المستشرقون و الدراسات القرآنية: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
    جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''')
     
    (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۴: خط ۴:
    | عنوان‌های دیگر =
    | عنوان‌های دیگر =
    | پدیدآوران =  
    | پدیدآوران =  
    [[صغير، محمدحسین علي]] (نویسنده)
    [[صغیر، محمد حسین علی]] (نویسنده)
    | زبان =عربي
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏65‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏7‎‏م‎‏5  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏65‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏7‎‏م‎‏5  
    | موضوع =
    | موضوع =
    خاور شناسان - کتاب‎شناسی
    خاور شناسان - کتاب‌شناسی


    قرآن - تحقيق - کتاب‎شناسی
    قرآن - تحقيق - کتاب‌شناسی
    | ناشر =  
    | ناشر =  
    دار المؤرخ العربي
    دار المؤرخ العربي
    خط ۱۹: خط ۱۹:
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =4715
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =03154
    | کتابخوان همراه نور =03154
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    | پیش از =
    | پیش از =
    }}
    }}
     
    '''المستشرقون و الدراسات القرآنية'''، از آثار سودمند و مختصر استاد پژوهش‌های قرآنی دانشگاه کوفه؛ [[صغیر، محمد حسین علی|محمد حسین علی الصغیر]] است که نویسنده در آن، برخی از آراء شرق‌شناسان را در زمینه مباحث قرآنی شناسانده و سنجیده است. نویسنده در اثر حاضر، انگیزه‌های تبشیری، استعماری و همچنین علمی شرق‌شناسان را توضیح داده و تحقیقات آنان در زمینه تاریخ قرآن، تحلیل پدیده وحی، ترجمه قرآن و پژوهش در باب معارف قرآنی را معرفی کرده است. کتاب حاضر به زبان عربی قدیم نیست بلکه به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است. به نظر می‌رسد که نویسنده با مقداری تعجیل این کتاب را نوشته و به همین جهت در بسیاری از موارد به گزارش اجمالی اکتفا کرده و نتوانسته به توضیح کامل و یا نقد و بررسی علمی بپردازد.
    '''المستشرقون و الدراسات القرآنية'''، از آثار سودمند و مختصر استاد پژوهش‌های قرآنی دانشگاه کوفه؛ [[صغير، محمدحسین علي|محمد حسین علی الصغیر]] است که نویسنده در آن، برخی از آراء شرق‌شناسان را در زمینه مباحث قرآنی شناسانده و سنجیده است. نویسنده در اثر حاضر، انگیزه‌های تبشیری، استعماری و همچنین علمی شرق‌شناسان را توضیح داده و تحقیقات آنان در زمینه تاریخ قرآن، تحلیل پدیده وحی، ترجمه قرآن و پژوهش در باب معارف قرآنی را معرفی کرده است. کتاب حاضر به زبان عربی قدیم نیست بلکه به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است. به نظر می‌رسد که نویسنده با مقداری تعجیل این کتاب را نوشته و به همین جهت در بسیاری از موارد به گزارش اجمالی اکتفا کرده و نتوانسته به توضیح کامل و یا نقد و بررسی علمی بپردازد.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    کتاب حاضر، از دو مقدمه نویسنده و متن اصلی (شامل 8 فصل و یک خاتمه) تشکیل شده است.
    کتاب حاضر، از دو مقدمه نویسنده و متن اصلی (شامل 8 فصل و یک خاتمه) تشکیل شده است.


