نمایه‌نامه موضوعی صحیفه سجادیه

نمایه‌نامهٔ موضوعی یا «فرهنگ موضوعی» صحیفه سجادیه، اثر مصطفی درایتی (متولد 1334ش)، محقق و مصحح با همکاری سید موسی صدر و عباسعلی علیزاده، یک نمایه‌نامه موضوعی و فرهنگ لغت موضوعی است که به منظور تسهیل دسترسی به محتوا، مضامین و مفاهیم دقیق دعاهای کتاب شریف صحیفهٔ سجّادیه تألیف شده است. هدف اصلی کتاب، تبیین معارف الهی و گسترش فرهنگ شیعی از طریق عمیق‌ترین مناجات‌های اهل بیت(ع) است.

نمایه نامه موضوعی صحیفه سجادیه
پدیدآوران	درایتی، مصطفی (نويسنده) علیزاده، عباسعلی (نویسنده) صدر، موسی ( نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الـمعجم المفهرس لالفاظ الصحیفه السجادیه ** فرهنگ موضوعی صحیفه سجادیه ** نمایه نامه موضوعی یا فرهنگ موضوعی صحیفه سجادیه جامعه
ناشر	مرکز اطلاعات و مدارک علمی ايران
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1377ش
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	دعاها - علی بن حسین(ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. صحیفه سجادیه - فهرست مطالب
زبان	عربی - فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏ص‎‏3074‎‏ ‎‏1377 267/1 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

مطالب کتاب که ساختاری فرهنگ‌نامه‌ای دارد و بر پایهٔ تنظیم الفبایی واژگان کلیدی و موضوعی استخراج‌شده از متن صحیفهٔ سجادیه سازماندهی شده است، در دو جلد ارائه گردیده است: در جلد نخست، علاوه بر نمایه موضوعی، متن دعاها، معادل‌های فارسی و لغات مشکل (غریب اللغات) آمده است و جلد دوم که با عنوان «المعجم المفهرس الالفاظ الصحيفة السجادية الجامعة» به چاپ رسید، در حقیقت کشف الالفاظ صحیفه سجادیه است که به شماره دعا و بخش‌های دعا که در جلد اول موجود است، ارجاع می‌دهد.

سبک نگارش

شیوهٔ نگارش این اثر مبتنی بر فهرست‌نگاری موضوعی یا فرهنگ موضوعی است که با استخراج دقیق واژه‌های دارای بار معنایی از صحیفه آغاز شده و صرفاً به تنظیم مطالب نپرداخته، بلکه واژه‌ها را به ترتیب الفبایی در مدخل‌های اصلی مرتب کرده است. از ویژگی‌های کلیدی این سبک، استفاده از نشانه‌های قراردادی است؛ این نشانه‌ها برای ارائهٔ توضیحات تکمیلی، مشخص‌کردن کلمات هم‌معنی (مترادف)، اشاره به معنای کامل یا ارجاع‌دادن کاربر به مدخل‌های دیگر به کار رفته‌اند. همچنین، در نگارش این نمایه‌نامه از یک سیستم آدرس‌دهی دقیق استفاده شده که شامل سه جزء (شمارهٔ دعا، شمارهٔ صفحهٔ چاپ شده، و شمارهٔ سطر در چاپ موجود) است تا محقق بتواند به‌سادگی به متن اصلی دعا مراجعه کند.

اهمیت کتاب

دلایل ارزشمندی این اثر عبارت‌اند از:

1. کتاب حاضر، یک مأخذ ارزشمند برای بیرون‌کشیدن مضامین و محتوای غنی دعاهای صحیفه سجادیه به شمار می‌رود که بدون وجود آن، دسترسی به مفاهیم عمیق دعاها دشوار است.
2. این اثر به ترویج و گسترش فرهنگ اهل‌بیت(ع) کمک شایانی می‌کند، زیرا با آشکارساختن و تبیین مفاهیم ایجازگونه صحیفهٔ سجادیه، زمینهٔ تدبر بیشتر در معانی دعا را فراهم می‌سازد.
3. این فرهنگ موضوعی، بستر و زمینه‌ای را برای عالمان و دانشمندان دینی فراهم می‌آورد تا بتوانند به‌سرعت و سهولت به مضامین و مطالب موردنیاز خود در صحیفه دست یابند و وقت کمتری صرف جستجوی محتوای پراکنده کنند.

گزارش محتوا

کتاب حاضر به‌عنوان ابزاری برای بازیابی اطلاعات، تمامی محتوای صحیفه را بر اساس واژگان کلیدی و موضوعات اصلی مرتب کرده است. این ساختار الفبایی، امکان دسترسی به مفاهیم عمیق و پرکاربرد دینی و اخلاقی موجود در دعاها را فراهم می‌کند.

در این فرهنگ، بیش از ۷۵۰۰ مدخل اصلی و ۳۵۰۰ مدخل ارجاعی و 800 معادل گزینش و در مجموع ۲۰۰۰۰ مورد ثبت اطلاعات صورت گرفته است.

به‌عنوان نمونه، مدخل‌هایی که با حرف «الف» آغاز می‌شوند، بخش بزرگی از محتوای کتاب را تشکیل می‌دهند. در این بخش، واژه‌هایی نظیر الاتباع (پیروی‌کردن)، إجابة (پاسخ‌دادن)، إحسان (نیکی)، إخلاص (خلوص) و مفاهیم مرتبط با توبه و بازگشت؛ مانند إعتذار (عذرخواهی) و إعتراف (اقرار) مشاهده می‌شود. مفاهیم مربوط به کمک و استعانت از خدا مانند إستعانه و إستغفار (طلب آمرزش) نیز در این بخش با جزئیات و ارجاعات متعدد آمده است.

یکی از طولانی‌ترین و مهم‌ترین مدخل‌های این بخش، مدخل اسماءالله و صفاته است که فهرست جامعی از صفات پروردگار (مانند ارحم‌الراحمین، اکرم الاکرمین، فالق الإصباح، ساتر العورات و...) را با ارجاعات دقیق به فرازهای صحیفه دربرمی‌گیرد.

در بخش‌های بعدی نیز دیگر مدخل‌های حروف الفبا آورده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.