حسینی زنجانی، سید عزالدین
سید عزالدین حسینی موسوی زنجانی (۱۳۰۰-۱۳۹۲ش)، از مراجع تقلید، فیلسوف، مفسر و مدرس حوزه علمیه مشهد، از شاگردان برجسته علامه طباطبایی و امام خمینی که سالها در دروس فلسفی و عرفانی آنان حاضر بوده است. مشهورترین اثر ایشان شرح خطبه حضرت زهرا(علیهاالسلام) است.
| سید عزالدین حسینی موسوی زنجانی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید عزالدین حسینی موسوی زنجانی |
| نام پدر | سید محمود حسینی زنجانی |
| ولادت | فروردین ۱۳۰۰ش |
| محل تولد | زنجان، ایران |
| محل زندگی |  ایران |
| رحلت | ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۲ش |
| مدفن | حرم امام رضا(ع)، مشهد |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | مرجع تقلید، فیلسوف، مفسر |
| منصب | امام جمعه زنجان |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
ولادت
سید عزالدین حسینی موسوی زنجانی در فروردین سال ۱۳۰۰ش در شهر زنجان در خانوادهای اهل علم و تقوا متولد شد. پدر ایشان آیتالله سید محمود حسینی زنجانی مشهور به امام جمعه زنجان، از علمای برجسته و از شاگردان میرزای نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی بود. این خاندان از چند نسل قبل عهدهدار منصب امامت جمعه زنجان بودند و در منطقه از نفوذ و احترام بسیاری برخوردار بودند. جد اعلای ایشان، سید محمد مجتهد سردانی از مجتهدان بنام زنجان بود که در مقابله با بابیت نقش مهمی ایفا کرد.
تحصیلات
تحصیلات ابتدایی و مقدمات علوم دینی را در زنجان آغاز کرد و همزمان به تحصیلات جدید و فراگیری زبان فرانسه پرداخت. مقدمات، سطح و کمی از درس خارج را در زنجان نزد اساتیدی چون پدرش سید محمود حسینی، حسین دین محمدی، سید احمد مجتهدی (عموی ایشان) و دیگر اساتید حوزه زنجان فراگرفت. سپس در سال ۱۳۲۰ش به قم مهاجرت کرد و چهارده سال در درس سید محمد حجت کوه کمرهای، ده سال درس سید حسین طباطبائی بروجردی، امام خمینی و مدتی نیز در درس سید صدرالدین صدر، سید احمد خوانساری، رضی زنوزی تبریزی شرکت کرد. سید عزالدین حسینی مدت کوتاهی به حوزه نجف رفت و در درس سید عبدالهادی شیرازی، سید ابوالقاسم خویی و سید محسن حکیم شرکت کرد.[۱]
وی از شاگردان خاص درس فلسفه امام خمینی بود و کتاب اسفار را نزد ایشان فراگرفت. همچنین پس از مهاجرت علامه طباطبایی به قم، به توصیه پدرش در درس فلسفه ایشان حاضر شد و دوره کامل اسفار را نیز نزد علامه آموخت. مدت کوتاهی نیز به حوزه نجف رفت و در درس آیتالله سید عبدالهادی شیرازی، آیتالله سید ابوالقاسم خویی و آیتالله سید محسن حکیم حاضر شد.
فعالیتهای علمی و اجتماعی
ایشان بنابه درخواست والدشان از سال ۱۳۳۴ش در زنجان مستقر شد و در اداره حوزه علمیه و رسیدگی به امور شرعی و اجتماعی به پدر خود کمک میکرد. در سال ۱۳۴۲ با نهضت امام خمینی همراه شد و به دلیل سخنرانیهای تند علیه دستگاه حاکمه در ۱۷ خرداد ۱۳۴۲ دستگیر و به مدت ۴۵ روز در زندان قزل قلعه تهران به همراه افرادی مانند شهید مطهری، آیتالله مکارم شیرازی و آیتالله هاشمی نژاد زندانی شد.[۲]
در اثر تداوم فعالیتهای انقلابی، از سال ۱۳۵۱ به دستور ساواک مجبور به اقامت اجباری در مشهد شد. در دوران تبعید نیز به فعالیتهای علمی و مبارزاتی خود ادامه داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به درخواست امام خمینی به زنجان برگشت و به مدت دو سال امامت جمعه این شهر را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۵۹ مورد سوءقصد قرار گرفت اما جان سالم به در برد و پس از آن به مشهد بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ساکن شد.
وی در حوزه علمیه مشهد به تدریس خارج فقه و اصول، تفسیر قرآن و فلسفه اشتغال داشت و شاگردان بسیاری تربیت کرد. از سال ۱۳۵۴ با انتشار رساله عملیه "جامع الاحکام" مرجعیت خود را آغاز کرد و پس از رحلت آیتالله اراکی، با انتشار رساله "توضیح المسائل" در سال ۱۳۷۳، دامنه مرجعیت ایشان گسترش یافت.[۳]
وفات
سرانجام آیتالله سید عزالدین حسینی زنجانی در سپیدهدم ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۲ش همزمان با سالروز شهادت امام هادی(ع) در مشهد درگذشت. پیکر وی در ۲۶ اردیبهشت پس از تشییع با شکوه با حضور علما، مسئولان و هزاران نفر از مردم قدرشناس، و اقامه نماز به امامت آیتالله سید موسی شبیری زنجانی در دارالزهد حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپرده شد. در دارالزهد حرم علی بن موسیالرضا به خاک سپرده شد.[۴] مراسم بزرگداشت وی در شهرهای مختلف ایران برگزار شد و مقام معظم رهبری[۵] و دیگر مراجع تقلید در پیامهای جداگانه درگذشت ایشان را تسلیت گفتند.
آثار
آیتالله زنجانی آثار متعددی در زمینههای مختلف علوم اسلامی از خود به جای گذاشته است:
آثار فقهی و رسالههای عملیه
- رساله جامع الاحکام (اولین رساله عملیه، ۱۳۵۴ش)
- رساله توضیح المسائل (۱۳۷۳ش)
- منتخب رساله توضیح المسائل
- مناسک حج و عمره مفرده
- تعلیقه بر وسیلة النجاة آیتالله اصفهانی
آثار تفسیری و قرآن پژوهی
- تفسیر سوره حمد
- تفسیر ترتیبی قرآن (خطی)
- الانتزاعات من القرآن الکریم
- تعلیقات بر تفسیر شبر
- تفسیر سورههای بقره، آل عمران، حجرات، حدید، ممتحنه و توحید (خطی)
آثار فلسفی و کلامی
- شرح خطبه حضرت زهرا(سلام الله علیها) - مشهورترین اثر ایشان
- حکمت فاطمی (تلخیص شرح خطبه حضرت زهرا)
- مطارحات حول معیار الشرک فی القرآن (به زبان عربی)
- معیار شرک در قرآن (ترجمه فارسی)
- فیض العلیم فی شرح تحفة الحکیم
- حاشیه بر اسفار ملاصدرا
- حاشیه بر شرح منظومه ملاهادی سبزواری
آثار اخلاقی و عرفانی
- راه رستگاری (جستاری در باب اسلام و ایمان)
- شرح زیارت عاشورا
- شرح زیارت آل یاسین
- رساله فی حقیقة الایمان
- شرح و نقد مثنوی معنوی
سایر آثار
- یکصد و ده پرسش و پاسخ (مجموعه استفتائات)
- زندگینامه علامه شیخ محمدجواد بلاغی
- تقریرات درس اصول و فقه آیتالله حجت
- تقریرات درس اصول و فقه آیتالله بروجردی
پانويس