مجلسی، محمدباقر: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (←‏رحلت: ایراد املایی)
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۲۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class='wikiInfo'>
    [[پرونده:NUR00367.jpg|بندانگشتی|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی]]
    [[پرونده:NUR00367.jpg|بندانگشتی|مرقد علامه مجلسی]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    ! نام!! data-type='authorName'|مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌
    |data-type='authorOtherNames'| ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌


    خط ۱۵: خط ۱۵:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|محمد تقی
    |data-type='authorfatherName'|محمدتقی
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|1078 هـ.ش یا 1110 هـ.ق یا 1700 م
    |data-type='authorDeathDate'|1078 ش یا 1110 ق یا 1700 م
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    خط ۳۰: خط ۳۰:
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|
    |data-type='authorWritings'|[[بحار الانوار]].[[حلية المتقين]].[[زاد المعاد]]
    |-class='articleCode'
    |-class='articleCode'
    |کد مولف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|367
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE00367AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|مجلسی (ابهام‌ زدایی)}}
    '''محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى''' (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به [[علامه مجلسى]] و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‌الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.




    ==ولادت==
    ==ولادت==


    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحارالانوار از مرآةالاحوال نقل شده است، سال 1038 هق در شهر اصفهان بوده است<ref>مجلسی، محمدباقر، مدخل، ص 62،</ref>


    محمد باقر بن محمد تقى بن مقصود على مجلسى، معروف به علامه مجلسى و مجلسى ثانى در سال 1037 هجرى در شهر اصفهان ديده به جهان گشود.
    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارک سال 1037 ه.ق دانسته است<ref>نوری، میرزاحسین، 102/149</ref>او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت [[میرداماد، سید محمدباقر بن محمد|میرداماد]] در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی: شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.


    ==خاندان==
    پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه‌های مختلف علوم سر آمد بود<ref>ر. ک مهریزی، مهدی، ج1، ص 68</ref>


    ==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==


    خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترين خاندانهاى شيعه در قرون اخير است. در اين خانواده نزديك به يكصد عالم وارسته و بزرگوار ديده مى‌شود و از نزديكان علامه پس از بررسى تنها علم و فضل مشاهده مى‌كنيم:
    محمدباقردر چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، ملامحسن استر آبادی، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملامحسن فیض کاشانی]]، [[مازندرانی، محمدصالح بن احمد|ملاصالح مازندرانی]] تلمّذ کرده است، طوريکه گفته‌اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.


    # جد بزرگ علامه، عالم بزرگوار حافظ، ابو نعيم اصفهانى صاحب كتابهايى چون«تاريخ اصفهان» و «حلية الأولياء است.
    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت‌های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته‌اند که می‌توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمدباقرلاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمدکاظم شوشتری و [[جزایری، سید نعمت‌الله|سید نعمت‌الله جزایری]] نام برد. سید مصلح‌الدین مهدوی در کتاب زندگی‌نامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است.
    # پدر علامه، مولى محمد تقى مجلسى، معروف به مجلسى اول (1003 - 1070 هجرى) صاحب كرامات و مقامات معنوى و روحى بلند است. او محدث و فقيهى بزرگ است و كتابهايى نيز تأليف نموده است.
    علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمدباقرسبزواری در سال 1090 به منصب شیخ‌الاسلامي دست یافت.
    # محمد تقى مجلسى شاگرد شيخ بهايى و مير داماد است. او در علوم مختلف اسلامى تبحر داشته و در زمان خويش مرجعيت تقليد را به عهده داشته است. وى در كنار مرجعيت، از اقامۀ نماز جمعه و جماعت نيز غفلت نمى‌كرد و امام جمعۀ اصفهان بود.
    # از جمله پرورش يافتگان مكتبش مى‌توان به:علامه مجلسى (كه بيشترين استفاده را از پدر خويش برده است)، آقا حسين خوانسارى و ملا صالح مازندرانى اشاره نمود.
    # علامه دو برادر داشت كه آنها نيز مردانى متقى و زاهد بودند به نامهاى ملا عزيز اللّه و ملا عبد اللّه، كه براى تبليغ و نشر علوم اهل بيت عليهم السلام به هندوستان رفت و ساكن آنجا گرديد.


    خاندان علامه مجلسى نه تنها مردانى عالم و دانشمند به جامعه تحويل داده، بلكه زنان اين خاندان نيز پا به پاى مردان خويش قدم برداشته‌اند.
    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید<ref>همان، ص 25</ref>


    علامه مجلسى چهار خواهر داشت كه آنان نيز هر يك داراى تأليفات و تحقيقات ارزنده‌اى در علوم اسلامى مى‌باشند. از جمله تأليفات آنان مى‌توان به:شرح كافى، المشتركات فى الرجال، شرح شرايع الإسلام، شرح مطالع و شرح قصيدۀ دعبل خزائى اشاره نمود.
    == خاندان مجلسی ==
    نياى محمّدباقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال‌الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند.
    نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‌‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند».<ref>ابن طاوس، عبدالکریم، ص 24</ref>


    همسران اين زنان عالم و بزرگوار نيز از علماى بزرگ بودند. كسانى همچون ملا صالح مازندرانى، ملا ميرزاى شيروانى، ملا على استرآبادى و ميرزا محمد فسايى.
    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ [[ابونعیم، احمد بن عبدالله|ابونعیم اصفهانی]] که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می‌رسد.


    علامه مجلسى داراى 5 پسر بود كه همگى از محضر علم و معارف پدر بهره‌مند شدند و به مدارجى بالا دست يافتند.
    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می‌رفتند که عبارتنداز:
    # میرزا عزیزالله (1025-1074ق)
    # مولی عبدالله که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.


    دامادهاى علامه هم كه 5 نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنايتى خاص نسبت به دامادها، دختران خويش را به ازدواج آنان درمى‌آورد.
    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده‌اند که عبارتند از:


    علاوه بر اينها خاندانهاى بزرگى از علماى آن عصر مرتبط با علامه مجلسى بودند، مانند وحيد بهبهانى، بحر العلوم، طباطبايى بروجردى، ميرزا عبد الله افندى صاحب رياض العلما، شهرستانى و...
    # آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با [[مازندرانی، محمدصالح بن احمد|مرحوم ملاصالح مازندرانی]] معروف است.
    # همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
    # همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و......
    # همسر میرزا کمال افسایی، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه [[ابن حاجب، عثمان بن عمر|ابن حاجب]].


    ==مقام علمى==
    وحید بهبهانی، [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض]] و دو فرزند او:[[طباطبایی، سید محمد بن علی|آقا سید محمد مجاهد]] (صاحب [[المناهل|مناهل]] و [[مفاتيح الأصول|مفاتیح]]) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت‌الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند<ref>مهریزی، مهدی، ص 69-71</ref>


    == مقام علمی ==


    علامه مجلسى آنچنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد كه محتاج هيچ بيان و توضيحى نيست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان فقاهت و اجتهاد مى‌درخشد.
    محمدباقرمجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.


    علامه مجلسى از جمله بزرگانى است كه از جامعيت خاصى برخوردار بود. او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسير، حديث، فقه، اصول، تاريخ، رجال و درايه سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعۀ عظيم بحار الأنوار اين نكته را بخوبى آشكار مى‌سازد.
    کتاب [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] محمدباقرمجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.


