تأملی در نهضت عاشورا: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | عنوان = | عنوان‌های دیگر = | تصویر = | پدیدآور...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'رده:حسین بن علی(ع)' به 'رده:امام حسین(ع)') برچسب: واگردانی دستی |
||
| (۶۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان | | عنوان = تأملي در نهضت عاشورا | ||
| عنوان‌های دیگر | | عنوان‌های دیگر = | ||
| تصویر | | تصویر = NUR15763J1.jpg | ||
| پدیدآوران | | پدیدآوران = | ||
| ناشر | [[جعفریان، رسول]] (نویسنده) | ||
| مکان نشر | | ناشر = انصاريان | ||
| سال نشر | |||
| چاپ | | مکان نشر = ایران - قم | ||
| شابک | | سال نشر = 1381ش | ||
| موضوع | | چاپ = | ||
| زبان | | شابک = 694-438-372-9 | ||
| تعداد جلد | | موضوع = | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور | |||
| کد کنگره | 1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. | ||
| | |||
2.عاشورا | |||
| پس از | |||
| پیش از | 3.واقعه کربلا، 61ق. | ||
| زبان = فارسی | |||
| تعداد جلد = 1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15763 | |||
| کد کنگره =BP 41/4 /ج7ت2 | |||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE15763AUTOMATIONCODE | |||
| کتابخوان همراه نور =15763 | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر| عاشورا (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''تأملی در نهضت عاشورا'''، اثر [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]]، پژوهشی است پیرامون قیام امام حسین(ع) و نهضت عاشورا که به زبان فارسی و در دوران معاصر نوشته شده است. | |||
==ساختار== | |||
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دوازده بخش تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به معرفی برخی از منابع تاریخ عاشورا پرداخته و سپس، ضمن بررسی زمینه‌های قیام کربلا، به موضوعاتی از جمله حکمت شهادت امام حسین(ع)، آثار نهضت امام حسین(ع) و تحریفات عاشورا پرداخته است. | |||
==گزارش محتوا== | |||
در مقدمه، به موضوع کتاب اشاره گردیده است.<ref>مقدمه، ص11-12</ref> | |||
نخستین گفتار کتاب به بررسی اجمالی منابع تاریخ عاشورا پرداخته است که در این میان «[[مقتل أبي‌مخنف|مقتل الحسين» ابی‌مخنف]]، «[[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|طبقات]]» [[ابن سعد، محمد بن سعد|ابن سعد]]، «[[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، «[[الأخبار الطوال]]» [[دینوری، احمد بن داود|دینوری]]، «[[الفتوح]]«[[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]]، «[[مقتل الحسين عليه‌السلام (خوارزمی)|مقتل الحسين]]» خوارزمی و «مقتل الحسين» [[طبرانی، سلیمان بن احمد|طبرانی]] به‌عنوان برجسته‌ترین و کهن‌ترین منابع قابل‌توجه که به‌صورت نسبتا مفصل به واقعه عاشورا پرداخته‌اند، مطرح گردیده است.<ref>غفوری‌نژاد، محمد، 1389، ص70</ref> | |||
فارغ از برخی نکات جزیی که در ضمن مطالب بعدی مورد اشاره قرار خواهد گرفت، اطلاعات تخصصی قابل توجهی توسط مؤلف در این بخش ارائه گردیده است و به لحاظ منطقی جایگاه این بخش به‌عنوان اولین گفتار کتابی‌در باب عاشورا، مناسب ارزیابی‌می‌شود.<ref>همان</ref> | |||
