 هـ.ش یا 1110 هـ.ق یا 1700 م
    |data-type='authorDeathDate'|1078 ش یا 1110 ق یا 1700 م
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    خط ۳۲: خط ۳۲:
    |data-type='authorWritings'|[[بحار الانوار]].[[حلية المتقين]].[[زاد المعاد]]
    |data-type='authorWritings'|[[بحار الانوار]].[[حلية المتقين]].[[زاد المعاد]]
    |-class='articleCode'
    |-class='articleCode'
    |کد مولف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|367
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE00367AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|مجلسی (ابهام‌ زدایی)}}
    '''محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى''' (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به [[علامه مجلسى]] و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‌الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.




    ==ولادت==


    ==تولد==
    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحارالانوار از مرآةالاحوال نقل شده است، سال 1038 هق در شهر اصفهان بوده است<ref>مجلسی، محمدباقر، مدخل، ص 62،</ref>


    علّامه ملّا محمدباقر اصفهانى معروف به «علّامه مجلسى» و «مجلسى دوم» سومین پسر ملّا محمدتقى مجلسى اول است.
    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارک سال 1037 ه.ق دانسته است<ref>نوری، میرزاحسین، 102/149</ref>او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت [[میرداماد، سید محمدباقر بن محمد|میرداماد]] در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی: شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.


    به‌گفته میر عبدالحسین خاتون‏‌آبادى در تاریخ «وقایع الایام و السنین» علّامه مجلسى در سال 1037 در دارالعلم اصفهان دیده به‌دنیا گشود، ولى در مرآت الاحوال ولادت او را به‌سال 1038 نوشته است.
    پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه‌های مختلف علوم سر آمد بود<ref>ر. ک مهریزی، مهدی، ج1، ص 68</ref>


    ==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==
    ==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==


    علّامه مجلسى از همان اوان کودکى با هوشى سرشار و استعدادى خداداد و پشت کارى مخصوص، به تحصیل علوم متداوله عصر پرداخت. چون در سایه تعلیمات و مراقبت پدر علّامه‌‏اش که خود نمونه کامل یک فقیه بزرگ و عالم پارسا بود، شروع به کار نمود، در اندک زمانى مراحل مختلفه علمى را یکى پس از دیگرى طى کرد.
    محمدباقردر چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، ملامحسن استر آبادی، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملامحسن فیض کاشانی]]، [[مازندرانی، محمدصالح بن احمد|ملاصالح مازندرانی]] تلمّذ کرده است، طوريکه گفته‌اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.


    وی بعد از تکمیل تحصیلات خود در فنون و علوم مختلف، با واقع‌بینى مخصوصى، به تحقیق در اخبار اهل بیت عصمت و طهارت(ع) پرداخت، و با استفاده از شرائط مساعد و قدرت سلطان وقت شاه سلیمان‏ صفوى، به جمع ‏آورى کتاب‌هاى مربوطه و مدارک لازمه، از هر مرز و بومى که بود، همت گماشت.
    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت‌های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته‌اند که می‌توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمدباقرلاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمدکاظم شوشتری و [[جزایری، سید نعمت‌الله|سید نعمت‌الله جزایری]] نام برد. سید مصلح‌الدین مهدوی در کتاب زندگی‌نامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است.
    علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمدباقرسبزواری در سال 1090 به منصب شیخ‌الاسلامي دست یافت.


    آنگاه براى تأمین هدف بزرگ و منظور عالى خود و مسئولیتى که برعهده گرفته بود، یک دوره کامل اخبار روایات ائمه اطهار را در هر باب و هر موضوعى از نظر گذرانید.
    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید<ref>همان، ص 25</ref>


    سپس در زمانى که درست وارد چهل سالگى عمر گرانبهایش شده، دست بیک اقدام دامنه‌دار و اساسى زده، شالوده بناى عظیمى را پى‌ریزى کرد و با تکمیل این بناى محکم و تأمین آن منظور ضرورى که همانا تألیف کتاب بزرگ «بحار الأنوار» است نامش در همه جا پیچید و آوازه فضل و علم و همت بلندش در سراسر دنیاى اسلام بگوش دوست و دشمن و عالى و دانى رسید. بطورى که در حیات خودش آثار قلمى و فکریش، در اقصى نقاط دنیاى اسلام و بلاد کفر منتشر گشت.
    == خاندان مجلسی ==
    نياى محمّدباقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال‌الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند.
    نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‌‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند».<ref>ابن طاوس، عبدالکریم، ص 24</ref>


    ==علامه مجلسى و منصب شیخ‌الاسلامى==
    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]] که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می‌رسد.


    یکى از کارهاى معروف علّامه مجلسى اینست که وى متصدى شکستن بت‌هاى هندوها در دولتخانه شاهى بود. این واقعه را معاصر او میر عبدالحسین خاتون‌آبادى در وقایع ماه جمادى الأولى سال 1098 در تاریخ خود «وقایع السنین» نگاشته است.
    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می‌رفتند که عبارتنداز:
    # میرزا عزیزالله (1025-1074ق)
    # مولی عبدالله که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.


