فواز عاملی، زینب بنت علی

فواز عاملی، زینب بنت علی

نام	فواز عاملی، زینب بنت علی
نام‌های دیگر	عاملی، زینب بنت علی بن حسین فواز عاملی، زینت بنت یوسف
نام پدر	علی
متولد	1276ق
محل تولد	جبل عامل
رحلت	1332 ق
اساتید
برخی آثار	معجم أعلام النساء
کد مؤلف	AUTHORCODE04210AUTHORCODE

زینب بنت على بن حسین بن عبیدالله بن حسن فوّاز عاملى (1276-1332ق)، بانوى شاعر، ادیب، عالم در نحو و صرف و معانی و بیان و  اوزان مختلف شعر و سبک‌های آن و تاریخ و انشاء و قرائت و کتابت و دانشمند لبنانى

ولادت

در روستاى تبنین، یکى از روستاهاى جبل عامل، در سال 1276ق(1844م) به دنیا آمد.

تبنین زادگاه زینب آل فواز، تحت حکومت «آل علی‌اصغر» و در دست «علی بک اسعد» بود. زینب توانست با زنان این خاندان خصوصا «فاطمه دختر اسعد خلیل» همسر حاکم، رابطه‌‏ای محکم برقرار کند و بدین گونه قسمتی از زندگی زینب همراه با زنان خاندان «آل اسعد» گذشت.

تحصیلات

در اسکندریه تحصیل کرد.

زینب با یکی از کارگذاران حکومت ازدواج کرد و سپس از او طلاق گرفت. مجددا با «کاتب دمشقی» منشی حکومت، ازدواج کرد که دوباره زندگی‌اش از هم گسسته و منجر به طلاق شد، اما او اعتماد به نفس خود را حفظ کرد تا اینکه به ازدواج یکی از فرماندهان مصری در آمد و همراه او به مصر رفت. این ازدواج استمرار پیدا می‏کند و تا زمان مرگ او ادامه می‏یابد، تا زمانی که زینب خواب جاودانه‏‌اش را در سرزمین کنانه، به انجام رساند.

نقش او در ادبیات عرب

پس از ازدواج با فرمانده مصری، زینب به مصر منتقل شد. مصر در آن هنگام از نظر فرهنگی، سرزمینی مستعد و پربار بود و به همین دلیل زینب از همان آغاز ورود به مصر، شروع به نوشتن در بزرگترین روزنامه‌‏ها و مجلات مصری نمود و راه را برای رسیدن به شهرت فراگیر در عرصه ادبیات عرب آغاز نمود. دو داستان نوشت که باعث شهرت او شد و کتابی به نام «الدّر المنثور فی طبقات رّبات الخدور» که او را مشهورتر کرد. زینب توانست به جایگاهی عالی و رفیع در زمینه ادبیات و نویسندگی دست پیدا کند و این مطلبی است که کتاب‌ها و محققین بزرگ و هم عصر او به آن گواهی می‏دهند. مسؤول مجله «عرفان» درباره زینب می‌‏گوید: «زینب فواز درّ گرانمایه زمان خود بود» و مسؤول مجله «المنار» نیز، چنین می‌‏گوید: «او گوهر زمانه و امیر شعر بود».

وفات

وى در سال 1332ق - 1914‌م در قاهره مصر وفات یافته است.

آثار

1. درّالمنثور فی طبقات ربّات الخدور (معجم أعلام النساء) که به شرح حال نویسی زنان مشهور شرقی و غربی، چه پیشینیان و چه متأخران پرداخت. بهترین و حجیم ترین نگاشته وی این اثر است، که در چاپخانه بزرگ الأمیریه مصر در 1312 هجری چاپ شد. جمعی از ادیبان، مرد و زن بر این اثر، مقدمه و مطلب نوشته‌اند، مانند حسن حسنی پاشاطویرانی، صاحب امتیاز روزنامه النیل و عائشه عصمت تیمور، شاعر مشهور مصری.
2. الرسائل الزینبیه که مجموعه مقالات و نگاشته‌ها که برخی شعر است و در روزنامه‌های مصر نوشت، سپس آنها را در یک اثر به همین عنوان گرد آورد. بیشتر بحث‌های این کتاب، زنان و حقوق و جایگاه اجتماعی آنان است.
3. مدراک الکمال فی تراجم الرجال[اسناد کمال در شرح حال مردان]. این اثر خطی(دست نویس) مانده و چاپ نشده است.
4. الجوهر النضید فی مآثر الملک الحمید، دست نویس
5. کشف الإزار عن مخبئات الزار[افشای فریب‌های فالگیران] که داستان است.«زار» در عربی به گونه‌ای شعبده بازی پیر زنان مصری فالگیر گفته می‌شود که دروغ است.
6. حُسن العواقب(غادة الزهرة)، داستانی درباره بسیاری از عادتها و سنّتهای جبل عامل، به ویژه سنّت‌ها و باورهای خانواده‌ای که مدتی در خدمت آنان بود. نویسنده، سرشت و عادات برخی از عشایر جبل عامل، در قرن گذشته را نشان داده، اینان را به شجاعت و شهامت توصیف می‌کند.
7. ملک کوروش، داستانی بلند که محتوا و پیامی بسیار عالی دارد و به داستانی عشقی در برهه‌ای از زمان می‌پردازد. در این اثر زشتی و پلشتی پرستش آتش توسط مجوسیان به تصویر کشیده شده، بدیع ترین توصیفات در حُسن عبادت خدای واحد و یگانه آورده شده است. نیز سقوط دولت مادّها و جایگزینی دولت پارس به جای آن و چیرگی کورش پادشاه بر پارس و نینوا و بابل، سپس نابودی این دو مملکت بزرگ و انحلال آن دو در فارس بیان شده است.
8. دیوان شعر: که مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی در دائرةالمعارف بزرگ خود به نام «الذریعه» آن را با عنوان «دیوان الفواز» معرفی می‏کند.

منابع مقاله

1. معجم الأدباء من العصر الجاهلی حتى سنة 2002 - ج 2 -ص 441-ص442
2. پایگاه نورمگز
3. پایگاه حوزه‌نت
4. هنا لبنان

وابسته‌ها

معجم أعلام النساء