تفسیر و شرح صحیفه سجادیه
| تفسیر و شرح صحیفه سجادیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انصاریان، حسین (نویسنده) |
| ناشر | دار العرفان |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1383ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | فارسي - عربي |
| تعداد جلد | 15 |
| کد کنگره | /ع8 ص3022 / 267/1 BP |
تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، عنوان اثری است 15 جلدی از شیخ حسین انصاریان. این کتاب به زبان فارسی در شرح صحیفه سجادیه نوشته شده است. صحیفه سجادیه عنوان اثری است که در آن 54 دعا از ادعیه و مناجات‌های حضرت امام علی بن حسین(ع) ذکر شده است. آن حضرت مضامین اخلاقی و دینی و... والایی را در ضمن این ادعیه برای شیعیان به یادگار گذاشته‌اند. این اثر ابتدا با عنوان دیار عاشقان در ۷ جلد چاپ شده است.
نویسنده در پیشگفتار جلد اول کتاب درباره انگیزه نگارش این شرح چنین می‌نویسد: چند ماهى براى انجام برنامه‌اى در مسير فرهنگ سعادت‌بخش الهى در فكر بودم، ولى فكرم به جايى نمى‌رسيد، تا از توجّه و عنايت حضرت حق، در ايّام ولادت رسول اكرم و نبى مكرّم(ص) و امام به حق ناطق حضرت صادق علیه‌السلام، در لحظاتى از شب پرفروغ جمعه، نسبت به تفسير و شرح صحيفه سجادیه كه محصول قلب و روح و جان‌ودل و حال و مقال امام عاشقان و حيات عارفان و زبده عابدان و سرور ساجدان و نخبه حكيمان و اسوه شب‌زنده‌داران حضرت زین‌العابدین عليه‌السلام است، مُلهَم شدم!
براى قوّت قلب، نسبت به اين برنامه معنوى، با تضرع و زارى و با انكسار و خوارى، در حال توجّه به حضرت حقّ به قرآن مجيد كه هميشه در مصائب و مشكلات راهگشايم بود، پناه برده و به آن گنجينه بى‌نظير الهى تفأل زدم، اين آيه كريمه آمد: وَ الْباقِياتُ الصّالِحاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَيْرٌ أَمَلاً. «ولى اعمال شايسته پايدار نزد پروردگارت از جهت پاداش بهتر و از لحاظ اميد داشتن به آن‌ها نيكوتر است.»
آيه شريفه مرا شگفت‌زده كرد، تا دو روز تمام فكرم به كلام حضرت حقّ مشغول بود، دلالت و راهنمايى آيه كريمه مرا مات و مبهوت و معنویت اين سخن پربهاى حضرت دوست، شوقى عجيب نسبت به شروع تفسير و شرح «صحيفه سجاديه» در قلبم ايجاد كرد.
در آن دو روز، قرآن مجيد در مقابلم باز بود، هر بار كه از كنارش مى‌گذشتم به آن آيه ملكوتى و نورانى خيره مى‌شدم و از انوار تابناكش بهره مى‌گرفتم، تا به وقت شنيدن صداى مؤذن كه جهت اعلان نماز مغرب فرياد عاشقانه مى‌زد، درحالی‌که هنوز قرآن روبرويم بود و به آن آيه شريفه مى‌نگريستم، اين برنامه خدا خواسته را، در عين اعتراف به عجز و ذلت و خالى بودن از دانش و بينش، شروع كردم. تنها تکیه‌گاهم در اين كار لطف و عنايت حضرت اوست و هم از آن جناب مى‌خواهم كه تا پايان كار، مرحمت و رحمتش را از اين فقير دل‌شکسته و بينواى دست و پا بسته دريغ نورزد كه هيچ كارى بدون نظر و خواست و اراده او صورت نمى‌گيرد.
عارفان روشن‌ضمیر، از «صحيفه سجاديه» به «انجيل اهل‌بیت علیهم‌السلام» ياد كرده‌اند و بينايان راه از اين درياى پر از حكمت، تعبير به «زبور آل محمد علیهم‌السلام» نموده‌اند![۱]
در جلد اول کتاب پس‌ازاین مقدمه درباره زندگانی امام سجاد(ع) توضیح داده شده و مقدمه‌ای در بیان اسناد صحیفه نوشته شده است. سپس نویسنده وارد شرح دعای اول در توحید و ستایش حق‌تعالی شده است. ادامه دعای 1 را در جلد دوم شاهدیم و سپس نویسنده وارد شرح دعای دوم در صلوات بر رسول خدا(ص) شده است. جلد سوم در ادامه دعای دوم و دعای سوم در درود بر فرشتگان و دعای چهارم در درود بر پیروان انبیای الهی(ع) بیان شده. جلد چهارم حاوی ادامه دعای چهارم و دعای پنجم درباره خود و دوستانش می‌باشد. پنجمین جلد حاوی دعای ششم در نیایش در بامداد و شامگاه و دعای هفتم در پیشامدهای سخت و اندوهناک و دعای هشتم در پناه بردن به حق است. جلد ششم در ادامه شرح دعای هشتم و دعای نهم در درخواست بخشش و دعای دهم در پناه بردن به خداوند و دعای یازدهم در عاقبت به خیری و دعای دوازدهم در اعتراف به گناه و توفیق و توبه نوشته شده است. جلد هفتم از دعای سیزدهم تا دعای شانزدهم را در خود دارد. هشتمین جلد از دعای هفدهم تا بیستم، جلد نهم از ادامه شرح دعای بیستم تا دعای بیست و ششم، جلد دهم از دعای بیست و هفتم تا سی و هشتم، یازدهمین جلد از دعای سی و نهم تا چهل و پنجم، جلد دوازدهم از دعای چهل و ششم تا پنجاه و سوم را شرح داده و نویسنده در جلد سیزدهم به بیان داستان‌های شرح و تفسیر صحیفه سجادیه پرداخته است. جلد چهاردهم کتاب اختصاص دارد به فهرست موضوعی شرح و تفسیر صحیفه سجادیه و در پانزدهمین جلد، فهارس تفسیر و شرح صحیفه سجادیه بیان شده است.[۲]
فهرست مطالب در هر جلد در انتهای همان جلد ذکر شده است. فهارس فنی ذکر شده در جلد پانزدهم به ترتیب عبارت است از فهرست‌های آیات، روایات، ادعیه و زیارات، احادیث مأثوره، انبیا و معصومین(ع)، اعلام ادیان، مذاهب، قبایل و فرق، کتاب‌ها، مکان‌ها، اشعار و منابع و مآخذ.[۳]
در بخشی از صفحات کتاب جداولی ذکر شده است مثلاً جلد اول صفحات 92 و 93 و همچنین 101 و 102. شیوه نویسنده در ارائه مطالب کتاب این است که ابتدا متن کامل دعای موردنظر از صحیفه مبارکه سجادیه را می‌آورد (این متن کامل، شماره‌گذاری شده است) و سپس به‌صورت قطعه‌قطعه به ترتیب شماره‌هایی که برای دعا در متن اصلی گذاشته بوده، به ذکر هر بخش از دعا پرداخته و زیر همان قطعه به شرح و توضیح درباره آن می‌پردازد؛ مثلاً دعای دوم صحیفه مبارکه در 26 شماره ذکر شده است.[۴] گاه شرح مطالب در کتاب بسیار طولانی است مثلاً شماره 1 از دعای دوم صحیفه که در جلد دوم ارائه شده بااینکه کمی بیش از یک سطر است شرح آن از صفحه 85 تا 362 جلد دوم کتاب را به خود اختصاص داده. شارح در این کتاب بسیار از آیات قرآن کریم و روایات شریفه استفاده کرده است. و این موارد در متن کتاب به‌صورت پررنگ مشخص هستند. ارجاعات کتاب در پاورقی‌ها ذکر شده و در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، گاه حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوای مطالب هستیم.
پانویس
منبع مقاله
پیشگفتار در جلد اول، فهرست‌های مطالب در مجلدات مختلف و متن کتاب.