منهج الفرقان في علوم القرآن

منهج الفرقان في علوم القرآن تألیف الشيخ محمد على سلامة، و با تحقیق دكتر محمد سيد احمد المسير، پيرامون مسائل علوم قرآن نوشته شده است.

منهج الفرقان فی علوم القرآن
پدیدآوران	سلامه، محمد علی (نویسنده)
ناشر	نهضة مصر
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1423 ق
چاپ	1
موضوع	قرآن - علوم قرآنی
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏69‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏8‎‏م‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، علوم قرآنی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

مؤلف در اين كتاب مهمترين مسائل علوم قرآنى از جمله:نزول قرآن، اسباب نزول مكى و مدنى، جمع قرآن، تفسير قرآن، نسخ، محكم و متشابه و اعجاز قرآن را مورد بررسى قرار داده است.

وى در ابتدا پس از طرح موضوع بحث و تعريف واژه‌هاى مورد نظر، ديدگاه‌هاى مختلف دربارۀ آن موضوع را آورده و سپس ديدگاه خود را بيان مى‌نمايد.اين كتاب در حقيقت يك دورۀ علوم قرآن است كه مؤلف به صورت فشرده بيان نموده به گونه‌اى كه براى اكثريت قابل فهم بوده و مى‌تواند به صورت كتاب درسى نيز مورد استفاده قرار گيرد با توجه به اينكه روش مؤلف در بيان مطالب خلاصه‌گويى است اما با توجه به اهميت بحث تفسير و روشهاى تفسيرى، اين مبحث را به صورت گسترده ارائه و در آن برخى از روشهاى تفسيرى همچون تفسير به راى، تفسير مأثور و تفسير اشارى را تشريح نموده است.

ويژگى‌ها

1. در هر بحث پس از نقل اقوال، ديدگاه‌ها را مورد بررسى قرار مى‌دهد
2. در مبحث چنانچه شبهه‌اى در آن مورد وجود داشته باشد آن را مطرح و پاسخ مى‌دهد.
3. مبحث دهم-تفسير و تاويل:در اين بحث پس از تعريف تفسير و تاويل و رابطۀ بين آن دو، مفسرون از صحابه را معرفى مى‌نمايد
4. در همين بحث، طبقات مفسرين را ذكر و آنها را به چهار طبقه تقسيم نموده كه عبارتند از:طبقۀ اول:مفسرين از صحابه و تابعين و تابعين آنها

طبقۀ دوم:مفسرين از محدثين، طبقۀ سوم:مفسرين از علماء اهل سنت، طبقۀ چهارم:مفسرين از اهل بدع و...

1. بحث دوازدهم:ناسخ و منسوخ:در اين بحث پس از تعريف لغوى و اصطلاحى نسخ، راه‌هاى شناخت ناسخ و منسوخ را بيان، و در ادامه شروط نسخ را ذكر نموده است.
2. در همين مبحث تفاوت بين نسخ و بداء و نسخ و تخصيص را بيان كرده است
3. در همين مبحث پس از بيان اقسام سه‌گانۀ نسخ، مسلك علماء در ذكر ناسخ و منسوخ را توضيح داده، در پايان آياتى را كه ادعاى نسخ در آنها شده است را ذكر و تفسير آن را در نظر كسانى كه قائل به نسخ نيستند بيان مى‌كند.
4. مبحث اول-پس از بيان معناى لغوى و اصطلاحى علوم قرآن تاريخ ظهور معناى اصطلاحى آن را بررسى سپس بيان مى‌كند كه قرن هشتم هجرى زمانى است كه تألیف در كتب علوم قرآن فراوان شده است و در ادامه به معرفى برخى از اين کتاب‌ها پرداخته است
5. بحث چهارم:حديث سبعة احرف:در اين بحث پس از ذكر برخى از احاديثى كه موضوع حديث سبعة احرف را ذكر نموده‌اند، از مجموعۀ اين احاديث نتايجى را بدست مى‌آورد و در ادامۀ آن اقوال علما دربارۀ حديث مذكور را بيان و در پايان برخى از شبهات مطرح شده دربارۀ حديث سبعةاحرف را ذكر و پاسخ آنها را مى‌دهد
6. بحث سوم:اسباب نزول:در اين مبحث پس از تعريف اسباب نزول فوائد شناخت آن را ذكر و در پايان راه‌هاى شناخت اسباب نزول را بيان كرده است
7. بحث سيزدهم:محكم و متشابه:در اين بحث پس از تعريف محكم و متشابه و بيان اقوال علماء دربارۀ آنها، حكمت وجود متشابه در قرآن را توضيح مى‌دهد
8. مبحث پنجم:مكى و مدنى:پس از تعريف مكى و مدنى در اين مبحث، ضوابط هر كدام از سوره‌هاى مكى و مدنى و ویژگی‌هاى آنها را تشريح نموده است

ساختار

كتاب داراى يك مقدمه و 15 بحث مى‌باشد كه جلد اول آن را مبحث اول تا نهم و جلد دوم آن را مبحث دهم تا پانزدهم تشكيل مى‌دهد

مباحث جلد اول عبارتند از:

مبحث اول:اصطلاح علوم قرآن

مبحث دوم:نزول قرآن

مبحث سوم:اسباب نزول

مبحث چهارم:احرف سبعه

مبحث پنجم:مكى و مدنى

مبحث ششم:جمع قرآن

مبحث هفتم:ترتيب آيات و سوره‌هاى قرآن

مبحث هشتم:رسم و كتابت مصحف شريف

مبحث نهم:قرائت‌ها و قاريان

و در جلد دوم به مباحث ذيل مى‌پردازد:

مبحث دهم:تفسير و تاويل

مبحث يازدهم:ترجمه قرآن كريم

مبحث دوازدهم:نسخ

مبحث سيزدهم:متشابه القرآن

مبحث چهاردهم:اعجاز قرآن

مبحث پانزدهم:قصه‌ها و امثال قرآن كريم.