پس از آن در گفتاری کوتاه، زمینه‌های قیام کربلا مورد بررسی قرار گرفته است، سپس دو گزارش نسبتا مفصل از واقعه کربلا ارائه گردیده است. گزارش نخست تحت عنوان «گزارش‌نامه واقعه کربلا؛ یک مقتل کوتاه» با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و گاه با اتکا به منابع روایی شیعه (مثل کافی) تنظیم شده و به‌طور نسبتا جامع و درعین‌حال مختصر، به روایت واقعه پرداخته است. تلاش مؤلف در تدوین این بخش به لحاظ استفاده از منابع معتبر قابل تقدیر است.<ref>همان، ص70-71</ref> | |||
گزارش دوم تحت عنوان «گزارشی دیگر از رویداد کربلا» با ارائه اطلاعاتی که بخش زیادی از آنها در گزارش نخست ذکر گردیده سامان یافته است؛ با این تفاوت که به بُعد تحلیلی مطالب، بیشتر پرداخته است. بنا بر آنچه مؤلف در مقدمه کتاب آورده، این دو بخش مستقل از یکدیگر نگاشته شده و هریک ویژگی خاص خود را داراست.<ref>همان، ص71</ref> | |||
پنجمین گفتار حاوی مطالبی بسیار مختصر پیرامون اربعین امام حسین(ع) است. بخش بعدی کتاب تحت عنوان «حکمت شهادت امام حسین(ع)» رویکردی متفاوت از آنچه در بخش‌های پیشین شاهد بودیم، دارد و به گفته مؤلف، وی روش تاریخی را در این بخش کنار گذاشته و بیشتر به مسائل فکری پرداخته است. تمام سعی مؤلف در این بخش بر آن است که نشان دهد بار عاطفی حادثه کربلا بر بار سیاسی آن سایه افکنده است و مانع از آن شده که پیام سیاسی این واقعه بزرگ و الگوسازی مناسب از آن صورت گیرد. درعین‌حال که متذکر می‌شود: «پرداختن به جنبه‌های عاطفی می‌تواند به‌طور مستقیم خاطره یک حادثه را زنده کند و به‌نحوی بار سیاسی آن را انتقال دهد».<ref>ر.ک: همان</ref> | |||
نویسنده در بخش دیگری از کتاب تحت عنوان «آثار نهضت امام حسین(ع)» تأثیر نهضت آن حضرت بر سقوط حکومت امویان را از طریق زیر سؤال بردن اسلامیت حکومت آنان و نشان دادن فعالیت و زنده بودن خط بنی هاشم به‌عنوان تنها رقیب سیاسی بنی‌أمیه، بررسیده است. در این بخش همچنین تأثیر قیام آن حضرت بر قیامهای بعدی علویان مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات سودمندی از لحاظ تاریخی ارائه گردیده است.<ref>همان، ص73</ref> | |||
هشتمین بخش کتاب به گزارشی از محتوای کتاب «[[كامل الزيارات]]» از [[ابن قولویه، جعفر بن محمد|ابوالقاسم جعفر بن محمد]] معروف به [[ابن قولویه، جعفر بن محمد|ابن قولویه قمی]] اختصاص یافته است.<ref>همان</ref> | |||
نهمین بخش، تحت عنوان «ابعاد شکلی و شعاری نهضت امام حسین(ع)» سامان یافته که بحثی کلی پیرامون برخی شعائر حادثه عاشورا است که در طول تاریخ شکل گرفته است. مؤلف در این بخش از سه جریان روضه‌خوانی و مرثیه سرایی، عزاداری در قالب دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن و بالاخره تعزیه، به‌عنوان سه جریان مشخص در بعد شعائری واقعه عاشورا یاد می‌کند.<ref>همان</ref> | |||
بستر تاریخی عزاداری اهل سنت برای امام حسین(ع)، عنوان دهمین بخش کتاب است که طبق اظهار مؤلف در پاورقی، در یکی از مجالس عزاداری امام حسین(ع) در شهر زاهدان ارائه گردیده است. وی در این بخش گزارش‌هایی تاریخی از عزاداری‌های اهل سنت برای امام حسین(ع) را که عمدتاً از آثار تاریخی اهل سنت استخراج گردیده، گرد آورده است که در نوع خود، موضوعی جدید و جالب توجه است.<ref>همان</ref> | |||
در مقدمه این بخش، مؤلف در مطلبی تحت عنوان «ابوحنیفه شیعه زیدی» شواهدی اقامه می‌کند که طبق آن ابوحنیفه، یکی از پیشوایان بزرگ فقهی اهل سنت، به لحاظ سیاسی از قیامهای علویان حمایت می‌کرده و امامت سیاسی علویان را پذیرفته بوده است.<ref>همان</ref> | |||
یازدهمین بخش کتاب به «تحریفات عاشورا» اختصاص یافته است. زمان رسوخ تحریف در تاریخ عاشورا، انگیزه‌های تحریف، کتاب «روضة الشهداء» و مسئله تحریف، حکومت‌ها و تحریف عاشورا و پیشینه مبارزه با تحریف عاشورا از عناوینی است که در این قسمت طرح گردیده و اطلاعات سودمندی به دست داده است.<ref>همان</ref> | |||