    همچنین سید نعمت‌اللّه جزائرى که از شاگردان مشهور علّامه مجلسى است در کتاب «مقامات» می‌نویسد: به استاد ما خبر دادند که بتى در اصفهان هست که کفار هند آن را پنهانى میپرستند. استاد هم دستور داد آن را خرد کنند. بت‌پرستان هند حاضر شدند مبالغ هنگفتى به شاه ایران بدهند که نگذارد آن بت شکسته شود و اجازه دهد آنها بت مزبور را به هندوستان ببرند، ولى شاه ایران (شاه‏ سلیمان صفوى) نپذیرفت.
    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده‌اند که عبارتند از:


    وقتى بت شکسته شد، خادمى که ملازم و مراقب آن بت بود، تاب نیاورد ریسمانى بگردن خود آویخت و انتحار کرد.
    # آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با [[مازندرانی، محمدصالح بن احمد|مرحوم ملاصالح مازندرانی]] معروف است.
    # همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
    # همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و......
    # همسر میرزا کمال افسایی، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه [[ابن حاجب، عثمان بن عمر|ابن حاجب]].


    در همین سال که علّامه مجلسى با تألیف کتاب «بحار الانوار» و دیگر کتب نافع و مؤثر خود و نفوذ روز افزونش، شخصیت ممتاز و مقام علمى و عملیش زبانزد خاص و عام بود، تا جایى که ارکان دولت و شخص شاه صفوى نیز تحت تأثیر جامعیت و موقعیت وى قرار گرفتند، از میان آن همه دانشمندان مشهور که در اصفهان و سایر شهرهاى ایران میزیستند، فقط او که در آن موقع شصت و یک سال داشته است، از طرف شاه سلیمان صفوى به منصب شیخ‌الاسلامى که بزرگترین مقام دینى بود برگزیده شد و تا پایان عمر نیز در این سمت باقى بود...
    وحید بهبهانی، [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض]] و دو فرزند او:[[طباطبایی، سید محمد بن علی|آقا سید محمد مجاهد]] (صاحب [[المناهل|مناهل]] و [[مفاتيح الأصول|مفاتیح]]) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت‌الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند<ref>مهریزی، مهدی، ص 69-71</ref>


    علّامه مجلسى با احراز منصب شیخ الاسلامى قدرت مهمى دست یافت و از آن فرصت، حداکثر استفاده را نمود و تا سر حدّ امکان، در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بى ‏پناه و امر به معروف و نهى از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام، و مبارزه با ظلم و زورگوئى که پیش از وى کسى قدرت جلوگیرى آن را نداشت کوشید.
    == مقام علمی ==


    مرحوم سید عبداللّه شوشترى در آخر اجازه کبیره از پدرش نورالدین و او از پدرش محدّث مشهور رسید نعمت‌اللّه جزائرى که از شاگردان دانشمند علّامه مجلسى بوده است نقل میکند که گفته است: چون علّامه مجلسى اقدام به تألیف کتاب «بحار الأنوار» نمود و همه جا در جستجوى کتب قدیمه بود و سعى بلیغ براى بدست آوردن آنها مبذول میداشت، به وى خبر دادند کتاب «مدینة العلم» شیخ صدوق در یکى از شهرهاى یمن است.
    محمدباقرمجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.


    علّامه مجلسى هم موضوع را به اطلاع شاه (گویا شاه سلیمان صفوى) رسانید.
    کتاب [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] محمدباقرمجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.


    شاه نیز یکى از امراى دولت را با هدایاى بسیار به‌منظور بدست آوردن کتاب مزبور، به یمن فرستاد؛ بعلاوه پادشاه صفوى قسمتى از املاک مخصوص خود را وقف تألیف‏ بحار الانوار و استنساخ آن، و هزینه طلاب علوم دینیه کرده بود»!
    علامه مجلسی [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد.
    علامه در کنار تدوین [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی‌اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.


    ==دیگران در باره او چه گفته‏‌اند؟==
    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] دارد به ترویج سنت حسنه‌ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه‌ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه‌ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می‌توان یاد کرد<ref>همان، ج1، ص6</ref>
    مرحوم شیخ یوسف بحرانى (متوفى بسال 1186ق) در کتاب «لؤلؤة البحرین» می‌نویسد: «در خصوص ترویج دین و احیاى شریعت حضرت سیدالمرسلین(ص) و تصنیف و تألیف و امر و نهى مردم و ریشه‌کن ساختن متجاوزین و مخالفین و هواپرستان و بدعت‏‌گذاران، بخصوص فرقه صوفیه، هیچ کس نه قبل و نه بعد از وى، به‌پای او نرسیده است... هم او بود که احادیث اهل بیت را در شهرهاى ایران منتشر ساخت».
    سومین عرصه‌ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.


    تا آنجا که می‌نویسد: «مملکت شاه سلطان حسین (صفوى)... بوجود شریف او محروس بود، و چون او برحمت ایزدى پیوست، اطراف مملکت درهم شکست، و ظلم و تعدّى همه جا را فرا گرفت، به‌طورى که در همان سال که او وفات یافت (1110ق) شهر «قندهار» از دست شاه سلطان حسین بیرون رفت، و پیوسته خرابى بر کشور مستولى گردید تا آنکه تمام مملکت را از دست داد!».
    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه [[امام على(ع)]] به مالک اشتر و.... از این گونه کتاب‌های او می‌باشد<ref>همان</ref>


    مرحوم آقا احمد کرمانشاهى که با چهار واسطه خواهرزاده علّامه مجلسى است در کتاب نفیس «مرآت الاحوال» می‌نویسد:
    بر این اساس بحق می‌توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تأليف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله‌اش تقسیم شود، در هر سال 19125 سطر نگاشته است<ref>همان، ص 9</ref>


    «از بعضى ثقات شنیدم که ملّا محمدتقى (پدر وى) نقل کرده که شبى از شبها بعد از نماز و تهجّد و گریه و زارى بدرگاه قادر على الاطلاق خود را به‌حالتى دیدم که دانستم هر چه از درگاه احدیت مسألت کنم، باجابت مقرون، و عنایت خواهد شد، و فکر می‌کردم که از خدا چه بخواهم؟ آیا از امر دنیوى یا از امر اخروى؟ که ناگاه صداى گریه محمدباقر از گهواره بلند شد. من گفتم الهى بحق محمد و آل محمد(ص) این طفل را مروّج دین و ناشر احکام سید المرسلین گردان و او را بتوفیقات بینهایت خود موفّق بدار!».