    اين علوم در كنار علوم عقلى همچون فلسفه، منطق، رياضيات، ادبيات،  لغت، جغرافيا، طب، نجوم و علوم غريبه از او شخصيتى ممتاز و بى‌نظير ساخته است.
    علامه مجلسی [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد.
    علامه در کنار تدوین [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی‌اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.


    نظرى گذرا به «كتاب السماء و العالم» در بحار الأنوار اين جامعيت را بخوبى نمايان مى‌سازد.
    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای [[بحارالانوار|بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]] دارد به ترویج سنت حسنه‌ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه‌ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه‌ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می‌توان یاد کرد<ref>همان، ج1، ص6</ref>
    سومین عرصه‌ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.


    برخى علامۀ مجلسى را در طول تاريخ اسلامى از حيث جامعيت در علوم و فنون گوناگون بى‌نظير دانسته‌اند.
    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه [[امام على(ع)]] به مالک اشتر و.... از این گونه کتاب‌های او می‌باشد<ref>همان</ref>


    علامه ريزبينى و نكته سنجى‌هاى بسيار زيبايى پيرامون روايات مشكل دارد. بيانهاى علامه در ذيل روايات و آيات قرآن بسيار دقيق و زيبا است و كمتر مى‌توان در آنها خطا و اشتباهى يافت.
    بر این اساس بحق می‌توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تأليف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله‌اش تقسیم شود، در هر سال 19125 سطر نگاشته است<ref>همان، ص 9</ref>


    علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روايات اهل بيت عليهم السلام در فقه نيز تبحرى بالا داشته، گرچه اكثر مجلدات فقهى بحار مجال پاكنويس شدن نيافته است.


    ==شخصيت معنوى==
    ==اساتيد و مشایخ اجازه==


    # پدرش ملا[[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است<ref>قمی، شیخ عباس، ص 439-446</ref>
    # [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|آقا حسين خوانسارى]] (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    # حسنعلی شوشتری(متوفای 1029)،<ref>ر.ک.نوری، میرزاحسین، ص 139</ref>
    # امیررفیع‌الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)
    # امیر محمد قاسم قهپایی<ref>ر.ک.همان، ص141</ref>


    علماى دين نه تنها از استاد خود درس علم و دانش مى‌آموزند، بلكه سير و سلوك معنوى خويش را زير نظر اساتيد عارف بالله سپرى مى‌نمايند. علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى و سريعتر از آن مدارج معنوى و كمالات روحى را پيمود تا آنجا كه مصداق واقعى «عالم ربّانى» گشت.
    اما مشايخ نقل او:
    # مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول.
    # [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فيض كاشانى]] (متوفاى 1091 هجرى)
    # [[سيد على خان مدنى]] صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه‌ عليه‌السلام (متوفاى 1120 هجرى)
    # [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حرّ عاملى]] مؤلف كتاب [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعه]] (متوفاى 1104 هجرى)<ref>قمی، شیخ عباس، ص110</ref>


    اين ادعا با مرورى بر سجاياى اخلاقى ايشان كاملا روشن مى‌شود.
    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.


    از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى‌توان به اين موارد اشاره نمود:
    == شاگردان ==
    ۱- ياد خداوند:
    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی، ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.
    شاگرد گرانقدر او «سيد نعمت اللّه جزائرى» در مورد استاد خود گفته است:علامه هيچگاه از ياد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام مى‌داد.
    از جمله شاگردان علامه‌اند:
    # [[جزایری، سید نعمت‌الله|سيد نعمت‌اللّه جزائرى]]
    # محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی.
    # امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی.
    # حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات.
    # میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی».
    # ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبدالحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی.
    # [[گلستانه، سید علاءالدین محمد|میرزا علاءالدین محمد گلستانه]] شارح نهج‌البلاغة.
    # حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    # محمد قاسم بن محمدرضا هزار جریبی.
    # شیخ محمد اکمل.
    # محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا.
    # [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ محمدحسن حر عاملی]] مؤلف کتاب [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشیعه]]
    # [[مدنی، سید علی‌خان|صدرالدین سید علیخان شیرازی هندی]] شارح کتاب [[رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين (صلوات‌الله‌عليه)|صحیفه کامله]]<ref>ر.ک.همان، از ص147 الی ص157</ref>


    ۲-زيارت:
    ==آثار==
    علامه به «زيارت» ائمۀ هدى عليهم السلام اهميت فراوان مى‌داد و با وجود مشكلات آن زمان و امكانات بسيار ابتدايى براى مسافرت، چندين بار به زيارت ائمۀ عراق، بقيع و مشهد مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سكنى گزيد.
    او چند بار نيز به حج خانۀ خدا مشرف شد.


    ۳-توسل:
    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاًً کتاب‌هاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.
    توجه خاص به توسل به معصومين عليهم السلام باعث گرديد علامۀ مجلسى پيرامون ادعيه و زيارات مطالب فراوانى در بحار الانوار بياورد و بجز آن، چند كتاب مستقل نيز در موضوع ادعيه و زيارت تأليف نمايد از جمله:
    «زاد المعاد» كه مرجعى مهم در كتب ادعيۀ متأخر است و«تحفة الزائر» و ترجمه‌هايى از زيارت جامعه كبيره و دعاى سمات و...


    ۴-زهد و پارسايى:
    علّامه مجلسى و پدرش [[مجلسی، محمدتقی|مجلسى اول]] نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...
    يك ويژگى بسيار مهم در زندگى اين بزرگ مرد، زهد و پارسايى و ساده زيستى اوست. علامه در عهد صفوى مى‌زيست و شيخ الاسلام حكومت صفوى بود و در يك كلام، تمام امكانات دولت در اختيار او بود، اما با همۀ اينها زندگى شخصى علامه در نهايت زهد و سادگى سپرى مى‌شد.


    ۵-تواضع:
    [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدّث نورى]] در الفیض القدسى می‌نویسد: «یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحرالعلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاًً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏‌هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».


    تواضع علامۀ مجلسى از ديگر خصائص اوست. علامه هيچگاه به مقام اجتماعى و بالا و پايين بودن موقعيت يا سنّ افراد نگاه نمى‌كرد.
    همچنین [[آقااحمد کرمانشاهی]] - نواده [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانى]] - در تاریخ "[[مرآت الأحوال جهان نما]]" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد:
    «مصنفات آن عالى درجات بحدى مقبول طباع شده و به درجه اشتهار رسیده که‏ از بلاد کفر و اسلام جایى نخواهد بود که از آنها خالى باشد».


    او از سيد على خان مدنى، شارح گرانقدر صحيفۀ سجاديه مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى‌دانيم كه سيد على خان 15 سال كوچكتر از علامه بوده و از حيث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى‌رسيد.
    ===آثار فارسى ===


    خلاصه اينكه جمع شدن همۀ اين خصائص روحى و كمالات معنوى با علم و دانش گستردۀ علامه، از او شخصيتى ممتاز ساخته بود كه در تاريخ به دشوارى مثل و مانندى براى او پيدا مى‌شود.
    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" [[نوری، حسین بن محمدتقی|علّامه محدّث نورى]] و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «[[الذريعة إلی أصول الشريعة|الذریعه]]» شیخ [[آقا بزرگ تهرانى]] در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:


    ==اوضاع سياسى==
    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.