آخرین بخش تحت عنوان «[[روضة الشهداء]] [[کاشفی، حسین بن علی|ملا حسین کاشفی]]» به بررسی این کتاب تأثیرگذار در تاریخ عزاداری امام حسین(ع) پرداخته است. به میان آمدن نام «روضة الشهداء» در جای‌جای کتاب به‌مناسبت‌های گوناگون و اختصاص دادن بحث نسبتا مبسوطی به این کتاب نشان از دل‌مشغولی و دغدغه مؤلف نسبت به تأثیرگذاری کتاب «[[روضة الشهداء]]» در تاریخ عزاداری امام حسین(ع) دارد.<ref>همان، ص73-74</ref> | |||
مؤلف در این بخش ابتدا با استناد به برخی گزارش‌های تاریخی به احوال ملا حسین و آثار وی پرداخته و به همین مناسبت درباره مذهب او که آیا شیعه بوده یا سنی، سخن به میان آورده است. مؤلف برای تشیع ملا حسین شواهدی همچون: نام او، سبزواری بودن، شعری از او در منقبت [[امام على(ع)]]، اتهام او به رفض در هرات، تألیف «روضة الشهداء» و فتوت‌نامه سلطانی (که رنگ تشیع دارد) ذکر کرده است. در مقابل، شواهدی همچون: اعتراف فرزند او به اینکه پدرش در طریقه نقشبندی درآمده است، حشر و نشر او با کسانی که به دشمنی با تشیع مشهورند (همچون: زین‌الدین محمود واضعی، امیر علی‌شیر و [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمان جامی]]) و کنار آمدن او با حکومت هرات اقامه گردیده است.<ref>همان، ص74</ref> | |||
مؤلف در نهایت در مورد مذهب کاشفی اظهار نظر قطعی نکرده است؛ هرچند به شیعه دانستن او متمایل‌تر به نظر می‌رسد. درعین‌حال آنگاه که به متن دیگر فصول کتاب مراجعه می‌کنیم، در مواضعی که نام کاشفی و مذهب او به میان می‌آید، با نوعی ابهام یا تناقض‌گویی مؤلف مواجه می‌شویم.<ref>همان، ص74</ref> | |||
==وضعیت کتاب== | |||
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست نام‌ها و جای‌های مذکور در کتاب، به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. | |||
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع.<ref>ر.ک: پاورقی، ص201</ref>به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص204</ref> | |||
==پانویس== | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
# مقدمه و متن کتاب. | |||
# [[:noormags:691884|غفوری‌نژاد، محمد، «بررسی کتاب: نقدی بر کتاب تأملی در نهضت عاشورا/ جعفریان، رسول»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه دین، شماره 159، دی 1389 (6 صفحه، از 70 تا 75)]] | |||
{{سرور شهیدان}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[تحقیق درباره اول اربعین حضرت سيدالشهداء(ع)]] | |||
[[ناگفته‌هایی از حقایق عاشورا]] | |||
[[فرهنگ عاشورا]] | |||
[[از غروب عاشورای حسینی علیه‌السلام تا طلوع ظهور مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه]] | |||
[[درسی که حسین علیه‌السلام به انسانها آموخت]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | |||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]] | |||
[[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]] | |||
[[رده:حالات فردی]] | |||
[[رده:امام حسین(ع)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۰۷
| تأملي در نهضت عاشورا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفریان، رسول (نویسنده) |
| ناشر | انصاريان |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1381ش |
| شابک | 694-438-372-9 |
| موضوع | 1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق.
2.عاشورا 3.واقعه کربلا، 61ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 41/4 /ج7ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تأملی در نهضت عاشورا، اثر رسول جعفریان، پژوهشی است پیرامون قیام امام حسین(ع) و نهضت عاشورا که به زبان فارسی و در دوران معاصر نوشته شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دوازده بخش تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به معرفی برخی از منابع تاریخ عاشورا پرداخته و سپس، ضمن بررسی زمینه‌های قیام کربلا، به موضوعاتی از جمله حکمت شهادت امام حسین(ع)، آثار نهضت امام حسین(ع) و تحریفات عاشورا پرداخته است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به موضوع کتاب اشاره گردیده است.[۱]
نخستین گفتار کتاب به بررسی اجمالی منابع تاریخ عاشورا پرداخته است که در این میان «مقتل الحسين» ابی‌مخنف، «طبقات» ابن سعد، «أنساب الأشراف» بلاذری، «الأخبار الطوال» دینوری، «الفتوح«ابن اعثم، «مقتل الحسين» خوارزمی و «مقتل الحسين» طبرانی به‌عنوان برجسته‌ترین و کهن‌ترین منابع قابل‌توجه که به‌صورت نسبتا مفصل به واقعه عاشورا پرداخته‌اند، مطرح گردیده است.[۲]
فارغ از برخی نکات جزیی که در ضمن مطالب بعدی مورد اشاره قرار خواهد گرفت، اطلاعات تخصصی قابل توجهی توسط مؤلف در این بخش ارائه گردیده است و به لحاظ منطقی جایگاه این بخش به‌عنوان اولین گفتار کتابی‌در باب عاشورا، مناسب ارزیابی‌می‌شود.[۳]
پس از آن در گفتاری کوتاه، زمینه‌های قیام کربلا مورد بررسی قرار گرفته است، سپس دو گزارش نسبتا مفصل از واقعه کربلا ارائه گردیده است. گزارش نخست تحت عنوان «گزارش‌نامه واقعه کربلا؛ یک مقتل کوتاه» با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و گاه با اتکا به منابع روایی شیعه (مثل کافی) تنظیم شده و به‌طور نسبتا جامع و درعین‌حال مختصر، به روایت واقعه پرداخته است. تلاش مؤلف در تدوین این بخش به لحاظ استفاده از منابع معتبر قابل تقدیر است.[۴]
گزارش دوم تحت عنوان «گزارشی دیگر از رویداد کربلا» با ارائه اطلاعاتی که بخش زیادی از آنها در گزارش نخست ذکر گردیده سامان یافته است؛ با این تفاوت که به بُعد تحلیلی مطالب، بیشتر پرداخته است. بنا بر آنچه مؤلف در مقدمه کتاب آورده، این دو بخش مستقل از یکدیگر نگاشته شده و هریک ویژگی خاص خود را داراست.[۵]
پنجمین گفتار حاوی مطالبی بسیار مختصر پیرامون اربعین امام حسین(ع) است. بخش بعدی کتاب تحت عنوان «حکمت شهادت امام حسین(ع)» رویکردی متفاوت از آنچه در بخش‌های پیشین شاهد بودیم، دارد و به گفته مؤلف، وی روش تاریخی را در این بخش کنار گذاشته و بیشتر به مسائل فکری پرداخته است. تمام سعی مؤلف در این بخش بر آن است که نشان دهد بار عاطفی حادثه کربلا بر بار سیاسی آن سایه افکنده است و مانع از آن شده که پیام سیاسی این واقعه بزرگ و الگوسازی مناسب از آن صورت گیرد. درعین‌حال که متذکر می‌شود: «پرداختن به جنبه‌های عاطفی می‌تواند به‌طور مستقیم خاطره یک حادثه را زنده کند و به‌نحوی بار سیاسی آن را انتقال دهد».[۶]
نویسنده در بخش دیگری از کتاب تحت عنوان «آثار نهضت امام حسین(ع)» تأثیر نهضت آن حضرت بر سقوط حکومت امویان را از طریق زیر سؤال بردن اسلامیت حکومت آنان و نشان دادن فعالیت و زنده بودن خط بنی هاشم به‌عنوان تنها رقیب سیاسی بنی‌أمیه، بررسیده است. در این بخش همچنین تأثیر قیام آن حضرت بر قیامهای بعدی علویان مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات سودمندی از لحاظ تاریخی ارائه گردیده است.[۷]
هشتمین بخش کتاب به گزارشی از محتوای کتاب «كامل الزيارات» از ابوالقاسم جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه قمی اختصاص یافته است.[۸]
نهمین بخش، تحت عنوان «ابعاد شکلی و شعاری نهضت امام حسین(ع)» سامان یافته که بحثی کلی پیرامون برخی شعائر حادثه عاشورا است که در طول تاریخ شکل گرفته است. مؤلف در این بخش از سه جریان روضه‌خوانی و مرثیه سرایی، عزاداری در قالب دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن و بالاخره تعزیه، به‌عنوان سه جریان مشخص در بعد شعائری واقعه عاشورا یاد می‌کند.[۹]
بستر تاریخی عزاداری اهل سنت برای امام حسین(ع)، عنوان دهمین بخش کتاب است که طبق اظهار مؤلف در پاورقی، در یکی از مجالس عزاداری امام حسین(ع) در شهر زاهدان ارائه گردیده است. وی در این بخش گزارش‌هایی تاریخی از عزاداری‌های اهل سنت برای امام حسین(ع) را که عمدتاً از آثار تاریخی اهل سنت استخراج گردیده، گرد آورده است که در نوع خود، موضوعی جدید و جالب توجه است.[۱۰]
در مقدمه این بخش، مؤلف در مطلبی تحت عنوان «ابوحنیفه شیعه زیدی» شواهدی اقامه می‌کند که طبق آن ابوحنیفه، یکی از پیشوایان بزرگ فقهی اهل سنت، به لحاظ سیاسی از قیامهای علویان حمایت می‌کرده و امامت سیاسی علویان را پذیرفته بوده است.[۱۱]
یازدهمین بخش کتاب به «تحریفات عاشورا» اختصاص یافته است. زمان رسوخ تحریف در تاریخ عاشورا، انگیزه‌های تحریف، کتاب «روضة الشهداء» و مسئله تحریف، حکومت‌ها و تحریف عاشورا و پیشینه مبارزه با تحریف عاشورا از عناوینی است که در این قسمت طرح گردیده و اطلاعات سودمندی به دست داده است.[۱۲]
آخرین بخش تحت عنوان «روضة الشهداء ملا حسین کاشفی» به بررسی این کتاب تأثیرگذار در تاریخ عزاداری امام حسین(ع) پرداخته است. به میان آمدن نام «روضة الشهداء» در جای‌جای کتاب به‌مناسبت‌های گوناگون و اختصاص دادن بحث نسبتا مبسوطی به این کتاب نشان از دل‌مشغولی و دغدغه مؤلف نسبت به تأثیرگذاری کتاب «روضة الشهداء» در تاریخ عزاداری امام حسین(ع) دارد.[۱۳]
مؤلف در این بخش ابتدا با استناد به برخی گزارش‌های تاریخی به احوال ملا حسین و آثار وی پرداخته و به همین مناسبت درباره مذهب او که آیا شیعه بوده یا سنی، سخن به میان آورده است. مؤلف برای تشیع ملا حسین شواهدی همچون: نام او، سبزواری بودن، شعری از او در منقبت امام على(ع)، اتهام او به رفض در هرات، تألیف «روضة الشهداء» و فتوت‌نامه سلطانی (که رنگ تشیع دارد) ذکر کرده است. در مقابل، شواهدی همچون: اعتراف فرزند او به اینکه پدرش در طریقه نقشبندی درآمده است، حشر و نشر او با کسانی که به دشمنی با تشیع مشهورند (همچون: زین‌الدین محمود واضعی، امیر علی‌شیر و عبدالرحمان جامی) و کنار آمدن او با حکومت هرات اقامه گردیده است.[۱۴]
مؤلف در نهایت در مورد مذهب کاشفی اظهار نظر قطعی نکرده است؛ هرچند به شیعه دانستن او متمایل‌تر به نظر می‌رسد. درعین‌حال آنگاه که به متن دیگر فصول کتاب مراجعه می‌کنیم، در مواضعی که نام کاشفی و مذهب او به میان می‌آید، با نوعی ابهام یا تناقض‌گویی مؤلف مواجه می‌شویم.[۱۵]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست نام‌ها و جای‌های مذکور در کتاب، به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع.[۱۶]به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.[۱۷]
پانویس
منابع مقاله