    منابع کتاب حاضر عبارت از آثاری است که شرق‌شناسان نوشته‌اند و همچنین کتاب‌هایی که درباره شرق‌شناسان نوشته شده است....<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/5 مقدمه کتاب، ص5- 7]</ref> شایان ذکر است که کتاب حاضر به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است مانند "جولدتسهیر"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/25 متن کتاب، ص25]</ref> به معنای گلدزیهر، "المستشرق الفرنسی الدكتور غوستاف لوبون‏"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/47 همان، ص47]</ref> به معنای شرق‌شناس فرانسوی دکتر گوستاو لوبون، "الانكليزية"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/148 همان، ص148]</ref> به معنای انگلیسی و "عملاً ببلغرافيا"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/77 همان، ص77]</ref> به معنای فعالیت کتاب‌شناسانه و...
    منابع کتاب حاضر عبارت از آثاری است که شرق‌شناسان نوشته‌اند و همچنین کتاب‌هایی که درباره شرق‌شناسان نوشته شده است....<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/5 مقدمه کتاب، ص5- 7]</ref> شایان ذکر است که کتاب حاضر به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است مانند "جولدتسهیر"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/25 متن کتاب، ص25]</ref> به معنای گلدزیهر، "المستشرق الفرنسی الدكتور غوستاف لوبون‏"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/47 همان، ص47]</ref> به معنای شرق‌شناس فرانسوی دکتر گوستاو لوبون، "الانكليزية"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/148 همان، ص148]</ref> به معنای انگلیسی و "عملاً ببلغرافيا"<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/77 همان، ص77]</ref> به معنای فعالیت کتاب‌شناسه‌گانه و...