    سپس آقا احمد می‌نویسد: «شکى نیست که این خوارق عادات که از آن بزرگوار به‌ظهور رسیده، نیست مگر از دعاى چنین بزرگوارى. چه آنکه وى از قبل سلاطین (صفویه) در بلدى مثل اصفهان شیخ الاسلام بود و جمیع مرافعات و دعاوى مردم را بنفس نفیس خود رسیدگى می‌کرد، و فوت نمی‌شد از او نماز بر اموات و جماعات و ضیافات و عبادات!! و آن جناب را شوق شدیدى بتدریس بود، و از مجلسش جماعت بسیارى برخاستند و در "ریاض العلماء" است که عدد ایشان بهزار نفر میرسید!
    ==اساتيد و مشایخ اجازه==


    مکرّر خانه خدا و ائمه عراق علیهم السّلام را زیارت کرد، و متوّجه امور معاش خود می‌شد و حوائج دنیاى او در نهایت انضباط بود، و با این حال، تألیفات او رسید به آنچه رسید! در ترویج دین به‌مرتبه‏اى رسید که عبدالعزیز دهلوى (سنی ناصبی) در «تحفه اثنى عشریه» که در این اوقات (در عصر نویسنده) در ابطال مذهب شیعه نوشته، گفته است: "اگر دین شیعه را دین مجلسى بنامند رواست، زیرا که این مذهب را او رونق داد و سابق بر این (بر اثر سلطه حکومت اهل تسنن) آنقدر عظمتى نداشت"».
    # پدرش ملا[[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است<ref>قمی، شیخ عباس، ص 439-446</ref>
    # [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|آقا حسين خوانسارى]] (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    # حسنعلی شوشتری(متوفای 1029)،<ref>ر.ک.نوری، میرزاحسین، ص 139</ref>
    # امیررفیع‌الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)  
    # امیر محمد قاسم قهپایی<ref>ر.ک.همان، ص141</ref>


    ==تألیفات علامه مجلسى==
    اما مشايخ نقل او:
    # مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول.
    # [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] (متوفاى 1091 هجرى)
    # [[سيد على خان مدنى]] صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه‌ عليه‌السلام (متوفاى 1120 هجرى)
    # [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حرّ عاملى]] مؤلف كتاب [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعه]] (متوفاى 1104 هجرى)<ref>قمی، شیخ عباس، ص110</ref>


    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاً کتابهاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.
    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.


    علّامه مجلسى و پدرش مجلسى اول نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...
    == شاگردان ==
    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی، ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.  
    از جمله شاگردان علامه‌اند:
    # [[جزایری، سید نعمت‌الله|سيد نعمت‌اللّه جزائرى]]
    # محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی.
    # امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی.
    # حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات.
    # میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی».
    # ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبدالحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی.
    # [[گلستانه، سید علاءالدین محمد|میرزا علاءالدین محمد گلستانه]] شارح نهج‌البلاغة.
    # حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    # محمد قاسم بن محمدرضا هزار جریبی.
    # شیخ محمد اکمل.
    # محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا.
    # [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ محمدحسن حر عاملی]] مؤلف کتاب [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشیعه]]
    # [[مدنی، سید علی‌خان|صدرالدین سید علیخان شیرازی هندی]] شارح کتاب [[رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين (صلوات‌الله‌عليه)|صحیفه کامله]]<ref>ر.ک.همان، از ص147 الی ص157</ref>


    محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد:«یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحر العلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».
    ==آثار==


    همچنین آقا احمد کرمانشاهى - نواده وحید بهبهانى - در تاریخ "مرآت الاحوال جهان نما" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد:
    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاًً کتاب‌هاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.


    ===تألیفات فارسى علامه مجلسى===
    علّامه مجلسى و پدرش [[مجلسی، محمدتقی|مجلسى اول]] نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...


    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" علّامه محدّث نورى و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «الذریعه» شیخ آقا بزرگ تهرانى در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:
    [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدّث نورى]] در الفیض القدسى می‌نویسد: «یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحرالعلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاًً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏‌هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».
     
    همچنین [[آقااحمد کرمانشاهی]] - نواده [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانى]] - در تاریخ "[[مرآت الأحوال جهان نما]]" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد:
    «مصنفات آن عالى درجات بحدى مقبول طباع شده و به درجه اشتهار رسیده که‏ از بلاد کفر و اسلام جایى نخواهد بود که از آنها خالى باشد».
     