    {{ستون-شروع|2}}
    #حیات القلوب (در زندگانی پیامبران ع)، سه جلد؛
    #حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    #عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    #مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحياة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    #تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    #حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    #جلاء العیون (در شرح احوال معصومین ع)؛
    #ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    #مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    #رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده‌اند)؛
    #رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    #رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    #رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آن حضرت)؛
    #رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    #رساله در خصوص مال ناصبى؛
    #رساله در آداب ماه‌هاى رومى؛
    #رساله در نماز شب؛
    #رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    #رساله بهشت و دوزخ؛
    #رساله در مناسک حج؛
    #رساله در کفارات؛
    #رساله در زکات؛
    #رساله در آداب نماز؛
    #ترجمه توحید مفضّل؛
    #رساله در بداء (= نسخ شدن حکم یا قضائی به امر خدا و جانشین شدن حکم یا قضای دیگر بجای آن)؛
    #رساله در نکاح؛
    #شرح دعاى جوشن کبیر؛
    #رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    #ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به مالک اشتر؛
    #رساله السّابقون السّابقون؛
    #مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    #ترجمه «فرحة الغرىّ» (= شادمانی نجف) سید عبدالکریم ابن طاوس؛
    #ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در راه خراسان (در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا – ع) نوشته؛
    #رساله در جبر و تفویض؛
    #رساله صواعق الیهود، در جزیه (= مالیّات اسلامی از کافران اهل ذمّه) و احکام دیه؛
    #رساله در سهام (ارث)؛
    #مناجات نامه؛
    #رساله در زیارت اهل قبور؛
    #ترجمه توحید امام رضا علیه‌السّلام؛
    #ترجمه دعاى مباهله؛
    #ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    #ترجمه زیارت جامعه (کبیره)؛
    #ترجمه دعاى کمیل؛
    #ترجمه دعای جوشن صغیر؛
    #ترجمه دعاى سمات؛
    #ترجمه قصیده دعبل خزاعى؛
    #مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    #انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    #ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة» (از [[امام صادق]] ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    #ترجمه نماز؛
    #جوابهاى مسائل متفرقه؛
    #کتاب اختیارات، کتاب بزرگى است و غیر از آنست که (در شمارۀ 11) ذکر شد؛
    #تذکرة الائمّة (که بشدّت تحریف شده است)؛
    #کتاب صراط النجاة، شرح گناهان کبیره و صغیره؛
    #تعبیر خواب؛
    #رساله جنت و نار (بهشت و دوزخ)، غیر از آنچه (در شمارۀ 20) ذکر شد.
    {{پایان}}


    علماى بزرگوار شيعه در طول تاريخ با وجود فشارها و محروميت‌ها و اختناقهاى فراوان زحمات ارزنده‌اى كشيده و آثارى گرانبها به يادگار نهاده‌اند. آنان با خون دل خوردن‌ها و زحمات طاقت فرسا نهال تشيع را آبيارى نمودند و اين ميراث عظيم پيامبر صلى الله عليه و آله را به ما رساندند.
    پنج کتاب اخیر را نسبت بوى می‌دهند و درست روشن نیست که تألیف او باشد (رجوع کنید بغیض القدسى و مقدّمه بحار طبع جدید).


    در اين بين هر گاه اوضاع نسبتا مساعدى فراهم مى‌شد و فشارها بر عليه شيعيان كم مى‌شد شاهد شكوفايى بى‌نظير فقها و علما و فيلسوفان شيعه هستيم.


    از جملۀ اين موقعيتها عصر شيخ مفيد و شيخ طوسى را در حكومت آل بويه مى‌توان برشمرد. همچنين دورۀ صفويه و زمان علامۀ مجلسى شاهدى صادق بر اين گفتار است.
    ===آثار عربى ===
     
    {{ستون-شروع|2}}
    علامۀ مجلسى با عنايت به انتساب شاهان صفويه به تشيع و اينكه آنان خود را منسوب به ائمه اطهار عليهم السلام مى‌دانستند بيشترين استفاده را در جنبه‌هاى مختلف نمود. تأليف بزرگترين دائرة المعارف حديث شيعه در غير چنين زمانى و با عدم امكانات اقتصادى بسيار دشوار مى‌نمود.
    #کتاب بزرگ و دائرةالمعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
     
    #کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقةالاسلام کلینى است؛
    ==سالشمار==
    #ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
     
    #شرح اربعین (چهل حدیث)؛
     
    #الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    علامه مجلسى در زمان شاه عباس اول كه مردى با سياست و با كفايت و در عين حال، مردى سنگدل و بى‌رحم بود متولد شد.
    #الوجیزه در رجال؛
     
    #رساله اعتقادات؛
    زمانيكه شاه صفى پس از او به حكومت رسيد، عراق از قلمرو حكومت ايران جدا شد.
    #رساله در شکوک (شکیّات نماز)؛
     
    #رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    پس از شاه صفى، شاه عباس دوم كه 9 سال داشت به حكومت رسيد و در مجلس تاجگذارى او بود كه علامه از او خواست شراب خوارى و فروش آن و برخى اعمال منكر ديگر ممنوع شود. او هم به توصيه‌هاى علامه عمل كرد، اما رفته رفته، او نيز چون ديگر شاهان آلودۀ شراب و... شد.
    #رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
     
    #حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و [[الاستبصار في ما اختلف من الأخبار|استبصار]]؛
    ==منزلت اجتماعى==
    #المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
     
    #رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست<ref>ر.ک: دوانی، علی، از صفحه 59 تا 138</ref>
     
    علامه مجلسى در ميان مردم از نفوذ بى‌سابقه‌اى برخوردار بود. او با علم سرشار و نفوذ معنوى و بيان سحر انگيز خود مردم را از ميخانه و قهوه‌خانه‌ها به مساجد كشاند و در عهد او مساجد از رونق خاصى برخوردار بودند. خصوصا در ماه مبارك رمضان و شبهاى قدر جمعيت بى‌سابقه‌اى به مساجد روى مى‌آوردند.
     
    علامه در سلاطين صفوى هم نفوذ بالايى داشت. او كه سياستمدارى مقتدر بود، با تدبير خويش در زمان سلاطين بى‌كفايت صفوى كشور را از حمله و تجاوز دشمنان حفظ نمود. دقيقا پس از وفات علامه مجلسى بود كه كشور دچار هرج و مرج شد و افغانها به ايران حمله كردند و حكومت صفويه را سرنگون نمودند. او با استفاده از اقتدار اجتماعى و سياسى خويش بسيارى از نسخه‌هاى كمياب كتب قدما را استنساخ كرد و ميراث عظيمى از تشيع را از نابودى نجات داد.
     
    ==مسلك علمى==
     
     
    علامه مجلسى روشى معتدل ما بين اصولى و اخبارى داشت. او در عين اينكه محدثى بزرگ بود به علوم عقلى هم توجهى خاص داشت.
     
    او از جمله بزرگانى است كه علوم عقلى همچون فلسفه را خوانده و از اساتيد اين علوم محسوب مى‌گشت و در عين حال همه چيز را در منبع و سرچشمۀ وحى يافت و تمام همت خويش را به نشر روايات معصومين عليهم السلام اختصاص داد. تنها حساسيت علامه به انحرافات در دين بود. او كه در زمان خويش شيوع صوفيگرى را مى‌ديد دست به مبارزه‌اى قاطعانه با تصوف زد و در اين مسير با استعانت از اهل بيت عليهم السلام به پيروزى چشمگيرى نائل شد.
     
    ==لقب «علامه»==
     
     
    علامه، محمد باقر مجلسى اين لقب پر افتخار را از بزرگانى همچون وحيد بهبهانى، علامه بحر العلوم و شيخ اعظم انصارى اخذ كرده است. اين بزرگان كه هريك دريايى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با ديدن مقام و منزلت علامۀ مجلسى اين لقب را در مورد او به كار بردند و به حق او علامۀ عصر خويش بود.
     
    ==شيخ الاسلام اصفهان==


    علامه مجلسى در سال 1098 از سوى شاه سليمان صفوى به سمت شيخ الاسلامى اصفهان منسوب شد. شيخ الاسلام بالاترين و مهمترين منصب دينى و اجرايى در آن عصر بود.
    او قاضى و حاكم در مشاجرات و دعاوى بود. تمام امور دينى زير نظر مستقيم او انجام مى‌گشت و تمام وجوهات به محضر او فرستاده مى‌شد شيخ الاسلام سرپرستى درماندگان و ايتام و... را نيز برعهده داشت.
    نكتۀ مهم در اينجا آن است كه علامه اين منصب را با اصرار و التماس شاه پذيرفت و در همان مجلس، شاه چند بار كلمۀ التماس را بر زبان آورد تا علامه راضى به پذيرفتن اين منصب گردد.
    علامه تا پايان عمر خويش عهده دار اين وظيفۀ مهم بود.
    ==اساتيد==
    متأسفانه با آنكه اطلاعات ما در مورد زندگى علامه مجلسى فراوان است، پيرامون اساتيد او اطلاع كمى در دست داريم. البته مشايخ روايت علامه را مى‌شناسيم اما اينكه علامه محضر درسى چه كسانى را درك كرده مبهم است.
    از جمله اساتيد و مشايخ نقل علامه‌اند:
    1 - پدرش محمد تقى مجلسى (متوفاى 1070 هجرى) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است.
    2 - مرحوم آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 هجرى)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    اين دو بزرگوار اساتيد علامه هستند، اما مشايخ نقل او:
    3 - مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1086 هجرى)
    4 - ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى)
    5 - سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه عليه السلام (متوفاى 1120 هجرى)
    6 - شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى).
    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.
    ==شاگردان==
    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند. علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.
    از جمله شاگردان علامه‌اند:
    {{ستون-شروع|2|2|2|#6699FF}}
    # سيد نعمت اللّه جزائرى
    # جعفر بن عبد اللّه كمره‌اى اصفهانى
    # زين العابدين بن شيخ حرّ عاملى
    # سليمان بن عبد الله ماحوزى بحرانى
    # شيخ عبد الرزاق گيلانى
    # عبد الرضا كاشانى
    # محمد باقر بيابانكى
    # ميرزا عبد الله افندى اصفهانى مؤلف محترم رياض العلماء
    # سيد على خان مدنى مؤلف گرانقدر رياض السالكين (شرح صحيفه سجاديه عليه السلام)
    # شيخ حرّ عاملى
    # ملا سيما، محمد بن اسماعيل فسايى شيرازى
    # محمد بن حسن، فاضل هندى
    # و...
    {{پایان}}
    {{پایان}}


    ==تأليفات==
    ==رحلت ==
    [[پرونده:NUR00367....jpg|بندانگشتی|مرقد محمدباقرمجلسی و پدرش در مسجد جامع اصفهان|250px]]
    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏‌ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏‌اش ملّا [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقى مجلسى]] مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تاکنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.


    ==پانویس==
    <references/>


    علامه مجلسى عمرى بسيار پر بركت داشت. او در عمر 73 سالۀ خويش بيش از يكصد كتاب به زبان فارسى و عربى نوشت كه تنها يك عنوان آن بحار الأنوار است با 110 جلد و عنوان ديگر مرآة العقول با 26 جلد.


    حدود 40 كتاب نيز به ايشان نسبت داده شده است.
    == منابع مقاله ==
    # ابن طاوس، عبدالکریم، فرحة الغرى، پژوهش جویا جهانبخش، میراث مکتوب، تهران، 1379ش
    # دوانی، علی، مهدی موعود، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1375ش
    # قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، تحقیق:[[باقری بیدهندی، ناصر|ناصر باقری بیدهندی]]، مؤسسه بوستان کتاب، 1385ش
    # نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش
    # مجلسی، محمدباقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، انتشارات اسلامیه، بی تا
    # مهریزی، مهدی، شناخت نامه علامه مجلسی، ناصرالدین انصاری قمی، انتشارات چاپ و انتشارات، 1378ش


    اولين تأليف علامه را كتاب الأوزان و المقادير يا ميزان المقادير دانسته‌اند كه در سال 1063 تأليف شده. آخرين تأليف ايشان هم كتاب حق اليقين است مربوط به سال 1109 هجرى، يعنى يك سال قبل از وفات ايشان.


    برخى كتب علامه عبارتند از:
    {{سرور زنان جهان}}
    {{ستون-شروع|2}}
    {{امام سجاد علیه‌السلام}}
    {{امام باقر علیه‌السلام}}
    {{امام رضا علیه‌السلام}}
    {{علامتین مجلسی}}
    {{مجلسی، محمدباقر}}
    {{جوامع روایی شیعه}}
    {{محدثان شیعه}}


    # بحار الأنوار، كه يك مجموعۀ بزرگ روايى و تاريخى است و در ضمن آن تفسير بسيارى از آيات قرآن كريم هم آمده است. 
    ==وابسته‌ها==
    # مرآة العقول، شرح كافى ثقة الاسلام كلينى است در 26 جلد.
    {{وابسته‌ها}}
    # ملاذ الأخيار، شرح تهذيب شيخ طوسى است در 16 جلد.
    # الفرائد الطريفة، شرح صحيفۀ سجاديه عليه السلام است.
    # شرح أربعين حديث، كه از بهترين كتب در اين موضوع مى‌باشد.
    # حق اليقين، در اعتقادات است و به زبان فارسى نوشته شده. علامه چندين كتاب كلامى ديگر نيز دارد.
    # زاد المعاد، در اعمال و ادعيۀ ماهها (فارسى) 
    # تحفة الزائر، در زيارات (فارسى)
    # عين الحياة، شامل مواعظ و حكم برگرفته از آيات و روايات معصومين عليهم السلام (فارسى) 
    # صراط النجاة 
    # حلية المتقين، در آداب و مستحبات روزانه و در طول زندگى (فارسى)
    # حياة القلوب در تاريخ پيامبران و ائمه عليهم السلام در سه جلد (فارسى) 
    # مشكاة الأنوار، كه مختصر حيات القلوب است (فارسى) 
    # جلاء العيون در تاريخ و مصائب اهل بيت عليهم السلام (فارسى)
    # توقيعات امام عصر عجل الله تعالى فرجه الشريف همراه با ترجمۀ آنها. 
    # كتب فراوانى بعنوان ترجمۀ احاديث خاص مانند ترجمۀ توحيد مفضل و... 
    # كتبى در موضوع ترجمۀ ادعيه و زيارات همچون زيارت جامعۀ كبيره و دعاى سمات و...
    # رساله‌هاى فراوان فقهى كه به جهت اختصار از آنها نام نمى‌بريم كتابهايى نيز در موضوعات مختلف از قبيل تفسير، رجال، تراجم و... از علامه به يادگار مانده است.
    {{پایان}}
    نكتۀ قابل توجه در آثار علامه مجلسى آن است كه ايشان اكثر عناوين كتبش را كتابهاى فارسى تشكيل مى‌دهد و اين نكته توجه علامه را به هدايت جامعۀ خويش كه فارسى زبان بودند بخوبى نشان مى‌دهد. (گرچه كتب عمده و منبع، همچون بحار الأنوار و مرآة العقول عربى هستند).


    ==وفات==


    [[حدود و قصاص و دیات]]


    چراغ عمر علامۀ مجلسى پس از 73 سال نور افشانى در شب 27 رمضان سال 1110 هجرى در شهر اصفهان خاموش گشت و جهان از فيض وجود اين عالم گرانمايه محروم شد.
    [[بیست و پنج رساله فارسی]]


    علامه هنگام مرگ كارهاى نيمه تمامى داشت كه موفق به اتمام آنها نشد از قبيل تكميل بحار الأنوار، نوشتن مستدرك البحار و... گرچه پس از ايشان شاگردان و ادامه دهندگان اين راه پر فروغ خدمات ارزشمندى ارائه نمودند، اما جاى خالى يك عالم فرزانه را هيچكس و هيچ چيز پر نمى‌كند.
    [[رهبر جاودان: زندگی امام زمان(عج)]]


    == وابسته‌ها ==
    [[زاد المعاد]]


    {{وابسته‌ها}}
    [[حلية المتقين]]  
    [[حدود و قصاص و دیات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده


    [[بیست و پنج رساله فارسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن]]  


    [[زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الإهليلجة]]


    [[گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ملهمه]]


    [[کلمات المحققین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام]]  


    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[معجم اشعار المعصومين علیهم‌السلام الواردة في بحارالانوار ما نظموه و ما انشدوه]]


    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار]]


    [[آسمان و جهان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار (زیر نظر برازش)


    [[ترجمه جلد چهارم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کلمات المحققین]]  


    [[اخلاق اسلامی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ربيع الأسابيع]]  


    [[ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت]]  


    [[بنادر البحار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن]]  


    [[ترجمه بحارالأنوار: قسمت سوم از جلد پانزدهم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[آسمان و جهان]]  


    [[ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق  از طریق آیات و روایات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد چهارم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اخلاق اسلامی]]


    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بنادر البحار]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه بحارالأنوار، قسمت سوم از جلد پانزدهم]]  


    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات]]  


    [[زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها : ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم‌السلام]]  


    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)]]  


    [[شیعه در پیشگاة قرآن و اهل بیت علیهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار]]  


    [[مهدی موعود]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)]]  


    [[توحيد مفضل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[زندگانی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها؛ ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)]]  


    [[ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]]  


    [[ترجمه فرحة الغری]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[شیعه در پیشگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام]]  


    [[حیوة القلوب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مهدی موعود]]  


    [[جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم (علیهم السلام)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل]]  


    [[ شرح نهج البلاغة المقتطف من بحار الأنوار للعلامة المجلسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار]]
    [[نظم اللئالي]]


    [[حق الیقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه فرحة الغری]]  


    [[مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حیوة القلوب]]  


    [[ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم علیهم‌السلام]]  


    [[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي]]  


    [[مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حق اليقين (ویرایش جدید)]]  


    [[الوجیزة في الرجال]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول]]  


    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار]]  


    [[رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام]]  


    [[کتاب رجعت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد]]  


    [[الأهلیلجة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[الوجیزة في الرجال]]  


    [[حلیة المتقین في الآداب و السنن و الأخلاق]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار]]  


    [[مهدی موعود (ولی ارومیه ای)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المنتخب من التفسیر الموضوعي في بحار الأنوار]]  


    [[اعتقادات دين اسلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع]]  


    [[بلوهر و بوذاسف]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[کتاب رجعت]]  


    [[بحار الانوار الـجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الإهليلجة]]  


    [[گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حلية المتقين في الآداب و السنن و الأخلاق]]  


    [[گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین (ع)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مهدی موعود (ولی ارومیه ای)]]  


    [[اختیارات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اعتقادات دين اسلام]]  


    [[الأربعین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بلوهر و بوذاسف]]  


    [[اخلاق و آداب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار]]  


    [[حلیة المتقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران]]  


    [[رسالة الأوزان و المقادیر]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین(ع)]]  


    [[غریب الحدیث فی بحار الانوار ( چهار جلدی )]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اختیارات]]  


    [[ اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب الأربعین (مجلسی)]]  


    [[ الاربعون حدیثا]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اخلاق و آداب]]  


    [[ عین الحیاة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رسالة الأوزان و المقادير]]  


    [[محن الابرار : مقتل علامه مجلسی : ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[غریب الحدیث فی بحار الانوار (چهار جلدی)]]  


    [[زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند]]  


    [[ حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الاربعون حدیثا]]  


    [[ آئین زندگی مومنین : حلیة المتقین . برگزیده : مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[عین الحياة]]  


    [[ مفاتح الغيب ؛ به ضميمه آداب نماز شب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[محن الابرار: مقتل علامه مجلسی: ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار]]  


    [[ فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زاد المعاد]]  


    [[ مجموعه رسائل اعتقادی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه]]  


    [[خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[آئین زندگی مومنین: حلية المتقين. برگزیده: مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی]]  


    [[عین الحیات [صحیح: عین الحیاة]]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مفاتح الغيب؛ به ضميمه آداب نماز شب]]  


    [[ مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»]]  


    [[گزيده عين الحياة در اخلاق]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجموعه رسائل اعتقادی]]  


    [[توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي هاي آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق (ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار]]  


    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزيده عين الحياة در اخلاق]]  


    [[ زاد المعاد و مفتاح الجنان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي‌های آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق(ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي]]  


    [[سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار]]  


    [[توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق (ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[زاد المعاد و مفتاح الجنان]]  


    [[ حلية المتقين]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار]]  


    [[ زاد المعاد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق(ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي]]  


    [[دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حلية المتقين]]  


    [[گزیده حق الیقین در عقاید]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زاد المعاد]]  


    [[مجموعه پنج رساله علمي طبي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار]]  


    [[تحفة الزائر: زيارات چهارده معصوم عليهم السلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[گزیده حق الیقین در عقاید]]  


    [[ حیاة القلوب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجموعه پنج رساله علمي طبي]]  


    [[Hayat al-Qulub Stories of The Prophets]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تحفة الزائر]]  


    [[بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حیاة القلوب]]  


    [[ بحار الانوار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[Hayat al-Qulub Stories of The Prophets]]  


    [[حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بحار الانوار]]  


    [[زندگانی پیامبر ما صلی الله علیه و آله و سلم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات]]  


    [[ حلية المتقين]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[زندگانی پیامبر ما صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم]]  


    [[توحید مفضل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
    [[توحید مفضل]]  


    [[برگزیده حلیة المتیقین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[برگزیده حلية المتقين]]  


    [[رجعت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[رجعت]]  




    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:مترجمان]]
    [[رده:مهدویت‌پژوهان]]
    [[رده:شارحان صحیفه سجادیه]]
    [[رده:محدثان شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۵۳

    مرقد علامه مجلسی
    نام مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی
    نام‌های دیگر ع‍لام‍ه‌ م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ اص‍ف‍ه‍ان‍ی‌

    م‍ج‍ل‍س‍ی‌ ث‍ان‍ی

    م‍لا م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر م‍ج‍ل‍س‍ی‌

    نام پدر محمدتقی
    متولد ۱۰۳۷ق
    محل تولد اصفهان
    رحلت 1078 ش یا 1110 ق یا 1700 م
    اساتید محمدتقی مجلسیملا صالح مازندرانیفیض کاشانیسید علی خان مدنیملا خلیل قزوینی و...
    برخی آثار بحار الانوار.حلية المتقين.زاد المعاد
    کد مؤلف AUTHORCODE00367AUTHORCODE

    محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى (1037/1038- 1110-111 ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‌الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است.