    خط ۳۸: خط ۳۸:
    هرچند درباره محتوای این اثر، گفتنی‌ها فراوان است ولی به جهت ضیق مجال به بیان چند نکته اکتفا می‌شود:
    هرچند درباره محتوای این اثر، گفتنی‌ها فراوان است ولی به جهت ضیق مجال به بیان چند نکته اکتفا می‌شود:
    # نویسنده استشراق را چنین تعریف کرده است: استشراق به عبارت کوتاه عبارت است از پژوهشی است که غربیان نسبت به میراث فرهنگی شرق انجام می‌دهند و به‌ویژه هر چه که به تاریخ، زبان، آداب‌ورسوم، علوم و فنون و تقلیدها و عادات آن‌ها مربوط می‌شود؛ و اگر استشراق به این معنا است و چنین محوری دارد پس شرق‌شناس با توجه به آن عبارت است از انسان غربی که میراث فرهنگی شرق را مورد پژوهش قرار می‌دهد و هر چه را که ارتباطی با تاریخ و زبان و ادبیات و آداب‌ورسوم و علوم و فنون و عادات آنان است؛ و این شرق‌شناسی نیازمند ابزاری است و آن ابزار عبارت است از درست فهمیدن زبان شرق و تخصص در زمینه روشن‌ترین زبانی که در تاریخ و ادبیات و علوم و فنون اثر دارد یعنی زبان عربی. البته اصطلاح شرق گسترده‌تر شده و شامل کشورهای گوناگونی شده است و از حدود شبه‌جزیره عربستان به مصر و مغرب و شمال افریقا و... فراتر رفته است و همچنین شرق‌شناسی شامل کسانی می‌شود که شرقی هستند ولی غربی می‌اندیشند و اسلام را نپذیرفته و به زبان عربی تکلم نمی‌کنند و... و به همین ترتیب است کاربرد شرق‌شناسی روسی در مورد کسانی که به مباحث مذکور اهتمام می‌ورزند و همچنین است استشراق ژاپنی و چینی همان‌طور که استشراق آمریکایی یا انگلیسی گفته می‌شود.... اسلام و مباحث مربوط به آن از مهم‌ترین مباحث شرق‌شناسی است و به‌ویژه بحث در مورد قرآن که مباحث جزئی و کلی قرآن را به‌صورت مفصل بررسی کرده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/11 ر.ک: متن کتاب، ص11- 12]</ref>
    # نویسنده استشراق را چنین تعریف کرده است: استشراق به عبارت کوتاه عبارت است از پژوهشی است که غربیان نسبت به میراث فرهنگی شرق انجام می‌دهند و به‌ویژه هر چه که به تاریخ، زبان، آداب‌ورسوم، علوم و فنون و تقلیدها و عادات آن‌ها مربوط می‌شود؛ و اگر استشراق به این معنا است و چنین محوری دارد پس شرق‌شناس با توجه به آن عبارت است از انسان غربی که میراث فرهنگی شرق را مورد پژوهش قرار می‌دهد و هر چه را که ارتباطی با تاریخ و زبان و ادبیات و آداب‌ورسوم و علوم و فنون و عادات آنان است؛ و این شرق‌شناسی نیازمند ابزاری است و آن ابزار عبارت است از درست فهمیدن زبان شرق و تخصص در زمینه روشن‌ترین زبانی که در تاریخ و ادبیات و علوم و فنون اثر دارد یعنی زبان عربی. البته اصطلاح شرق گسترده‌تر شده و شامل کشورهای گوناگونی شده است و از حدود شبه‌جزیره عربستان به مصر و مغرب و شمال افریقا و... فراتر رفته است و همچنین شرق‌شناسی شامل کسانی می‌شود که شرقی هستند ولی غربی می‌اندیشند و اسلام را نپذیرفته و به زبان عربی تکلم نمی‌کنند و... و به همین ترتیب است کاربرد شرق‌شناسی روسی در مورد کسانی که به مباحث مذکور اهتمام می‌ورزند و همچنین است استشراق ژاپنی و چینی همان‌طور که استشراق آمریکایی یا انگلیسی گفته می‌شود.... اسلام و مباحث مربوط به آن از مهم‌ترین مباحث شرق‌شناسی است و به‌ویژه بحث در مورد قرآن که مباحث جزئی و کلی قرآن را به‌صورت مفصل بررسی کرده‌اند.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/11 ر.ک: متن کتاب، ص11- 12]</ref>
    # نویسنده در مطلبی تحت عنوان "دوافع الاستشراق" انگیزه‌های شرق‌شناسان را به سه گروه تبشیری، استعماری و علمی تقسیم کرده و چنین آورده است: با توجه به آنچه گذشت مفروض ما این است که در برابر همه تلاش‌های مستشرقان در باب پژوهش‌های قرآنی احتیاط کنیم زیرا آنان عادتشان چنین است که قرآن را تابع روش‌ها و استنتاجاتی قرار می‌دهند که دور از فهم اصیل قرآنی است به‌ویژه در زمینه تفسیر و ترجمه... معنای این مطلب آن نیست که ما ارزش و اصالت کوشش‌های شرق‌شناسانه را کم می‌کنیم بلکه به این معنا است که پژوهشگران را به سنجش و دقت دعوت می‌کنیم تا به حقیقت علمی خالص دست یابیم.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/13 ر.ک: همان، ص13- 18]</ref>
    # نویسنده در مطلبی تحت عنوان "دوافع الاستشراق" انگیزه‌های شرق‌شناسان را به سه گروه تبشیری، استعماری و علمی تقسیم کرده و چنین آورده است: با توجه به آنچه گذشت مفروض ما این است که در برابر همه تلاش‌های مستشرقان در باب پژوهش‌های قرآنی احتیاط کنیم زیرا آنان عادتشان چنین است که قرآن را تابع روش‌ها و استنتاجاتی قرار می‌دهند که دور از فهم اصیل قرآنی است به‌ویژه در زمینه تفسیر و ترجمه... معنای این مطلب آن نیست که ما ارزش و اصالت کوشش‌های شرق‌شناسه‌گانه را کم می‌کنیم بلکه به این معنا است که پژوهشگران را به سنجش و دقت دعوت می‌کنیم تا به حقیقت علمی خالص دست یابیم.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/13 ر.ک: همان، ص13- 18]</ref>
    # نویسنده تأکید کرده است که زاویه دیدی که شرق‌شناسان با آن موضوعات قرآنی را بررسی می‌کنند بسیار متفاوت است باآنکه ما بر اساس آن به پژوهش می‌پردازیم: پژوهش‌های کتابشناسانه در نزد شرق‌شناسان هدف اصلی است، ثبت و ضبط رخدادهای تاریخی مهم است و قابل بحث، اختلاف قرائات پدیده‌ای شایسته توجه است، چگونگی وحی قضیه‌ای مشکوک است و نگارش و تدوین قرآن مسئله علمی دقیقی است. امّا بحث از ابعاد اعجاز قرآن، مخصوص مسلمین است و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/95 ر.ک: همان، ص95]</ref>