    ===آثار فارسى ===
     
    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" [[نوری، حسین بن محمدتقی|علّامه محدّث نورى]] و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «[[الذريعة إلی أصول الشريعة|الذریعه]]» شیخ [[آقا بزرگ تهرانى]] در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:


    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.
    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.
    خط ۱۰۶: خط ۱۴۷:
    #حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    #حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    #عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    #عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    #مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحیاة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    #مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحياة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    #تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    #تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    #حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    #حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    خط ۱۱۲: خط ۱۵۳:
    #ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    #ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    #مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    #مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    #رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده اند)؛
    #رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده‌اند)؛
    #رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    #رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    #رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    #رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    #رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آنحضرت)؛
    #رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آن حضرت)؛
    #رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    #رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    #رساله در خصوص مال ناصبى؛
    #رساله در خصوص مال ناصبى؛
    #رساله در آداب ماههاى رومى؛
    #رساله در آداب ماه‌هاى رومى؛
    #رساله در نماز شب؛
    #رساله در نماز شب؛
    #رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    #رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    خط ۱۳۱: خط ۱۷۲:
    #شرح دعاى جوشن کبیر؛
    #شرح دعاى جوشن کبیر؛
    #رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    #رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    #ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه السّلام به مالک اشتر؛
    #ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به مالک اشتر؛
    #رساله السّابقون السّابقون؛
    #رساله السّابقون السّابقون؛
    #مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    #مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    خط ۱۴۱: خط ۱۸۲:
    #مناجات نامه؛
    #مناجات نامه؛
    #رساله در زیارت اهل قبور؛
    #رساله در زیارت اهل قبور؛
    #ترجمه توحید امام رضا علیه السّلام؛
    #ترجمه توحید امام رضا علیه‌السّلام؛
    #ترجمه دعاى مباهله؛
    #ترجمه دعاى مباهله؛
    #ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    #ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    خط ۱۵۱: خط ۱۹۲:
    #مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    #مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    #انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    #انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    #ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة » (از امام صادق ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    #ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة» (از [[امام صادق]] ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    #ترجمه نماز؛
    #ترجمه نماز؛
    #جوابهاى مسائل متفرقه؛
    #جوابهاى مسائل متفرقه؛
    خط ۱۶۴: خط ۲۰۵:




    ===تألیفات عربى علامه مجلسى===
    ===آثار عربى ===
    {{ستون-شروع|2}}
    {{ستون-شروع|2}}
    #کتاب بزرگ و دائرة المعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
    #کتاب بزرگ و دائرةالمعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
    #کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقة الاسلام کلینى است؛
    #کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقةالاسلام کلینى است؛
    #ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار شیخ طوسى، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
    #ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
    #شرح اربعین (چهل حدیث)؛
    #شرح اربعین (چهل حدیث)؛
    #الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    #الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    خط ۱۷۶: خط ۲۱۷:
    #رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    #رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    #رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
    #رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
    #حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    #حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و [[الاستبصار في ما اختلف من الأخبار|استبصار]]؛
    #المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    #المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    #رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست.
    #رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست<ref>ر.ک: دوانی، علی، از صفحه 59 تا 138</ref>
     
    {{پایان}}
    {{پایان}}


    ==استادان علامه مجلسى‏==
    ==رحلت ==
    [[پرونده:NUR00367....jpg|بندانگشتی|مرقد محمدباقرمجلسی و پدرش در مسجد جامع اصفهان|250px]]
    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏‌ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏‌اش ملّا [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تاکنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.


    علامه مجلسى از محضر بسیارى از علماى نامى و فقهاى بزرگ کسب علم و فضیلت نموده، و مقامات علمى و عملى را طىّ کرده یا از آنان بدریافت اجازه (نقل روایت) نائل گشته است، که از جمله، این عده می‌باشند:
    ==پانویس==
    <references/>


    #پدر عالیقدرش ملّا محمد تقى مجلسى رضوان اللّه علیه؛
    #ملّا محمد صالح مازندرانى (داماد مجلسی پدر) متوفى بسال 1081ق (با میر محمّد صالح خاتون آبادی که داماد خود مجلسی پسر است اشتباه نشود)؛
    #شیخ على بن حسن، نوادۀ شهید ثانى، مؤلف شرح کافى، الدّر المنثور، حواشى بر شرح لمعه، و غیرها. که در سن نود سالگى بسال 1103ق رحلت نمود؛
    #دانشمند محدّث میر محمد مؤمن بن دوست محمد استرآبادى، مؤلف کتاب «رجعت»، مجاور مکه معظمه که در سال 1088 همان جا بدست دشمنان شهید شد، وى داماد محدّث مشهور ملّا محمد امین استرآبادى (احیاگر سنت و روش فقهاء اخباری)، و مؤلف کتاب «الفوائد المدنیة» است؛
    #محدّث عظیم الشّأن و عالم جلیل القدر، ملا محمد طاهر قمى (اخباری)، که از مفاخر علماء، و در قم، شیخ الاسلام بوده است؛ مؤلف کتاب «تحفة الاخیار» در ردّ صوفیه؛
    #ملا محسن فیض کاشانى (متوفى 1091ق) مؤلف کتاب الوافى و غیره... (که به سبب گرایش فیض کاشانی به فلسفه و تصوّف، علامۀ مجلسی از وی رویگردان شد و کناره گرفت)؛


    (و جمعی دیگر از علماء، که اسامی ایشان در زمرۀ مشایخ اجازه و یا اساتید علامۀ مجلسی(ره) در کتب مفصّل آمده است...).
    == منابع مقاله ==
    # ابن طاوس، عبدالکریم، فرحة الغرى، پژوهش جویا جهانبخش، میراث مکتوب، تهران، 1379ش
    # دوانی، علی، مهدی موعود، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1375ش
    # قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، تحقیق:[[باقری بیدهندی، ناصر|ناصر باقری بیدهندی]]، مؤسسه بوستان کتاب، 1385ش
    # نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش
    # مجلسی، محمدباقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، انتشارات اسلامیه، بی تا
    # مهریزی، مهدی، شناخت نامه علامه مجلسی، ناصرالدین انصاری قمی، انتشارات چاپ و انتشارات، 1378ش


    ==شاگردان علامه مجلسى‏==


    در این بخش شاگردانى که نزد وى تحصیل کرده‏اند، یا از وى بدریافت اجازه نائل گشته‏اند، مذکور می‌گردند. محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد: «اینان دانشمندانى هستند که من آنها را شناخته‌‏ام، در حالى که شاگردان علّامه‏ مجلسى بیش از اینهاست که من بگویم توانسته‌ام با کمى اطلاع و فقدان وسیله، بر اسامى همه آنها اطلاع یابم!».
    {{سرور زنان جهان}}
    {{امام سجاد علیه‌السلام}}
    {{امام باقر علیه‌السلام}}
    {{امام رضا علیه‌السلام}}
    {{علامتین مجلسی}}
    {{مجلسی، محمدباقر}}
    {{جوامع روایی شیعه}}
    {{محدثان شیعه}}


    میرزا عبداللّه (افندی) اصفهانى شاگرد مجلسى نیز در «ریاض العلماء» می‌نویسد: «شاگردان استاد بالغ بر هزار نفر بودند!»؛ و شاگرد دیگرش سید نعمت اللّه جزائرى در «انوار نعمانیه» می‌نویسد: «بیش از هزار نفر بودند!»
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    که از جمله مهمّترین شاگردان علامۀ مجلسی می‌توان این افراد را نام برد:


    {{ستون-شروع|2}}
    [[حدود و قصاص و دیات]]
    #سید نعمت اللّه جزائری؛
    #میر محمدصالح بن عبدالواسع (خاتون آبادی)، داماد مجلسى؛
    #دختر زاده‌‏اش میر محمد حسین خاتون ‏آبادى؛
    #حاجّ محمّد اردبیلى ،مؤلف کتاب مشهور«جامع الرّوات»(در رجال)؛
    #میرزا عبداللّه اصفهانى معروف به افندى، مؤلف کتاب «ریاض العلماء» (در شرح احوال علماء شیعه)؛
    # میرزا علاء‌الدین گلستانه، شارح نهج البلاغه؛
    #ملّا محمداکمل؛
    #محمد بن مرتضى مشهور به نور الدّین و مؤلف تفسیر «الوجیز»، برادرزاده ملا محسن فیض کاشانى؛
    #ملّا محمدرضا بن محمد صادق بن مقصود على مجلسى، پسر عمّ علّامه مجلسى؛
    #میرزا محمد مشهدى، صاحب تفسیر «کنز الدقائق»؛
    و... .
    {{پایان}}


    ==وفات علامه مجلسى‏==
    [[بیست و پنج رساله فارسی]]


    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏اش ملّا محمد تقى مجلسى مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تا کنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.
    [[رهبر جاودان: زندگی امام زمان(عج)]]


    ==منبع مقاله==
    [[زاد المعاد]]
    ر.ک: دوانی، علی، مهدی موعود، از صفحه 59 تا 138، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش


    == وابسته‌ها ==
    [[حلية المتقين]]


    {{وابسته‌ها}}
    [[مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن]]  
    [[حدود و قصاص و دیات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده


    [[بیست و پنج رساله فارسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الإهليلجة]]


    [[زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ملهمه]]


    [[گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام]]  


    [[کلمات المحققین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[معجم اشعار المعصومين علیهم‌السلام الواردة في بحارالانوار ما نظموه و ما انشدوه]]


    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار]]


    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار (زیر نظر برازش)


    [[آسمان و جهان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کلمات المحققین]]  


    [[ترجمه جلد چهارم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ربيع الأسابيع]]  


    [[اخلاق اسلامی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الفرائد الطریفة في شرح الصحیفة الشریفة]]  


    [[ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت]]  


    [[بنادر البحار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن]]  


    [[ترجمه بحارالأنوار: قسمت سوم از جلد پانزدهم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[آسمان و جهان]]  


    [[ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق  از طریق آیات و روایات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد چهارم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اخلاق اسلامی]]


    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بنادر البحار]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه بحارالأنوار، قسمت سوم از جلد پانزدهم]]  


    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات]]  


    [[زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها : ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم‌السلام]]  


    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)]]  


    [[شیعه در پیشگاة قرآن و اهل بیت علیهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]]  


    [[مهدی موعود]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)]]  


    [[توحيد مفضل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[زندگانی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها؛ ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)]]  


    [[ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه فرحة الغری]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[شیعه در پیشگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام]]  


    [[حیوة القلوب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مهدی موعود]]  


    [[جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم (علیهم السلام)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل]]  


    [[ شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار]]
    [[نظم اللئالي]]


    [[حق الیقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه فرحة الغری]]  


    [[مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حیوة القلوب]]  


    [[ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم علیهم‌السلام]]  


    [[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي]]  


    [[مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حق اليقين (ویرایش جدید)]]  


    [[الوجیزة في الرجال]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول]]  


    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار]]  


    [[رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]]  


    [[کتاب رجعت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد]]  


    [[الأهلیلجة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[الوجیزة في الرجال]]  


    [[حلیة المتقین في الآداب و السنن و الأخلاق]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]]  


    [[مهدی موعود (ولی ارومیه ای)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المنتخب من التفسیر الموضوعي في بحار الأنوار]]  


    [[اعتقادات دين اسلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع]]  


    [[بلوهر و بوذاسف]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[کتاب رجعت]]  


    [[بحار الانوار الـجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الإهليلجة]]  


    [[گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حلية المتقين في الآداب و السنن و الأخلاق]]  


    [[گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین (ع)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مهدی موعود (ولی ارومیه ای)]]  


    [[اختیارات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اعتقادات دين اسلام]]  


    [[الأربعین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بلوهر و بوذاسف]]  


    [[اخلاق و آداب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار]]  


    [[حلیة المتقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران]]  


    [[رسالة الأوزان و المقادیر]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین(ع)]]  


    [[غریب الحدیث فی بحار الانوار ( چهار جلدی )]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اختیارات]]  


    [[ اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب الأربعین (مجلسی)]]  


    [[ الاربعون حدیثا]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اخلاق و آداب]]  


    [[ عین الحیاة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رسالة الأوزان و المقادير]]  


    [[محن الابرار : مقتل علامه مجلسی : ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[غریب الحدیث فی بحار الانوار (چهار جلدی)]]  


    [[زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند]]  


    [[ حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الاربعون حدیثا]]  


    [[ آئین زندگی مومنین : حلیة المتقین . برگزیده : مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[عین الحياة]]  


    [[ مفاتح الغيب ؛ به ضميمه آداب نماز شب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[محن الابرار: مقتل علامه مجلسی: ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار]]  


    [[ فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زاد المعاد]]  


    [[ مجموعه رسائل اعتقادی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه]]  


    [[خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[آئین زندگی مومنین: حلية المتقين. برگزیده: مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی]]  


    [[عین الحیات [صحیح: عین الحیاة]]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مفاتح الغيب؛ به ضميمه آداب نماز شب]]  


    [[ مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»]]  


    [[گزيده عين الحياة در اخلاق]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجموعه رسائل اعتقادی]]  


    [[توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي هاي آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق (ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار]]  


    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزيده عين الحياة در اخلاق]]  


    [[ زاد المعاد و مفتاح الجنان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي‌های آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق(ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي]]  


    [[سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار]]  


    [[توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق (ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[زاد المعاد و مفتاح الجنان]]  


    [[ حلية المتقين]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار]]  


    [[ زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق(ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي]]  


    [[دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حلية المتقين]]  


    [[گزیده حق الیقین در عقاید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زاد المعاد]]  


    [[مجموعه پنج رساله علمي طبي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار]]  


    [[تحفة الزائر: زيارات چهارده معصوم عليهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حق الیقین در عقاید]]  


    [[ حیاة القلوب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجموعه پنج رساله علمي طبي]]  


    [[Hayat al-Qulub Stories of The Prophets]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تحفة الزائر]]  


    [[بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حیاة القلوب]]  


    [[ بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[Hayat al-Qulub Stories of The Prophets]]  


    [[حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحار الانوار]]  


    [[زندگانی پیامبر ما صلی الله علیه و آله و سلم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات]]  


    [[ حلية المتقين]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زندگانی پیامبر ما صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم]]  


    [[توحید مفضل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[توحید مفضل]]  


    [[برگزیده حلیة المتقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[برگزیده حلية المتقين]]  


    [[رجعت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رجعت]]  




    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:مترجمان]]
    [[رده:مهدویت‌پژوهان]]
    [[رده:شارحان صحیفه سجادیه]]
    [[رده:محدثان شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۶

    مرقد علامه مجلسی
    نام مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    نام‌های دیگر ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ ث‍ان‍ی

    م‍لا م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    نام پدر محمدتقی
    متولد ۱۰۳۷ق
    محل تولد اصفهان
    رحلت 1078 ش یا 1110 ق یا 1700 م
    اساتید محمدتقی مجلسی • ملا صالح مازندرانی • فیض کاشانی • سید علی خان مدنی • ملا خلیل قزوینی و...
    برخی آثار بحار الانوار.حلية المتقين.زاد المعاد
    کد مؤلف AUTHORCODE00367AUTHORCODE
    برای دیگر کاربردها، مجلسی (ابهام‌ زدایی) را ببینید.

    محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‌الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.


    ولادت

    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحارالانوار از مرآةالاحوال نقل شده است، سال 1038 هق در شهر اصفهان بوده است[۱]

    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارک سال 1037 ه.ق دانسته است[۲]او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی: شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.

    پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه‌های مختلف علوم سر آمد بود[۳]

    شخصیت و ویژگی علمی ایشان

    محمدباقردر چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی تلمّذ کرده است، طوريکه گفته‌اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.

    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت‌های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته‌اند که می‌توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمدباقرلاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمدکاظم شوشتری و سید نعمت‌الله جزایری نام برد. سید مصلح‌الدین مهدوی در کتاب زندگی‌نامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است. علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمدباقرسبزواری در سال 1090 به منصب شیخ‌الاسلامي دست یافت.

    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید[۴]

    خاندان مجلسی

    نياى محمّدباقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال‌الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند. نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‌‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند».[۵]

    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می‌رسد.

    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می‌رفتند که عبارتنداز:

    1. میرزا عزیزالله (1025-1074ق)
    2. مولی عبدالله که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.

    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده‌اند که عبارتند از:

    1. آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است.
    2. همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
    3. همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و......
    4. همسر میرزا کمال افسایی، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب.

    وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مناهل و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت‌الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند[۶]

    مقام علمی

    محمدباقرمجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.

    کتاب بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام محمدباقرمجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.

    علامه مجلسی بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد. علامه در کنار تدوین بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی‌اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.

    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام دارد به ترویج سنت حسنه‌ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه‌ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه‌ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می‌توان یاد کرد[۷] سومین عرصه‌ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.

    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام على(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتاب‌های او می‌باشد[۸]

    بر این اساس بحق می‌توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تأليف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله‌اش تقسیم شود، در هر سال 19125 سطر نگاشته است[۹]


    اساتيد و مشایخ اجازه

    1. پدرش ملامحمدتقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است[۱۰]
    2. آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    3. حسنعلی شوشتری(متوفای 1029)،[۱۱]
    4. امیررفیع‌الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)
    5. امیر محمد قاسم قهپایی[۱۲]

    اما مشايخ نقل او:

    1. مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول.
    2. ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى)
    3. سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه‌ عليه‌السلام (متوفاى 1120 هجرى)
    4. شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى)[۱۳]

    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.

    شاگردان

    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی، ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است. از جمله شاگردان علامه‌اند:

    1. سيد نعمت‌اللّه جزائرى
    2. محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی.
    3. امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی.
    4. حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات.
    5. میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی».
    6. ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبدالحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی.
    7. میرزا علاءالدین محمد گلستانه شارح نهج‌البلاغة.
    8. حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    9. محمد قاسم بن محمدرضا هزار جریبی.
    10. شیخ محمد اکمل.
    11. محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا.
    12. شیخ محمدحسن حر عاملی مؤلف کتاب وسائل الشیعه
    13. صدرالدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله[۱۴]

    آثار

    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاًً کتاب‌هاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.

    علّامه مجلسى و پدرش مجلسى اول نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...

    محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد: «یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحرالعلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاًً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏‌هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».

    همچنین آقااحمد کرمانشاهی - نواده وحید بهبهانى - در تاریخ "مرآت الأحوال جهان نما" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد: «مصنفات آن عالى درجات بحدى مقبول طباع شده و به درجه اشتهار رسیده که‏ از بلاد کفر و اسلام جایى نخواهد بود که از آنها خالى باشد».

    آثار فارسى

    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" علّامه محدّث نورى و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «الذریعه» شیخ آقا بزرگ تهرانى در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:

    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.

    1. حیات القلوب (در زندگانی پیامبران ع)، سه جلد؛
    2. حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    3. عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    4. مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحياة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    5. تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    6. حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    7. جلاء العیون (در شرح احوال معصومین ع)؛
    8. ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    9. مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    10. رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده‌اند)؛
    11. رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    12. رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    13. رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آن حضرت)؛
    14. رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    15. رساله در خصوص مال ناصبى؛
    16. رساله در آداب ماه‌هاى رومى؛
    17. رساله در نماز شب؛
    18. رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    19. رساله بهشت و دوزخ؛
    20. رساله در مناسک حج؛
    21. رساله در کفارات؛
    22. رساله در زکات؛
    23. رساله در آداب نماز؛
    24. ترجمه توحید مفضّل؛
    25. رساله در بداء (= نسخ شدن حکم یا قضائی به امر خدا و جانشین شدن حکم یا قضای دیگر بجای آن)؛
    26. رساله در نکاح؛
    27. شرح دعاى جوشن کبیر؛
    28. رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    29. ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به مالک اشتر؛
    30. رساله السّابقون السّابقون؛
    31. مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    32. ترجمه «فرحة الغرىّ» (= شادمانی نجف) سید عبدالکریم ابن طاوس؛
    33. ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در راه خراسان (در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا – ع) نوشته؛
    34. رساله در جبر و تفویض؛
    35. رساله صواعق الیهود، در جزیه (= مالیّات اسلامی از کافران اهل ذمّه) و احکام دیه؛
    36. رساله در سهام (ارث)؛
    37. مناجات نامه؛
    38. رساله در زیارت اهل قبور؛
    39. ترجمه توحید امام رضا علیه‌السّلام؛
    40. ترجمه دعاى مباهله؛
    41. ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    42. ترجمه زیارت جامعه (کبیره)؛
    43. ترجمه دعاى کمیل؛
    44. ترجمه دعای جوشن صغیر؛
    45. ترجمه دعاى سمات؛
    46. ترجمه قصیده دعبل خزاعى؛
    47. مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    48. انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    49. ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة» (از امام صادق ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    50. ترجمه نماز؛
    51. جوابهاى مسائل متفرقه؛
    52. کتاب اختیارات، کتاب بزرگى است و غیر از آنست که (در شمارۀ 11) ذکر شد؛
    53. تذکرة الائمّة (که بشدّت تحریف شده است)؛
    54. کتاب صراط النجاة، شرح گناهان کبیره و صغیره؛
    55. تعبیر خواب؛
    56. رساله جنت و نار (بهشت و دوزخ)، غیر از آنچه (در شمارۀ 20) ذکر شد.

