تاريخ النیاحة علی الإمام الشهید الحسين بن علي علیهماالسلام
| تاریخ النیاحة علی الإمام الشهید الحسین بن علی علیهما السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهرستانی، صالح (نويسنده) علوان، نبیل رضا (محقق) |
| ناشر | انصاريان |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1384ش - 1426ق - 2005م |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-438-468-7 |
| موضوع | حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - سوگواریها - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ش9ت2 260/3 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ النياحة على الإمام الشهيد الحسين بن علي(ع)، اثر سید صالح شهرستانی (1325-1395ق/ 1907-1975م)، عالم، محقق، ادیب، شاعر و فعال سیاسی، کتابی است درباره تاریخ عزاداری و سوگواری برای امام حسین(ع) و اهلبیت گرامی ایشان.
انگیزه نگارش
درخواست یکی از دوستان مؤلف، مبنی بر تألیف اثری جامع درباره تاریخ عزاداری برای امام حسین(ع) و نیاز کتابخانههای اسلامی و عربی در جاهای مختلف، به مجموعهای حاوی مطالب پراکنده در کتب و مؤلفات پیرامون تاریخ عزای حسینی و نوحهسرایی بر آن امام شهید، نویسنده را بر تألیف اثر حاضر برانگیخته است[۱].
ساختار
کتاب با سه مقدمه از سید احمد حسینی، محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو جلد، در بیستوهشت فصل، ارائه شده است. محتوای کتاب بهصورت تاریخی و بر اساس فصول زمانی مختلف تنظیم گردیده است.
سبک نگارش
این کتاب با ویژگیهای نگارشی زیر قابل توصیف است:
- سبک قوی و استوار: کتاب با شیوهای محکم و قوی نوشته شده است.
- تلفیق مباحث: نویسنده توانسته است مباحث تاریخی، ادبی و مواضع دینی و انسانی را با یکدیگر تلفیق کند.
- جامعیت در موضوع: موضوع کتاب از جوانب مختلف بررسی شده و مطالب از منابع متعدد استخراج شدهاند.
- نظم تاریخی: محتوا بهصورت زمانی، از صدر اسلام تا دوره نویسنده، تنظیم شده است.
- پژوهش دقیق: کتاب حاصل تحقیقات دقیق است و به گفته ناشر، بهخوبی تحقیق و احیا شده است[۲].
گزارش محتوا
جلد نخست، فصل اول تا بیستم را به شرح زیر، به خود اختصاص داده است:
فصل اول: این فصل، به بیان روایات متعددی میپردازد که نشان میدهد پیامبر اسلام(ص) و یاران ایشان پیش از شهادت امام حسین(ع) برای او گریسته و بر مصیبت او اندوهگین بودهاند [۳].
فصل دوم: در این فصل، روایات و حکایاتی با موضوع گریه حضرت علی(ع) و فاطمه(س) بر امام حسین(ع)، ذکر شده است [۴]. فصل سوم: در این فصل از گریه مردم مدینه (خویشاوندان و شیعیان امام) هنگام خروج آن حضرت از آن شهر سخن رفته است [۵].
فصل چهارم: در این فصل، به بیان روایات و نشانههایی پرداخته میشود که حاکی از علم و پیشبینی امام حسین(ع) نسبت به شهادت خود و یارانش است [۶].
فصل پنجم: این فصل، روایات مربوط به گریه و ندبه خود امام حسین(ع) بر خویشتن و بر اهل بیتش در لحظات پیش از شهادت را نقل میکند. گزارشهایی از گریههای ایشان در صحرای کربلا، به یاد مادر، پدر و برادرش و همچنین ندبههای حضرت زینب(س) در کنار پیکر امام حسین(ع)، عمق فاجعه و تأثرات روحی امام و خاندانش را به تصویر میکشد[۷].
فصل ششم: این فصل، به ندبهها و سوگواریهای اهلبیت امام حسین(ع) پس از شهادت ایشان، بهویژه پس از شهادت علی اکبر(ع)، میپردازد [۸].
فصل هفتم: در این فصل به جنبهای عجیب و تأثربرانگیز از واقعه کربلا اشاره میشود؛ گریه و تأثر دشمنان امام حسین(ع) بر مظلومیت ایشان. روایتهایی نقل شده است که نشان میدهد حتی افرادی مانند عمر بن سعد، فرمانده لشکر مقابل، با دیدن صحنههای کربلا متأثر شده و اشک ریختهاند که این خود دلیلی بر عظمت و حقانیت امام(ع) است[۹].
فصل هشتم: پس از شهادت امام حسین(ع)، زنان و کودکان اهلبیت ایشان به اسارت گرفته شدند و در مسیر پرمشقت اسارت، با شرایط سخت و اندوه فراوان مواجه بودند. این فصل به ندبهها و فریادهای حزنانگیز زنان در میدان نبرد و هنگام اسارت اشاره میکند؛ بهویژه ندبههای کوبنده حضرت زینب(س) که از صحنههای پرشور تاریخ است و سوز و گداز این مصیبت را به تصویر میکشد[۱۰].
فصل نهم: این فصل به واقعه دفن پیکرهای مطهر شهدای کربلا توسط قبیله بنیاسد در شب سیزدهم محرم اشاره دارد. این اتفاق پس از رفتن لشکر ابن سعد رخ داد[۱۱].
فصل دهم: پس از ورود اسرا به کوفه، مردم کوفه با دیدن اهلبیت امام حسین(ع) بهشدت متأثر شده و شروع به گریه و ندبه کردند. این فصل به خطبههای آتشین حضرت زینب(س) و دیگر بستگان امام در کوفه میپردازد که مردم را بهشدت تحت تأثیر قرار داد و آنها را به گریه واداشت و در واقع، آنان را از خواب غفلت بیدار کرد[۱۲].
فصل یازدهم: این فصل به بیان حرکت دادن اهلبیت امام(ع) به شام (دمشق) و واکنش مردم شام میپردازد. با وجود تلاش یزید برای سرکوب عزاداری، مردم شام، از جمله زنان و کودکان، به گریه و ندبه پرداختند؛ بهگونهای که این عزاداریها در میان آنان گسترش یافت[۱۳].
فصل دوازدهم: این فصل تأیید میکند که اسرا در روز اربعین (چهلمین روز پس از شهادت) به کربلا بازگشتند. ملاقات جابر بن عبدالله انصاری با امام سجاد(ع) و ندبه او بر سر مزار امام حسین(ع) در این روز، از وقایع مهمی است که این فصل به آن میپردازد و این روز را به یکی از ایام اصلی عزاداری در تاریخ اسلام تبدیل کرد[۱۴].
فصل سیزدهم: این فصل به تأثیر شهادت امام حسین(ع) بر شهر مدینه و اهل آن میپردازد. پس از رسیدن خبر شهادت، مدینه غرق در ماتم شد و زنان بنیهاشم به ندبه و عزاداری پرداختند. این سوگواری و حزن و اندوه در شهر پیامبر سالها ادامه داشت و چهره مدینه را دگرگون ساخت[۱۵].
فصل چهاردهم: این فصل به سفر حضرت زینب(س) به مصر و استقبال پرشور مردم مصر از ایشان اشاره دارد. مردم مصر با گریه و عزاداری، حضرت زینب(س) را استقبال کردند و این آغاز گسترش مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) در مصر بود که بهویژه در دوره فاطمیون اوج گرفت. در این فصل به اختلاف نظرها درباره محل دفن حضرت زینب(س) نیز اشاره میشود[۱۶].
فصل پانزدهم: در این فصل بیان شده است که مطابق پارهای از روایات هیچیک از شعرا و غیر آنان در مدت حکومت و سلطنت بنیامیه جرئت نمیکردند که آشکار بر امام مرثیهسرایی کنند جز شماری بسیار اندک. در روایات تاریخی ابیاتی در سوگ امام نقل شده که مربوط به اوایل حکومت بنیعباس است [۱۷].
فصل شانزدهم: این فصل، به سیاستهای سرکوبگرانه بنیامیه برای محو کردن یاد و خاطره امام حسین(ع) و جلوگیری از برگزاری مراسم عزاداری میپردازد. بنیامیه تلاش میکردند تا از زیارت قبر ایشان جلوگیری کرده و هرگونه عزاداری را ممنوع کنند. بااینحال، علیرغم تلاشهای آنها، عزاداریها و زیارتها ادامه یافت، که نشان از عمق تأثیر شهادت امام(ع) بر دلها بود[۱۸].
فصل هفدهم: این فصل به قیام توابین در سال 65ق، میپردازد که هدفشان خونخواهی امام حسین(ع) و انتقام از بنیامیه بود. آنها به کربلا رفته و بر سر مزار امام حسین(ع) ندبه و سوگواری کردند و این حرکت نقش مهمی در تثبیت و گسترش مراسم عزاداری و آشکار شدن آن ایفا کرد[۱۹].
فصل هجدهم: این فصل، به گریههای فراوان و مستمر ائمه اطهار(ع) بر جدشان امام حسین(ع) میپردازد. گزارش شده است که امام سجاد(ع) پس از شهادت پدرش به مدت چهل سال گریست. همچنین، امام صادق(ع)، امام باقر(ع)، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) نیز به اشک ریختن و تشویق به عزاداری برای امام حسین(ع) میپرداختند و بر این عمل تأکید میکردند[۲۰].
فصل نوزدهم: این فصل، به ندبه و سوگواری بسیاری از بزرگان، صحابه، مشایخ و علمای اسلام بر امام حسین(ع) اشاره دارد[۲۱].
فصل بیستم: در دوران حکومت آل بویه، عزاداری برای امام حسین(ع) بهطور گستردهای توسعه یافت و به یک رسم عمومی تبدیل شد. امرای آل بویه این مراسم را تشویق میکردند و این دوره شاهد برگزاری گسترده عزاداریها و تظاهرات عمومی در عراق و ایران بود. این فصل، نشان میدهد که چگونه عزاداری در این دوره به یک رسم و عادت سالانه تبدیل شد و به یکی از مهمترین مظاهر شیعی در جهان اسلام مبدل گشت[۲۲].
جلد دوم، فصل بیستویکم تا بیستوهشتم را در خود جای داده است. موضوعاتی که در این فصول مطرح گردیده، بهترتیب عبارتند از: موضع عباسیان در مورد عزاداری برای امام حسین(ع)[۲۳]، عزاداری برای امام حسین(ع) پس از عباسیان[۲۴]، تأثیر عزاداری برای حسین(ع) در نقاط مختلف جهان[۲۵]، عزاداری برای حسین(ع) در قرون اخیر[۲۶]، عزاداری برای حسین(ع) در نقاط مختلف قاره آسیا[۲۷] آفریقا[۲۸]، اروپا[۲۹] و قاره آمریکا[۳۰].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص21-22
- ↑ ر.ک: مقدمه سید احمد حسینی، همان، ص9-11 و مقدمه مؤلف، همان، ص21-22
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص23
- ↑ ر.ک: همان، ص31
- ↑ ر.ک: همان، ص37
- ↑ ر.ک: همان، ص39
- ↑ ر.ک: همان، ص45
- ↑ ر.ک: همان، ص51
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص57
- ↑ ر.ک: همان، ص63
- ↑ ر.ک: همان، ص66
- ↑ ر.ک: همان، ص72
- ↑ ر.ک: همان، ص87
- ↑ ر.ک: همان، ص81
- ↑ ر.ک: همان، ص91
- ↑ ر.ک: همان، ص99
- ↑ ر.ک: همان، ص107
- ↑ ر.ک: همان، ص111
- ↑ ر.ک: همان، ص117
- ↑ ر.ک: همان، ص139
- ↑ ر.ک: همان، ص147
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص5
- ↑ ر.ک: همان، ص24
- ↑ ر.ک: همان، ص27
- ↑ ر.ک: همان، ص39
- ↑ ر.ک: همان، ص57
- ↑ ر.ک: همان، ص91
- ↑ ر.ک: همان، ص95
- ↑ ر.ک: همان، ص99
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.