    # نویسنده تأکید کرده است که زاویه دیدی که شرق‌شناسان با آن موضوعات قرآنی را بررسی می‌کنند بسیار متفاوت است باآنکه ما بر اساس آن به پژوهش می‌پردازیم: پژوهش‌های کتابشناسه‌گانه در نزد شرق‌شناسان هدف اصلی است، ثبت و ضبط رخدادهای تاریخی مهم است و قابل بحث، اختلاف قرائات پدیده‌ای شایسته توجه است، چگونگی وحی قضیه‌ای مشکوک است و نگارش و تدوین قرآن مسئله علمی دقیقی است. امّا بحث از ابعاد اعجاز قرآن، مخصوص مسلمین است و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/95 ر.ک: همان، ص95]</ref>
    # یکی از نکات جالب آن است که نویسنده یادآور شده است: دانشمند فرانسوی گوستاو لوبون در سال 1884م کتاب تمدن عرب را پدید آورد و فصل دوم از باب دوم آن را به پژوهش در باب قرآن کریم اختصاص داد و بعد از بیان خلاصه‌ای در مورد جمع قرآن و نزدیکی مطالب آن با تورات و انجیل و همچنین مقایسه آن با کتب دینی هند و خلق دنیا و صفت بهشت و جهنم و مسامحه یهود و نصاری و حکمت وجود قرآن و اثر آن در انتشارش در سراسر جهان و توحید مطلق در قرآن و روشنی مکاتب و مذاهب در قرآن و روحیه عدل و احسان در قرآن و... و اشتباه مورخان در بیان عوامل گسترش قرآن و اینکه آن را به‌وسیله زور پنداشته‌اند؛ تصریح کرده است: اسلام از راه شمشیر گسترش نیافته است بلکه به‌وسیله تبلیغ و دعوت به‌تنهایی گسترش یافته است...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/96 ر.ک: همان، ص96]</ref>
    # یکی از نکات جالب آن است که نویسنده یادآور شده است: دانشمند فرانسوی گوستاو لوبون در سال 1884م کتاب تمدن عرب را پدید آورد و فصل دوم از باب دوم آن را به پژوهش در باب قرآن کریم اختصاص داد و بعد از بیان خلاصه‌ای در مورد جمع قرآن و نزدیکی مطالب آن با تورات و انجیل و همچنین مقایسه آن با کتب دینی هند و خلق دنیا و صفت بهشت و جهنم و مسامحه یهود و نصاری و حکمت وجود قرآن و اثر آن در انتشارش در سراسر جهان و توحید مطلق در قرآن و روشنی مکاتب و مذاهب در قرآن و روحیه عدل و احسان در قرآن و... و اشتباه مورخان در بیان عوامل گسترش قرآن و اینکه آن را به‌وسیله زور پنداشته‌اند؛ تصریح کرده است: اسلام از راه شمشیر گسترش نیافته است بلکه به‌وسیله تبلیغ و دعوت به‌تنهایی گسترش یافته است...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/96 ر.ک: همان، ص96]</ref>
    # این کتاب به جهت اختصارش در بسیاری از مباحث به‌صورت گزارش اجمالی و کلی عرضه شده و نویسنده موفق به نقد و سنجش علمی نشده است مانند بحث ترجمه قرآن که بسیار فراخ‌دامن است.<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/63 ر.ک: همان، ص63- 70]</ref>
    # این کتاب به جهت اختصارش در بسیاری از مباحث به‌صورت گزارش اجمالی و کلی عرضه شده و نویسنده موفق به نقد و سنجش علمی نشده است مانند بحث ترجمه قرآن که بسیار فراخ‌دامن است.<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/63 ر.ک: همان، ص63- 70]</ref>
    خط ۴۶: خط ۴۶:
    برای کتاب حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست مطالب در پایان کتاب فراهم شده ولی متأسفانه فهرست‌های فنی (مانند آیات و روایات و اعلام و...) تنظیم نشده است. کتاب حاضر مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت پاورقی آورده: نویسنده در این پاورقی‌ها، گاه نام و نشان آیات و سوره‌ها را ذکر کرده<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/39 همان، ص39 پاورقی 1- 3] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/40 ص40 پاورقی 1 و...]</ref>منابع مطلبش را با ذکر نام کتاب و شماره جلد و صفحه و سایر مشخصات ذکر کرده<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/21 همان، ص21 پاورقی 2 و...]</ref> و... ولی با بررسی اجمالی، هیچ پاورقی انتقادی مشاهده نشد. نویسنده نگارش کتاب حاضر را در نجف اشرف در دانشکده فقه دانشگاه مستنصریه به پایان رسانده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/167 متن کتاب، ص167]</ref> ولی متأسفانه تاریخ اتمام نگارش را مشخص نکرده است.
    برای کتاب حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست مطالب در پایان کتاب فراهم شده ولی متأسفانه فهرست‌های فنی (مانند آیات و روایات و اعلام و...) تنظیم نشده است. کتاب حاضر مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت پاورقی آورده: نویسنده در این پاورقی‌ها، گاه نام و نشان آیات و سوره‌ها را ذکر کرده<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/39 همان، ص39 پاورقی 1- 3] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/40 ص40 پاورقی 1 و...]</ref>منابع مطلبش را با ذکر نام کتاب و شماره جلد و صفحه و سایر مشخصات ذکر کرده<ref>مثلاً [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/21 همان، ص21 پاورقی 2 و...]</ref> و... ولی با بررسی اجمالی، هیچ پاورقی انتقادی مشاهده نشد. نویسنده نگارش کتاب حاضر را در نجف اشرف در دانشکده فقه دانشگاه مستنصریه به پایان رسانده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/4715/1/167 متن کتاب، ص167]</ref> ولی متأسفانه تاریخ اتمام نگارش را مشخص نکرده است.
    ==پانویس==
    ==پانویس==
    <references />
    <references/>


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن کتاب.


    ==وابسته‌ها==  
    {{الگو:علوم قرآنی}}
     
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
       
       
    خط ۶۰: خط ۶۳:
       
       
    [[رده:درباره قرآن]]
    [[رده:درباره قرآن]]
    [[رده:جدید 25 تیرالی 24 مرداد]]
    [[رده: خرداد(98)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۲۸

    المستشرقون و الدراسات القرآنية
    المستشرقون و الدراسات القرآنية
    پدیدآورانصغیر، محمد حسین علی (نویسنده)
    ناشردار المؤرخ العربي
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشرمجلد1: 1999م , 1420ق ,
    چاپ1
    موضوعخاور شناسان - کتاب‌شناسی قرآن - تحقيق - کتاب‌شناسی
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏65‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ص‎‏7‎‏م‎‏5
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    المستشرقون و الدراسات القرآنية، از آثار سودمند و مختصر استاد پژوهش‌های قرآنی دانشگاه کوفه؛ محمد حسین علی الصغیر است که نویسنده در آن، برخی از آراء شرق‌شناسان را در زمینه مباحث قرآنی شناسانده و سنجیده است. نویسنده در اثر حاضر، انگیزه‌های تبشیری، استعماری و همچنین علمی شرق‌شناسان را توضیح داده و تحقیقات آنان در زمینه تاریخ قرآن، تحلیل پدیده وحی، ترجمه قرآن و پژوهش در باب معارف قرآنی را معرفی کرده است. کتاب حاضر به زبان عربی قدیم نیست بلکه به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است. به نظر می‌رسد که نویسنده با مقداری تعجیل این کتاب را نوشته و به همین جهت در بسیاری از موارد به گزارش اجمالی اکتفا کرده و نتوانسته به توضیح کامل و یا نقد و بررسی علمی بپردازد.

    ساختار

    کتاب حاضر، از دو مقدمه نویسنده و متن اصلی (شامل 8 فصل و یک خاتمه) تشکیل شده است.

    منابع کتاب حاضر عبارت از آثاری است که شرق‌شناسان نوشته‌اند و همچنین کتاب‌هایی که درباره شرق‌شناسان نوشته شده است....[۱] شایان ذکر است که کتاب حاضر به زبان عربی جدید نوشته شده و در آن واژگان و اصطلاحاتی یافت می‌شود که در گذشته نبوده است مانند "جولدتسهیر"[۲] به معنای گلدزیهر، "المستشرق الفرنسی الدكتور غوستاف لوبون‏"[۳] به معنای شرق‌شناس فرانسوی دکتر گوستاو لوبون، "الانكليزية"[۴] به معنای انگلیسی و "عملاً ببلغرافيا"[۵] به معنای فعالیت کتاب‌شناسه‌گانه و...


    گزارش محتوا

    نویسنده در مدخل، بحث‌های تعریف استشراق و انگیزه‌های آن- انگیزه‌های سه‌گانه: تبلیغ مسیحیت، استعماری و علمی- و در فصل اول بحث‌های جمع و تدوین قرآن از نظر بوتیه، گوستاو فایل، نولدکه، و گلدزیهر و دیگران را به‌اختصار ذکر کرده است. فصل دوم دیدگاه‌های مستشرقان در باب حقیقت وحی و نقد آرای آن‌ها با تکیه بر شواهد قرانی است. نویسنده در فصل سوم، سیر ترجمه قرآن به زبان‌های اروپایی و لاتین را با ذکر ترجمه‌های لاتین که در قرون وسطی انجام شده و فهرست کوتاهی از برگردان‌های مختلف قرآن عرضه کرده است. فصل چهارم، تحقیق و تصحیح کتاب‌های قرآنی و فهرست‌نویسی برای آن و تدوین تاریخ نگارش‌های قرآنی و فصل پنجم، پژوهش‌های موضوعی در قرآن –عقاید، هنر داستانی، فقه اللغه، لغت و... فصل ششم‌، ارزیابی تلاش‌های شرق‌شناسان در باب تحقیقات قرآنی است. فصل هفتم به مشکلات بلاغی در ترجمه قرآن پرداخته که مستشرقان گرفتارش شده‌اند. فصل هشتم فهرستی است از نام و مشخصات آثار قرآنی و نام شرق‌شناسانی که آن را پدید آورده‌اند. نویسنده در مقدمه‌اش –که آن را در دانشکده فقه نجف اشرف نوشته ولی تاریخش را مشخص نکرده- چند نکته را یادآور شده است: این پژوهشی است که در آن تلاش‌های شرق‌شناسان را در موضوع تحقیقات قرآنی به‌صورت منظم عرضه می‌کند و به شکل موضوعی نتایج اندیشه‌های آنان را بررسی می‌کند و برترین آثارشان را در این زمینه می‌شناساند و در این معرفی و بررسی، حب و بغضی نسبت به شرق‌شناسان نیست....

    هرچند درباره محتوای این اثر، گفتنی‌ها فراوان است ولی به جهت ضیق مجال به بیان چند نکته اکتفا می‌شود:

    1. نویسنده استشراق را چنین تعریف کرده است: استشراق به عبارت کوتاه عبارت است از پژوهشی است که غربیان نسبت به میراث فرهنگی شرق انجام می‌دهند و به‌ویژه هر چه که به تاریخ، زبان، آداب‌ورسوم، علوم و فنون و تقلیدها و عادات آن‌ها مربوط می‌شود؛ و اگر استشراق به این معنا است و چنین محوری دارد پس شرق‌شناس با توجه به آن عبارت است از انسان غربی که میراث فرهنگی شرق را مورد پژوهش قرار می‌دهد و هر چه را که ارتباطی با تاریخ و زبان و ادبیات و آداب‌ورسوم و علوم و فنون و عادات آنان است؛ و این شرق‌شناسی نیازمند ابزاری است و آن ابزار عبارت است از درست فهمیدن زبان شرق و تخصص در زمینه روشن‌ترین زبانی که در تاریخ و ادبیات و علوم و فنون اثر دارد یعنی زبان عربی. البته اصطلاح شرق گسترده‌تر شده و شامل کشورهای گوناگونی شده است و از حدود شبه‌جزیره عربستان به مصر و مغرب و شمال افریقا و... فراتر رفته است و همچنین شرق‌شناسی شامل کسانی می‌شود که شرقی هستند ولی غربی می‌اندیشند و اسلام را نپذیرفته و به زبان عربی تکلم نمی‌کنند و... و به همین ترتیب است کاربرد شرق‌شناسی روسی در مورد کسانی که به مباحث مذکور اهتمام می‌ورزند و همچنین است استشراق ژاپنی و چینی همان‌طور که استشراق آمریکایی یا انگلیسی گفته می‌شود.... اسلام و مباحث مربوط به آن از مهم‌ترین مباحث شرق‌شناسی است و به‌ویژه بحث در مورد قرآن که مباحث جزئی و کلی قرآن را به‌صورت مفصل بررسی کرده‌اند.[۶]
    2. نویسنده در مطلبی تحت عنوان "دوافع الاستشراق" انگیزه‌های شرق‌شناسان را به سه گروه تبشیری، استعماری و علمی تقسیم کرده و چنین آورده است: با توجه به آنچه گذشت مفروض ما این است که در برابر همه تلاش‌های مستشرقان در باب پژوهش‌های قرآنی احتیاط کنیم زیرا آنان عادتشان چنین است که قرآن را تابع روش‌ها و استنتاجاتی قرار می‌دهند که دور از فهم اصیل قرآنی است به‌ویژه در زمینه تفسیر و ترجمه... معنای این مطلب آن نیست که ما ارزش و اصالت کوشش‌های شرق‌شناسه‌گانه را کم می‌کنیم بلکه به این معنا است که پژوهشگران را به سنجش و دقت دعوت می‌کنیم تا به حقیقت علمی خالص دست یابیم.[۷]
    3. نویسنده تأکید کرده است که زاویه دیدی که شرق‌شناسان با آن موضوعات قرآنی را بررسی می‌کنند بسیار متفاوت است باآنکه ما بر اساس آن به پژوهش می‌پردازیم: پژوهش‌های کتابشناسه‌گانه در نزد شرق‌شناسان هدف اصلی است، ثبت و ضبط رخدادهای تاریخی مهم است و قابل بحث، اختلاف قرائات پدیده‌ای شایسته توجه است، چگونگی وحی قضیه‌ای مشکوک است و نگارش و تدوین قرآن مسئله علمی دقیقی است. امّا بحث از ابعاد اعجاز قرآن، مخصوص مسلمین است و..[۸]
    4. یکی از نکات جالب آن است که نویسنده یادآور شده است: دانشمند فرانسوی گوستاو لوبون در سال 1884م کتاب تمدن عرب را پدید آورد و فصل دوم از باب دوم آن را به پژوهش در باب قرآن کریم اختصاص داد و بعد از بیان خلاصه‌ای در مورد جمع قرآن و نزدیکی مطالب آن با تورات و انجیل و همچنین مقایسه آن با کتب دینی هند و خلق دنیا و صفت بهشت و جهنم و مسامحه یهود و نصاری و حکمت وجود قرآن و اثر آن در انتشارش در سراسر جهان و توحید مطلق در قرآن و روشنی مکاتب و مذاهب در قرآن و روحیه عدل و احسان در قرآن و... و اشتباه مورخان در بیان عوامل گسترش قرآن و اینکه آن را به‌وسیله زور پنداشته‌اند؛ تصریح کرده است: اسلام از راه شمشیر گسترش نیافته است بلکه به‌وسیله تبلیغ و دعوت به‌تنهایی گسترش یافته است...[۹]
    5. این کتاب به جهت اختصارش در بسیاری از مباحث به‌صورت گزارش اجمالی و کلی عرضه شده و نویسنده موفق به نقد و سنجش علمی نشده است مانند بحث ترجمه قرآن که بسیار فراخ‌دامن است.[۱۰]

    وضعیت کتاب

    برای کتاب حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست مطالب در پایان کتاب فراهم شده ولی متأسفانه فهرست‌های فنی (مانند آیات و روایات و اعلام و...) تنظیم نشده است. کتاب حاضر مستند است و نویسنده ارجاعاتش را به‌صورت پاورقی آورده: نویسنده در این پاورقی‌ها، گاه نام و نشان آیات و سوره‌ها را ذکر کرده[۱۱]منابع مطلبش را با ذکر نام کتاب و شماره جلد و صفحه و سایر مشخصات ذکر کرده[۱۲] و... ولی با بررسی اجمالی، هیچ پاورقی انتقادی مشاهده نشد. نویسنده نگارش کتاب حاضر را در نجف اشرف در دانشکده فقه دانشگاه مستنصریه به پایان رسانده است.[۱۳] ولی متأسفانه تاریخ اتمام نگارش را مشخص نکرده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها