أنوار السجاد عليه‌السلام

    از ویکی‌نور
    أنوار السجاد عليه‌السلام
    أنوار السجاد عليه‌السلام
    پدیدآورانجمعیة المعارف الإسلامیة الثقافیة (نويسنده)
    ناشرجمعية المعارف الإسلامية الثقافية
    مکان نشرلبنان - بیروت
    سال نشر1428ق - 2007م
    چاپ2
    شابک-
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    /ع۸ ص30233 267/1 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أنوار السجاد عليه‌السلام، اثر جمعية المعارف الإسلامية الثقافية (انجمن معارف فرهنگی اسلامی)، جلد اول از مجموعه‌ای تحت عنوان «دروس ثقافية» (درس‌های فرهنگی) و مجموعه‌ای است از درس‌هایی که از مضامین اخلاقی و رفتاری موجود در صحیفه سجادیه استخراج شده‌اند؛ درس‌هایی که به زندگی فرد و جامعه مربوط می‌شوند.

    هدف کتاب

    هدف اصلی کتاب، ارائه درس‌ها و آموزه‌های اخلاقی و رفتاری از دعاهای امام سجاد(ع) برای هدایت زندگی فردی و اجتماعی مؤمنان است. این درس‌ها به‌منظور ارائه یک نظام رفتاری (دستور) برای فرد و جامعه طراحی شده‌اند. کتاب به دنبال استخراج آموزه‌هایی برای دستیابی به صلاح، اصلاح و سعادت در دنیا و آخرت است[۱].

    ساختار

    کتاب با یک مقدمه کوتاه آغاز شده است. بدنه اصلی کتاب، شامل دوازده درس است که هریک به موضوع اخلاقی یا رفتاری خاصی اختصاص دارد. هریک از درس‌های اصلی کتاب، دارای ساختاری منظم و شامل بخش‌های مختلفی است که برای تسهیل یادگیری و تعمق طراحی شده است؛ به شرح زیر:

    1. عنوان درس (مثلاً الدرس الثاني: حسن الخلق)؛
    2. بخشی شامل یک یا چند دعا یا فراز از دعاهای صحیفه سجادیه که به موضوع درس مرتبط است؛
    3. بخش «في رحاب الدعاء» (در بستر دعا) که به بررسی مقدماتی موضوع درس در ارتباط با دعاهای امام سجاد(ع) می‌پردازد؛
    4. مباحث اصلی درس که معمولاً به‌صورت زیربخش‌های شماره‌گذاری یا حرف‌گذاری‌شده (ا، ب، ج و...) ارائه می‌شوند و جنبه‌های مختلف موضوع را از دیدگاه اسلامی بررسی می‌کنند؛
    5. بخش «من فقه الإسلام» (از فقه اسلام) که به احکام و مسائل فقهی مرتبط با موضوع درس می‌پردازد؛
    6. بخش «خلاصة الدرس» (خلاصه درس) که نکات کلیدی و اصلی درس را به‌صورت خلاصه مرور می‌کند؛
    7. بخش «أسئلة حول الدرس» (پرسش‌هایی پیرامون درس)، شامل سؤالاتی برای تفکر، یادگیری و تثبیت مفاهیم؛
    8. بخش «للحفظ» (برای حفظ کردن) که معمولاً حاوی آیاتی از قرآن کریم یا احادیث مرتبط با موضوع برای به خاطر سپردن است؛
    9. بخش «للمطالعة» (برای مطالعه)، شامل مطالب خواندنی، داستان‌ها یا متون مرتبط با موضوع درس برای درک بیشتر و عمیق‌تر است.

    محتوا

    به‌طور خلاصه، کتاب بر روی مفاهیم اخلاقی و تربیتی تمرکز دارد که از دعاهای امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه برگرفته شده‌اند.

    درس اول، به‌عنوان مقدمه‌ای بر مجموعه، به معرفی و تبیین اهمیت صحیفه سجادیه می‌پردازد. صحیفه سجادیه به‌عنوان گنجینه‌ای از ارزش‌های والا، آداب و واجبات، سلاح مؤمن و کلید گنج‌های آسمان و زمین معرفی شده و هدف اصلی آن ارائه نظام رفتاری برای فرد و جامعه برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت است. در بخش «في رحاب الدعاء» این درس، بر اهمیت اختصاص دعا تنها به خداوند و وعده الهی بر استجابت دعا تأکید شده است[۲].

    درس دوم: حسن الخلق (خوش‌اخلاقی): این درس به اهمیت حسن خلق، به‌‌‌‌عنوان پایه‌ای‌ترین بخش اخلاق اسلامی می‌پردازد. حسن خلق، حالتی ریشه‌دار در نفس است که افعال نیکو به‌آسانی از آن سرچشمه می‌گیرد. آثار دنیوی و اخروی حسن خلق، مانند افزایش روزی، طول عمر و کسب مقام بالا مورد بحث قرار گرفته است. اجتناب از خشم، پرهیز از محرمات و نرم‌خویی از مصادیق حسن خلق شمرده شده‌اند[۳].

    درس سوم: الوفاء بالوعد (وفای به عهد): اهمیت وفای به عهد در اسلام و مذمت پیمان‌شکنی را بیان می‌کند. نقض عهد می‌تواند نشانه نفاق باشد. داستان‌هایی برای نشان دادن اهمیت وفای به عهد ذکر شده است[۴].