    پنج کتاب اخیر را نسبت بوى می‌دهند و درست روشن نیست که تألیف او باشد (رجوع کنید بغیض القدسى و مقدّمه بحار طبع جدید).


    آثار عربى

    1. کتاب بزرگ و دائرةالمعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
    2. کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقةالاسلام کلینى است؛
    3. ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار شیخ طوسی، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
    4. شرح اربعین (چهل حدیث)؛
    5. الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    6. الوجیزه در رجال؛
    7. رساله اعتقادات؛
    8. رساله در شکوک (شکیّات نماز)؛
    9. رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    10. رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
    11. حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    12. المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    13. رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست[۱۵]

    رحلت

    مرقد محمدباقرمجلسی و پدرش در مسجد جامع اصفهان

    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏‌ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏‌اش ملّا محمدتقى مجلسى مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تاکنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.

    پانویس

    1. ↑ مجلسی، محمدباقر، مدخل، ص 62،
    2. ↑ نوری، میرزاحسین، 102/149
    3. ↑ ر. ک مهریزی، مهدی، ج1، ص 68
    4. ↑ همان، ص 25
    5. ↑ ابن طاوس، عبدالکریم، ص 24
    6. ↑ مهریزی، مهدی، ص 69-71
    7. ↑ همان، ج1، ص6
    8. ↑ همان
    9. ↑ همان، ص 9
    10. ↑ قمی، شیخ عباس، ص 439-446
    11. ↑ ر.ک.نوری، میرزاحسین، ص 139
    12. ↑ ر.ک.همان، ص141
    13. ↑ قمی، شیخ عباس، ص110
    14. ↑ ر.ک.همان، از ص147 الی ص157
    15. ↑ ر.ک: دوانی، علی، از صفحه 59 تا 138


    منابع مقاله

    1. ابن طاوس، عبدالکریم، فرحة الغرى، پژوهش جویا جهانبخش، میراث مکتوب، تهران، 1379ش
    2. دوانی، علی، مهدی موعود، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1375ش
    3. قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، تحقیق:ناصر باقری بیدهندی، مؤسسه بوستان کتاب، 1385ش
    4. نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش
    5. مجلسی، محمدباقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، انتشارات اسلامیه، بی تا
    6. مهریزی، مهدی، شناخت نامه علامه مجلسی، ناصرالدین انصاری قمی، انتشارات چاپ و انتشارات، 1378ش


    وابسته‌ها


    حدود و قصاص و دیات

    بیست و پنج رساله فارسی

    رهبر جاودان: زندگی امام زمان(عج)

    زاد المعاد

    حلية المتقين

    مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن

    الإهليلجة

    ملهمه

    گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام

    معجم اشعار المعصومين علیهم‌السلام الواردة في بحارالانوار ما نظموه و ما انشدوه

    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار

    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار (زیر نظر برازش)

    کلمات المحققین

    ربيع الأسابيع

    الفرائد الطریفة في شرح الصحیفة الشریفة

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن

    آسمان و جهان

    ترجمه جلد چهارم بحار الانوار

    اخلاق اسلامی

    ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت

    بنادر البحار

    ترجمه بحارالأنوار، قسمت سوم از جلد پانزدهم

    ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات

    ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم‌السلام

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)

    زندگانی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها؛ ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار

    شیعه در پیشگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام

    مهدی موعود

    توحيد مفضل

    ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار نظم اللئالي

    ترجمه فرحة الغری

    حیوة القلوب

    جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم علیهم‌السلام

    شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي

    حق اليقين (ویرایش جدید)

    مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول

    ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار

    بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام

    مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد

    الوجیزة في الرجال

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار

    المنتخب من التفسیر الموضوعي في بحار الأنوار

    رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع

    کتاب رجعت

    الإهليلجة

    حلية المتقين في الآداب و السنن و الأخلاق

    مهدی موعود (ولی ارومیه ای)

    اعتقادات دين اسلام

    بلوهر و بوذاسف

    بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار

    گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران

    گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین(ع)

    اختیارات

    کتاب الأربعین (مجلسی)

    اخلاق و آداب

    رسالة الأوزان و المقادير

    غریب الحدیث فی بحار الانوار (چهار جلدی)

    اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند

    الاربعون حدیثا

    عین الحياة

    محن الابرار: مقتل علامه مجلسی: ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار

    زاد المعاد

    حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه

    آئین زندگی مومنین: حلية المتقين. برگزیده: مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی

    مفاتح الغيب؛ به ضميمه آداب نماز شب

    فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»

    مجموعه رسائل اعتقادی

    خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار

    گزيده عين الحياة در اخلاق

    توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي‌های آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق(ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي

    المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار

    زاد المعاد و مفتاح الجنان

    سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار

    توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق(ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي

    حلية المتقين

    زاد المعاد

    دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار

    گزیده حق الیقین در عقاید

    مجموعه پنج رساله علمي طبي

    تحفة الزائر

    حیاة القلوب

    Hayat al-Qulub Stories of The Prophets

    بحار الانوار

    حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات

    زندگانی پیامبر ما صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم

    توحید مفضل

    برگزیده حلية المتقين

    رجعت

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=مجلسی،_محمدباقر&oldid=762295»