    ولادت

    ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحارالانوار از مرآةالاحوال نقل شده است، سال 1038 هق در شهر اصفهان بوده است[۱]

    ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارک سال 1037 ه.ق دانسته است[۲]او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی: شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.

    پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه‌های مختلف علوم سر آمد بود[۳]

    شخصیت و ویژگی علمی ایشان

    محمدباقردر چهار سالگی به درس و بحث روی آورد و در چهارده سالگی از ملاصدرا اجازه روایت دریافت کرد. گذشته از این در مکتب دانشمندانی چون شیخ حر عاملی، ملامحسن استر آبادی، ملامحسن فیض کاشانی، ملاصالح مازندرانی تلمّذ کرده است، طوريکه گفته‌اند شمار اساتید وی به بیست و یک استاد می‌رسد.

    علامه مجلسی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، معانی و بیان، لغت و ریاضی، تاریخ و فلسفه، حدیث و رجال، درایه و اصول، فقه و کلام مسلط شد و پس از فوت پدر به زعامت مسجد و مدرسه جامع اصفهان پرداخت. در درس او بیش از هزار طلبه حاضر می‌شدند. در مکتب این علامه عصر صفوی شخصیت‌های بزرگی از دانشمندان دانش آموخته‌اند که می‌توان از مولی ابراهیم جیلانی، ملامحمدباقرلاهیجی، ملا حسین تفرشی، عبدالحسین مازندرانی، سید عزیز الله جزایری، ملامحمدکاظم شوشتری و سید نعمت‌الله جزایری نام برد. سید مصلح‌الدین مهدوی در کتاب زندگی‌نامه علامه مجلسی به نام 181 نفر از شاگردان وی اشاره کرده است. علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمدباقرسبزواری در سال 1090 به منصب شیخ‌الاسلامي دست یافت.

    او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید[۴]

    خاندان مجلسی

    نياى محمّدباقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال‌الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند. نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‌‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند».[۵]

    جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می‌رسد.

    برادران علامه مجلسی هر کدام از دانشمندان به نام عصر خود به شمار می‌رفتند که عبارتنداز:

    1. میرزا عزیزالله (1025-1074ق)
    2. مولی عبدالله که در سال 1084 در هندوستان از دنیا رفت.

    خواهران او نیز هر یک از نظر علم و تقوی نادره عصر خود، بوده‌اند که عبارتند از:

    1. آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است.
    2. همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
    3. همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و......
    4. همسر میرزا کمال افسایی، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب.

    وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مناهل و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت‌الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند[۶]

    مقام علمی

    محمدباقرمجلسی علاوه بر تدوین دایرة المعارف بزرگ حدیثی، به تعمیق و شرح نویسی بر کتب حدیث و همچنین تعمیم و ترجمه احادیث به زبان فارسی پرداخت.

    کتاب بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام محمدباقرمجلسی گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که علاوه بر جامع بودن، معارف جنبی دیگر مانند مباحث لغوی (که یک دوره سه جلدی غریب الحدیث از آن استخراج شده) و مباحث تفسیری (که دو راهنما برای آن تدوین شده است) و مباحث فراوان کلامی و.... را در بر دارد.

    علامه مجلسی بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام را با کمک گروهی از یاران و شاگردانش و در مدت چهل سال تدوین کرد. علامه در کنار تدوین بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی‌اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.

    وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام دارد به ترویج سنت حسنه‌ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه‌ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه‌ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می‌توان یاد کرد[۷] سومین عرصه‌ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.

    توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام على(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتاب‌های او می‌باشد[۸]

    بر این اساس بحق می‌توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تأليف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله‌اش تقسیم شود، در هر سال 19125 سطر نگاشته است[۹]


    اساتيد و مشایخ اجازه

    1. پدرش ملامحمدتقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است[۱۰]
    2. آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.
    3. حسنعلی شوشتری(متوفای 1029)،[۱۱]
    4. امیررفیع‌الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)
    5. امیر محمد قاسم قهپایی[۱۲]

    اما مشايخ نقل او:

    1. مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول.
    2. ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى)
    3. سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه‌ عليه‌السلام (متوفاى 1120 هجرى)
    4. شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى)[۱۳]

    لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.

    شاگردان

    بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی، ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است. از جمله شاگردان علامه‌اند:

    1. سيد نعمت‌اللّه جزائرى
    2. محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی.
    3. امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی.
    4. حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات.
    5. میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی».
    6. ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبدالحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی.
    7. میرزا علاءالدین محمد گلستانه شارح نهج‌البلاغة.
    8. حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
    9. محمد قاسم بن محمدرضا هزار جریبی.
    10. شیخ محمد اکمل.
    11. محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا.
    12. شیخ محمدحسن حر عاملی مؤلف کتاب وسائل الشیعه
    13. صدرالدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله[۱۴]

    آثار

    شهرت علّامه مجلسى گذشته از مقام علمى و جامعیت و مرجعیتى که در دولت صفویه داشته است، اصولا مرهون تألیفات بسیار اوست که همه مفید و قابل استفاده عموم و در نهایت سلاست (= روانی) نوشته است. مخصوصاًً کتاب‌هاى فارسى آن مرد بزرگ همه سودمند و از زمان تألیف و در عصر حیات مؤلّف تاکنون مورد استفاده تمام شیعیان فارسى‌‏دان بوده و می‌باشد.

    علّامه مجلسى و پدرش مجلسى اول نخستین دانشمندانى هستند که احادیث شیعه را بفارسى قابل استفاده و سلیس و ساده ترجمه کردند. چه، پیش از آنها هر چند کتبى از طرف علماى دینى بفارسى ترجمه می‌شد، ولى قلم آنها روانى قلم این دو بزرگوار را نداشت و اغلب هم موضوعات غیر اخبار و روایات بود...

    محدّث نورى در الفیض القدسى می‌نویسد: «یکى از اساتید بزرگ ما بیک واسطه از علّامه بحر العلوم نقل می‌کرد که وى آرزو داشت تمام تصنیفات او را در نامه عمل مجلسى بنویسند، و در عوض یکى از کتب فارسى مجلسى که ترجمه متون اخبار، و مانند قرآن مجید، در تمام اقطار شایع است در نامه عمل او نوشته شود!» سپس محدّث عالیقدر مزبور می‌گوید: «چرا علّامه بحرالعلوم این آرزو را نداشته باشد، با اینکه روزى و ساعتى از اوقات شبانه روزى مخصوصاًً در ایام متبرّکه و اماکن مشرّفه نمی‌گذرد مگر اینکه هزاران نفر از عبّاد و صلحا و زهّاد چنگ بریسمان تألیفات وى زده و متوسّل به تصنیفات او می‌گردند؛ یکى از روى کتاب او دعا می‌خواند، و دیگرى با نوشته‏‌هاى وى مناجات می‌کند، سومى زیارت می‌نماید، و چهارمى ناله و گریه سر می‌دهد...».

    همچنین آقااحمد کرمانشاهی - نواده وحید بهبهانى - در تاریخ "مرآت الأحوال جهان نما" که سفرنامه اوست، در ضمن شرح حال دائى (اعلای) خود علّامه مجلسى می‌نویسد: «مصنفات آن عالى درجات بحدى مقبول طباع شده و به درجه اشتهار رسیده که‏ از بلاد کفر و اسلام جایى نخواهد بود که از آنها خالى باشد».

    آثار فارسى

    اینک (برخی از) تألیفات و تصنیفات فارسى و عربى او را مطابق نقل "الفیض القدسى" علّامه محدّث نورى و مقدّمه آقاى ربّانى شیرازى در اول بحار طبع جدید، به نقل از «الذریعه» شیخ آقا بزرگ تهرانى در زیر از لحاظ خوانندگان محترم می‌گذرانیم...:

    خوشبختانه اغلب آثار قلمى مجلسى از دست فنا محفوظ مانده و آنها که چاپ نشده‏ نیز نسخ خطى آن یافت می‌‏شود.

    1. حیات القلوب (در زندگانی پیامبران ع)، سه جلد؛
    2. حلیة المتّقین (در آداب و سنن)؛
    3. عین الحیات (در اخلاق و عقاید)؛
    4. مشکاة الأنوار، که خلاصۀ عین الحياة است (با کتاب دیگری از وی، بهمین نام، در شمارۀ 48 اشتباه نشود)؛
    5. تحفة الزّائر (در زیارت و آداب آن)؛
    6. حقّ الیقین (در اعتقادات) که آخرین تصنیف او بوده است؛
    7. جلاء العیون (در شرح احوال معصومین ع)؛
    8. ربیع الاسابیع (در اعمال و ادعیۀ هفتگی)؛
    9. مقباس المصابیح (در تعقیبات نماز)؛
    10. رساله اختیارات (در متفرّقات اعمال و جغرافیا و... که در متن تحریف نشدۀ آن، نجوم گالیله و کوپرنیک را پذیرفته است؛ ولی آنچه امروزه چاپ و منتشر شده، "اختیارات" تحریف شده است که کلّی خرافه نیز داخل آن کرده‌اند)؛
    11. رساله (حقوقی حدود و قصاص و) دیات؛
    12. رساله در اوقات (نماز، و روش تشخیص آنها)؛
    13. رساله در رجعت (= زنده شدن نیکان بسیار نیک و بدان بسیار بد، پس از ظهور امام زمان عج و زنده شدن امامان دیگر پس از آن حضرت)؛
    14. رساله در شکوک (= شکیّات نماز)؛
    15. رساله در خصوص مال ناصبى؛
    16. رساله در آداب ماه‌هاى رومى؛
    17. رساله در نماز شب؛
    18. رساله در فرق بین صفات ذاتى و فعلى (متعلق به فعل و خارج) خداوند؛
    19. رساله بهشت و دوزخ؛
    20. رساله در مناسک حج؛
    21. رساله در کفارات؛
    22. رساله در زکات؛
    23. رساله در آداب نماز؛
    24. ترجمه توحید مفضّل؛
    25. رساله در بداء (= نسخ شدن حکم یا قضائی به امر خدا و جانشین شدن حکم یا قضای دیگر بجای آن)؛
    26. رساله در نکاح؛
    27. شرح دعاى جوشن کبیر؛
    28. رساله مختصرى در تعقیب نماز؛
    29. ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به مالک اشتر؛
    30. رساله السّابقون السّابقون؛
    31. مفاتیح الغیب، در استخاره؛
    32. ترجمه «فرحة الغرىّ» (= شادمانی نجف) سید عبدالکریم ابن طاوس؛
    33. ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در راه خراسان (در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا – ع) نوشته؛
    34. رساله در جبر و تفویض؛
    35. رساله صواعق الیهود، در جزیه (= مالیّات اسلامی از کافران اهل ذمّه) و احکام دیه؛
    36. رساله در سهام (ارث)؛
    37. مناجات نامه؛
    38. رساله در زیارت اهل قبور؛
    39. ترجمه توحید امام رضا علیه‌السّلام؛
    40. ترجمه دعاى مباهله؛
    41. ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب؛
    42. ترجمه زیارت جامعه (کبیره)؛
    43. ترجمه دعاى کمیل؛
    44. ترجمه دعای جوشن صغیر؛
    45. ترجمه دعاى سمات؛
    46. ترجمه قصیده دعبل خزاعى؛
    47. مشکاة الانوار، در آداب قرائت قرآن و دعا و شروط آن (با شمارۀ چهار اشتباه نشود)؛
    48. انشائاتى که بعد از مراجعت از نجف، بواسطه شوقى که بآن سرزمین مقدّس داشت، نوشته است؛
    49. ترجمه حدیث: «ستة اشیاء لیس للعباد فیها صنعٌ: المعرفة و الجهل و الرّضا و الغضب و النوم و الیقظة» (از امام صادق ع: شش چیز است که برای بندگان خدا در آنها تدبیر و کارسازی نیست: شناخت، نادانی، رضایت، خشم، خواب و بیداری)؛
    50. ترجمه نماز؛
    51. جوابهاى مسائل متفرقه؛
    52. کتاب اختیارات، کتاب بزرگى است و غیر از آنست که (در شمارۀ 11) ذکر شد؛
    53. تذکرة الائمّة (که بشدّت تحریف شده است)؛
    54. کتاب صراط النجاة، شرح گناهان کبیره و صغیره؛
    55. تعبیر خواب؛
    56. رساله جنت و نار (بهشت و دوزخ)، غیر از آنچه (در شمارۀ 20) ذکر شد.

    پنج کتاب اخیر را نسبت بوى می‌دهند و درست روشن نیست که تألیف او باشد (رجوع کنید بغیض القدسى و مقدّمه بحار طبع جدید).