    درس چهارم: كتمان السر و حفظ العهد (پنهان کردن راز و حفظ پیمان): به ضرورت حفظ اسرار و پیمان‌ها اشاره دارد. فاش کردن راز، خیانت محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلات شود. معیارهایی برای شناخت فرد امین در حفظ راز و عواقب فاش کردن آن بیان شده است[۵].

    درس پنجم: أمانة الوقت (امانت بودن وقت): وقت، به‌عنوان امانتی الهی معرفی شده که باید قدر آن دانسته و به بهترین شکل استفاده شود. پرهیز از اتلاف وقت در کارهای بیهوده مورد تأکید قرار گرفته است. روش‌های بهره‌وری از وقت و عواقب تلف کردن آن بررسی شده است[۶].

    درس ششم: التواضع (فروتنی): تواضع، به‌عنوان یکی از برترین فضایل اخلاقی و راهی برای کسب عزت نفس و رهایی از تکبر معرفی شده است. نشانه‌های تواضع و همچنین تواضع مذموم (ناپسند) بیان گردیده است. آثار و برکات تواضع در زندگی فردی و اجتماعی نیز ذکر شده است[۷].

    درس هفتم: الإيثار (ایثار): ایثار به معنای مقدم داشتن دیگران بر خود در نیازمندی‌ها، به‌عنوان بالاترین مرتبه اخلاق و عبادت مطرح شده است. داستان‌هایی از ایثار معصومین(ع) برای تبیین این فضیلت آورده شده است. ایثار موجب قرب به خداوند و کسب درجات عالی می‌شود[۸].

    درس هشتم: كظم الغيظ (فرو بردن خشم): فرو بردن خشم یکی از صفات برجسته متقین و نیکوکاران است. آثار مثبت کظم غیظ، شامل آسانی در قیامت، آمرزش گناهان، نجات از آتش و عزت در دنیا و آخرت ذکر شده است. این صفت به کنترل نفس و غلبه بر وسوسه‌ها کمک می‌کند[۹].

    درس نهم: القناعة (قناعت): قناعت، موجب آسایش خاطر و بی‌نیازی از مردم می‌شود. این درس قناعت را راهی برای رسیدن به عزت و بی‌نیازی معرفی می‌کند. آثار قناعت مانند سلامت نفس، راحتی بدن، آسانی حساب، غنای روحی و کرامت بیان شده است[۱۰].

    درس دهم: كف الأذى (خودداری از آزار دیگران): این درس به پرهیز از هرگونه آزار رساندن به دیگران، اعم از مؤمن و غیر مؤمن تأکید دارد. آزار مؤمن از گناهان کبیره شمرده شده است. پاداش‌های خودداری از آزار، مانند: پیروزی در قیامت، نجات از آتش و راحتی بدن ذکر شده است[۱۱].

    درس یازدهم: السماح و العفو (گذشت و بخشش): این درس به‌صورت تفصیلی به اهمیت و انواع گذشت و بخشش می‌پردازد. عفو جمیل (بخشش زیبا) که به اصلاح کمک می‌کند و عفو قبیح (بخشش ناپسند) که موجب فساد می‌شود، معرفی شده‌اند. همچنین از العفو الأكبر (بخشش بزرگ‌تر) و العفو الأصغر (بخشش کوچک‌تر) سخن رفته است. آثار متعدد عفو، مانند: تقویت پیوندها، آسانی در قیامت، عزت، پیروزی، بقای قدرت و نجات از عذاب آتش بیان شده است. عفو نشانه‌ی کمال ایمان و از صفات پرهیزگاران است. دعای مربوط به این درس شامل طلب بخشش از خداوند است[۱۲].

    درس دوازدهم: الحياء و العفاف (حیا و عفت): این درس به اهمیت حیا (شرم و نجابت) و عفت (پاک‌دامنی) در اخلاق اسلامی می‌پردازد. حیا، جوهر ایمان و سرچشمه کرامت و عفت دوری از محرمات است. ارتباط حیا و عفت با یکدیگر و نقش آن‌ها در تربیت نفس و کمال ایمان بیان شده است. آثار این صفات، مانند: راحتی، سلامتی و آسانی در روز قیامت ذکر گردیده است[۱۳].

    در مجموع، کتاب «أنوار السجاد» از طریق بررسی مفاهیم اخلاقی برگرفته از صحیفه سجادیه، یک چارچوب عملی برای رشد اخلاقی و رسیدن به سعادت ارائه می‌دهد، با تأکید ویژه بر فضایل اجتماعی مانند گذشت و بخشش. در کنار این مباحث، مفهوم ضمنی توبه و طلب بخشش الهی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه، ص5
    2. ر.ک: متن کتاب، ص7-14
    3. ر.ک: همان، ص15
    4. ر.ک: همان، ص25
    5. ر.ک: همان، ص35
    6. ر.ک: همان، ص45
    7. ر.ک: همان، ص53
    8. ر.ک: همان، ص63
    9. ر.ک: همان، ص73
    10. ر.ک: همان، ص83
    11. ر.ک: همان، ص93
    12. ر.ک: همان، ص101
    13. ر.ک: همان، ص111

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها