دانشنامه امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ
| دانشنامه امیر‌المومنین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیدطباطبایی، سید محمدکاظم (نویسنده)
پژوهشکده علوم و معارف حدیث (محقق) مرادی، محمد (تدوین) مهریزی، مهدی (مترجم) مسعودی، عبدالهادی (مترجم) سلطانی، محمد علی (مترجم) طباطبایی‌نژاد، محمود (نویسنده) محمدی ری‌شهری، محمد (نویسنده) محدثی، جواد (مترجم) حسینی، ابوالقاسم (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | (فارسی - عربی) موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام فی الکتاب و السنه و التاریخ. ترجمه فارسی |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1389 ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 978-964-493-266-3 |
| موضوع | علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - سیاست |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | BP 37/35 /م3 م9041 |
دانشنامه اميرالمؤمنين(ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، به همت محمد محمدى رى‌شهرى با همكارى محمدكاظم طباطبايى و محمود طباطبايى‌نژاد و گروهى از محققین، به زبان عربى - فارسى با ترجمه عبدالهادى مسعودى تأليف شده است.
ساختار
كتاب با يك پيشگفتار، خلاصه‌اى از سخنان مقام معظم رهبرى درباره كتاب، درآمد و نگاهى به كتاب آغاز شده است. مطالب كتاب در ضمن شانزده بخش و هر بخش مشتمل بر فصولى تدوين شده است. هر فصل، خود، مشتمل بر عناوين متعددى است كه به‌صورت عدد اعشارى مشخص شده است. كل مباحث كتاب نيز در ضمن 6686 شماره ذكر شده است. شيوه ارائه مباحث بدين‌گونه است كه در يك صفحه متن عربى و در صفحه ديگر ترجمه آن ارائه شده است.
گزارش محتوا
موسوعة الإمام علي بن أبي‌طالب(ع) في الكتاب و السنة و التاريخ، در سال 1379ش، براى بهره‌گيرى انديشه‌وران عرب‌زبان و پژوهشگران عربى‌دان حوزه و دانشگاه به زيور طبع آراسته گرديد و در مدت‌زمانى كوتاه توجه خردورزان حوزه دين را به خود جلب نمود و مرجع تدوين دانشنامه امام على(ع) قرار گرفت. همچنين جايزه دوره انتخاب «كتاب سال ولايت» و برخى جوايز و نشان‌هاى علمى - فرهنگى ديگر به آن تعلق گرفت. پس از آن، گروه ترجمه پژوهشكده حوزه و دانشگاه تصميم به ترجمه اين اثر گرفت تا در كمترين زمان ممكن، راه را براى بهره‌گيرى فارسى‌زبانان، اين طلايه‌داران فرهنگ ناب تشيع، از اين اثر بگشايد. نتيجه اين تصميم، انتشار نسخه فارسى اين كتاب با نام دانشنامه اميرالمؤمنين بر پايه قرآن، حديث و تاريخ در سال 1382ش، بود كه عنوان «ترجمه برگزيده» را در ششمين دوره انتخاب «كتاب سال ولايت» از آن خود كرد[۱]
ذكر چند نكته درباره كتاب حاضر ضرورى است:
- اين كتاب كه از تلفيق دو كتاب موسوعة الإمام علي(ع) و دانشنامه اميرالمؤمنين(ع)، متناسب با نياز فارسى‌زبانان آماده‌سازى شده است، در واقع ويرايش جديدى از هر دو نسخه عربى و فارسى كتاب را در خود دارد. از مزيت‌هاى اين اثر، مقابله مجدد متن عربى با منابع، اعراب‌گذارى كامل متن عربى، بازنگرى ترجمه و بازبينى ويرايش متن فارسى است. به‌علاوه متن عربى و فارسى در كنار هم عرضه شده است و اين، امكان مطالعه هم‌زمان هر دو متن را براى استفاده‌كنندگان فراهم مى‌سازد.
- از آنجا كه بنا بوده در سال‌هايى كه به نام مولا على(ع) مزين بوده، متن عربى و ترجمه آن هر دو به سرانجام برسد، از مترجمان متعدد، يارى گرفته شده، كه اين كار با همه سودمندى‌اش در بهره‌گيرى از زمان، تنوع سبک را تا اندازه‌اى بر متن فارسى تحميل كرده است؛ البته تلاش شده تا با بهره‌گيرى از كنترل واحد در ويراستارى از آن كاسته شود.
- براى اطمينان بيشتر، ترجمه‌ها توسط افراد ديگرى، غير از مترجمان، با متن اصلى مقابله شده است، تا در صورتى كه كاستى‌اى هست و يا اشتباهى براى مترجم رخ داده، رفع شود. در پايان كار نيز متن آماده‌شده به مؤلف محترم جناب آقاى رى‌شهرى نيز عرضه شده و اصلاحات و تذكرات ايشان در ترجمه مدّ نظر قرار گرفته است.
- پاره‌اى مترجمان در ترجمه آيات قرآنى از ترجمه دكتر محمدمهدى فولادوند و در ترجمه «نهج‌البلاغة» از ترجمه دكتر سيد جعفر شهيدى استفاده كرده‌اند.
- از آنجا كه مقالات و توضيحات مندرج در آغاز و انجام بخش‌ها و فصل‌ها، غالباً ً به فارسى نوشته شده بودند، مترجمان تنها به بازبينى كلى و در پاره‌اى موارد به هماهنگ‌سازى آنها بسنده كردند.
- در جلد نهم متن عربى، اشعارى از شاعران معروف عرب در وصف اميرمؤمنان آمده است كه در برگردان فارسى، تنها شعر شاعران قرون نخست هجرى (تا اواسط قرن چهارم) ترجمه شد و اشعارى از شاعران فارسى‌زبان، جايگزين ترجمه ساير اشعار گرديد[۲]
از آنجا كه اطلاع از محتواى هر جلد از كتاب با مراجعه به فهرست، امكان‌پذير است در اين مجال به ذكر برخى ويژگى‌هاى كتاب بسنده مى‌كنيم:
- در نگارش و تدوين اين دانشنامه ضمن دورى‌گزينى از تكرار و ارجاع به متون همگون، تلاش شده است در عين جامعيت، از افزون‌نگارى اجتناب و بلكه گزيده‌نگارى شود تا كتاب هم خلاصه باشد و هم جامع.
- بهره‌بردارى بسيار گسترده از منابع تاريخى و حديثى فريقين در تبيين شخصيت امام على(ع) در زمينه‌هاى مختلف.
- استفاده از منابع معتبر حديثى و تاريخى.
- پژوهشگران سيره علوى در اين دانشنامه با نزدیک به هفت هزار متن و نص تاريخى و حديثى درباره على(ع) آشنا خواهند شد. در فصل‌ها و بخش‌ها كوشيده شده است به‌تناسب، تحليل‌ها و نظريه‌هايى طرح گردد و با ارزيابى متون، نكات مهمى در زمينه‌هاى تاريخ و حديث عرضه شود.
- در گزينش عناوين و عرضه متون در ذيل عناوين، به واقعيت‌ها و نيازهاى امروز توجه شده است.
- مطالب و موضوعات به‌گونه‌اى آورده شده است كه همچون يك نمودار درختى، پژوهشگر با نگاهى گذرا به آن، در جريان كلى مسائل كتاب قرار گيرد و با تأمّلى اجمالى مطلوب خود را در آن دريابد.
- براى اينكه پژوهشگر در مراجعه به اين دانشنامه و در دستيابى به مقصود براى مسائلى جزئى نياز به منابع ديگر نداشته باشد و در رسيدن به مطلوب، مسيرى سهل را بپيمايد، در مورد اشخاص، مكان‌ها و نكات مبهم متون، در پانوشت توضيحاتى آمده است و نيز الفاظ دشوارياب متون، شرح شده‌اند و مكان‌هاى تاريخى با نقشه‌هايى گويا كه به‌وسيله متخصصان طراحى شده است، به دقت شناسايى شده‌اند.
- در نقل متون تاريخى و حديثى، اگر متون مورد استناد، از پيامبر خدا و اهل‌بيت(ع) نقل شده باشند، نام آن بزرگواران ياد مى‌شود. در يادكرد پيامبر خدا با جمله «صلى‌الله‌عليه‌وآله» و در يادكرد اهل‌بيت و پيامبران الهى و فرشتگان، با جمله «عليه‌السلام» از آنها تجليل شده است، هرچند در منبع چنين تجليلى نباشد و اگر متون از غير پيامبر(ص) و اهل‌بيت(ع) نقل شده باشند، در آغاز و يا فرجام، فقط به ارائه منبع نقل، بسنده مى‌شود.
- در نگارش دانشنامه، سعى شده است تا ادب علمى - پژوهشى در نهايت دقت رعايت شود. كسى كه تاريخ اسلام را به‌ژرفى نگريسته باشد و آثار مكتوب عالمان نحله‌هاى گوناگون حوزه فرهنگ اسلامى را ديده باشد، مى‌داند كه در ميراث مكتوب آنان تا چه حدى درباره تشيع و قله افراشته آن ستم روا شده است و بالطبع بر پيشواى مجاهدان و مخلصان (على(ع)) نيز چه با كتمان حقايق و چه با وارونه‌سازى تاريخ جفا شده است. اما در نگارش اين مجموعه، در تحليل‌ها، اظهار نظرها، تبيين‌ها و مدخل‌ها، هرگز قلم به ناراستى‌ها و درشت‌گويى‌ها و دشنام‌ها آلوده نشده است.[۳]
وضعيت كتاب
جلد چهاردهم اين دانشنامه، به «فهرست‌ها و نمايه‌ها» اختصاص دارد كه بر اساس متن فارسى تنظيم شده‌اند: فهرست آيات؛ نمايه‌هاى موضوعى؛ فهرست اعلام؛ فهرست اديان، فرقه‌ها و مذاهب؛ فهرست جمعيت‌ها و قبيله‌ها؛ فهرست مكان‌ها؛ فهرست زمان‌ها؛ فهرست غريب الحديث؛ فهرست اشعار و فهرست منابع و مآخذ.
پانويس
منابع مقاله
پيشگفتار و متن كتاب.