    آثار عربى

    1. کتاب بزرگ و دائرةالمعارف «بحار الأنوار» در بیست و پنج جلد (قدیم؛ در قطع رحلی بزرگ؛ برابر با صد و ده جلد جدید، در قطع وزیری)؛
    2. کتاب «مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول» در دوازده جلد، شرح کتاب «کافى» ثقةالاسلام کلینى است؛
    3. ملاذ الاخیار، شرح تهذیب الاخبار شیخ طوسی، از اول تا کتاب صوم (روزه) و از کتاب طلاق تا آخر آن در 16 جلد؛
    4. شرح اربعین (چهل حدیث)؛
    5. الفوائد الطریفة در شرح صحیفه سجادیه(ع)، تا آخر دعاى چهارم؛
    6. الوجیزه در رجال؛
    7. رساله اعتقادات؛
    8. رساله در شکوک (شکیّات نماز)؛
    9. رساله در اذان، که شیخ یوسف بحرانی در لؤلؤة البحرین از آن نام برده است؛
    10. رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است؛
    11. حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
    12. المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
    13. رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست[۱۵]

    رحلت

    مرقد محمدباقرمجلسی و پدرش در مسجد جامع اصفهان

    علّامه مجلسى بعد از یک عمر گرانبها و تعلیم و تربیت صدها شاگرد دانشمند، و تألیف و تصنیف و ترجمه ده‏‌ها کتاب سودمند و مؤثّر دینى بعربى و فارسى، و آن همه آثار خیرى که از خود بیادگار گذارد، مطابق نقل «روضات الجنّات»... در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هجرى، اوائل سلطنت شاه سلطان حسین صفوى در سنّ هفتاد و سه سالگى چشم از این جهان فانى فرو بست و روح پر فتوحش بآشیان جنان پرواز نمود، و در مسجد جامع اصفهان پهلوى پدر علّامه‏‌اش ملّا محمدتقى مجلسى مدفون گردید. آرامگاه مجلسى از زمان درگذشتش تاکنون همواره مزار مجاورین و مسافرین از زن و مرد مسلمان بوده است.

    پانویس

    1. مجلسی، محمدباقر، مدخل، ص 62،
    2. نوری، میرزاحسین، 102/149
    3. ر. ک مهریزی، مهدی، ج1، ص 68
    4. همان، ص 25
    5. ابن طاوس، عبدالکریم، ص 24
    6. مهریزی، مهدی، ص 69-71
    7. همان، ج1، ص6
    8. همان
    9. همان، ص 9
    10. قمی، شیخ عباس، ص 439-446
    11. ر.ک.نوری، میرزاحسین، ص 139
    12. ر.ک.همان، ص141
    13. قمی، شیخ عباس، ص110
    14. ر.ک.همان، از ص147 الی ص157
    15. ر.ک: دوانی، علی، از صفحه 59 تا 138


    منابع مقاله

    1. ابن طاوس، عبدالکریم، فرحة الغرى، پژوهش جویا جهانبخش، میراث مکتوب، تهران، 1379ش
    2. دوانی، علی، مهدی موعود، دارالکتب الاسلاميه، تهران، 1375ش
    3. قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، تحقیق:ناصر باقری بیدهندی، مؤسسه بوستان کتاب، 1385ش
    4. نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش
    5. مجلسی، محمدباقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، انتشارات اسلامیه، بی تا
    6. مهریزی، مهدی، شناخت نامه علامه مجلسی، ناصرالدین انصاری قمی، انتشارات چاپ و انتشارات، 1378ش


    وابسته‌ها


    حدود و قصاص و دیات

    بیست و پنج رساله فارسی

    رهبر جاودان: زندگی امام زمان(عج)

    زاد المعاد

    حلية المتقين

    مقباس المصابيح در تعقيبات نماز و آثار آن

    الإهليلجة

    ملهمه

    گزیده حلیه المتقین در آداب و احکام

    معجم اشعار المعصومين علیهم‌السلام الواردة في بحارالانوار ما نظموه و ما انشدوه

    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار

    المعجم المفهرس لألفاظ أحادیث بحارالأنوار (زیر نظر برازش)

    کلمات المحققین

    ربيع الأسابيع

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: آداب معاشرت

    ترجمه جلد شانزدهم بحار الأنوار: در آداب و سنن

    آسمان و جهان

    ترجمه جلد چهارم بحار الانوار

    اخلاق اسلامی

    ترجمه جلد هفتم بحار الانوار: بخش امامت

    بنادر البحار

    ترجمه بحارالأنوار، قسمت سوم از جلد پانزدهم

    ترجمه جلد هفدهم بحارالأنوار: کتاب الروضه در مبانی اخلاق از طریق آیات و روایات

    ترجمه جلد هفدهم بحار الانوار: در مواعظ امامان علیهم‌السلام

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)

    ترجمه جلد یازدهم بحار الانوار

    ترجمه جلد دوازدهم بحار الانوار (مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی)

    زندگانی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها؛ ترجمه و تحقیق از جلد ۴۳ بحار الانوار (ترجمۀ روحانی)

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار

    شیعه در پیشگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام

    مهدی موعود

    توحيد مفضل

    ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار نظم اللئالي

    ترجمه فرحة الغری

    حیوة القلوب

    جلاء العیون: تاریخ چهارده معصوم علیهم‌السلام

    شرح نهج‌البلاغة المقتطف من بحارالأنوار للعلامة المجلسي

    حق اليقين (ویرایش جدید)

    مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول

    ایمان و کفر از کتاب بحار الانوار

    بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام

    مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد

    الوجیزة في الرجال

    ترجمۀ جلد دهم بحار الانوار

    المنتخب من التفسیر الموضوعي في بحار الأنوار

    رساله تشویق السالکین؛ اجوبه، لوایح، لوامع

    کتاب رجعت

    الإهليلجة

    حلية المتقين في الآداب و السنن و الأخلاق

    مهدی موعود (ولی ارومیه ای)

    اعتقادات دين اسلام

    بلوهر و بوذاسف

    بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار

    گزیده حیاه القلوب در تاریخ پیامبران

    گزیده جلاء العیون در تاریخ معصومین(ع)

    اختیارات

    کتاب الأربعین (مجلسی)

    اخلاق و آداب

    رسالة الأوزان و المقادير

    غریب الحدیث فی بحار الانوار (چهار جلدی)

    اعتقادات دین اسلام و طریق تقرب به خداوند

    الاربعون حدیثا

    عین الحياة

    محن الابرار: مقتل علامه مجلسی: ترجمه و شرح مقتل بحار الانوار

    زاد المعاد

    حقیقه عالم الموت من وقت البعث و النشور الی المحشر و احوال القیامه

    آئین زندگی مومنین: حلية المتقين. برگزیده: مختصر حلیه المتقین علامه مجلسی

    مفاتح الغيب؛ به ضميمه آداب نماز شب

    فهارس بحار الانوار للعلامة المجلسي «قده»

    مجموعه رسائل اعتقادی

    خزانة البحار في الشفاء بالقرآن و الدعاء و الأذکار

    گزيده عين الحياة در اخلاق

    توحيد مفضل، يا، عجايب عالم هستي و شگفتي‌های آفرينش از ديدگاه امام جعفر بن محمد الصادق(ع) در روايتي معتبر از مفضل بن عمر جعفي کوفي

    المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار

    زاد المعاد و مفتاح الجنان

    سفينة البحار و مدينة الحکم و الآثار

    توحيد مفضل: فلسفه آفرينش و خلقت در بيان حضرت امام جعفر صادق(ع) به روايت مفضل بن عمر جعفي

    حلية المتقين

    زاد المعاد

    دليل الأيات المفسرة و أسماء السور في احاديث بحار الانوار

    گزیده حق الیقین در عقاید

    مجموعه پنج رساله علمي طبي

    تحفة الزائر

    حیاة القلوب

    Hayat al-Qulub Stories of The Prophets

    بحار الانوار

    حق الیقین در اصول و فروع اعتقادات

    زندگانی پیامبر ما صلی‌الله‌علیه‌وآله و سلم

    توحید مفضل

    برگزیده حلية المتقين

    رجعت