عمید زنجانی، عباسعلی

عباسعلى عميد زنجانى (۱۳۱۶ -۱۳۹۰ش)، فقیه، مجتهد، نویسنده، استاد دانشگاه، عضو هیات علمی، عضو گروه آموزشی حقوق خصوصی و اسلامی و عضو وابستهٔ گروه آموزشی حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود. وی در مقطعی رئیس دانشگاه تهران و در دو دوره نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ایران بوده‌است، عضويت هيئت‌امناى دانشگاه‌هاى امام خمينى و علوم پزشکى زنجان و دانشگاه تهران، او داماد آیت‌الله مرعشی نجفی بود.

نام	عمید زنجانی، عباسعلی
نام‌های دیگر
نام پدر	اصغر عمید
متولد	1316ش یا 1937 م
محل تولد	زنجان
رحلت	1390 ش یا 1432 ق یا 2011 م
اساتید	سید حسین بروجردی امام خمینی محمدعلی اراکی سید محمد حسین طباطبایی میرزا علی مشکینی سید محمد محقق داماد
برخی آثار	‏امامت از دیدگاه نهج‌البلاغة ‏حقوق اقلیتها بر اساس قانون قرارداد ذمه: بررسی گوشه‏‌هائی از مفاهیم حقوق بین‌الملل از نظر فقه اسلامی ‏دانشنامه فقه سیاسی (مشتمل بر واژگان فقهی و حقوق عمومی) ‏در راه برپائی حج ابراهیمی
کد مؤلف	AUTHORCODE00321AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، عمید (ابهام زدایی) را ببینید.

ولادت

در تاريخ دهم فروردين 1316ش، در شهرستان زنجان، به دنيا آمد. پدرش اصغر عمید از کسبه زنجان بود و به علوم دینی و روحانیت علاقه داشت و از ارادتمندان آقا شیخ فیاض زنجانی بود.

عمید زنجانی پدرش را در سال ۱۳۴۳ش از دست داد. مادرش از خانواده‌ای روحانی و نوه میرزا مجید زنجانی معروف به میرزا مجید حکمی از شاگردان میرزا ابوالحسن جلوه بود.

تحصیلات

عمید زنجانی در سال ۱۳۲۲ش و از سن ۶ سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه توفیق زنجان آغاز کرد و همزمان دروس طلبگی می‌خواند. در کلاس دهم یا یازدهم بود که از ترس اینکه گرفتن دیپلم که آن زمان تحصیلات سطح بالایی بود، انگیزه تحصیلات حوزوی را از بین ببرد، دبیرستان را رها کرد و به مدرسه سید زنجان رفت. در حدود سال ۱۳۳۰ش به شهر قم مهاجرت کرد و برای کسب علوم دینی در سطوح بالا‌تر وارد حوزه علمیه قم شد. پدرش از مقلدین آیت‌الله سید محمد حجت کوه‌کمری بود و او را نزد آن مرجع برد و با مساعدت آیت‌الله، وی وارد مدرسه حجتیه شد. او بعد از ورود به حوزهٔ علمیه قم و شرکت در درس اساتید آن دوره، به علوم حوزوی اکتفا نکرد و در تعطیلات تابستانی که به زنجان مراجعت می‌کرد با اساتید آن شهر به تحصیل هیئت و نجوم می‌پرداخت.

اساتید

- سید حسین بروجردی
- امام خمینی
- محمد مجاهد تبریزی
- شیخ عبدالجواد اصفهانی
- سید محمد حسین طباطبایی
- میرزا علی مشکینی
- شیخ ابوالفضل اردبیلی
- محمدعلی اراکی
- محمد اسماعیل صائینی
- عباسعلی شاهروردی
- سید محمد محقق داماد
- ناصر مکارم شیرازی
- سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
- ابوالقاسم خزعلی
- سید محسن حکیم.
- سید ابوالقاسم خوئی.
- میرزا باقر زنجانی

فعالیت‌های سیاسی، مذهبی

سفر به عراق

عمید زنجانی در سال ۱۳۴۱ش به عراق رفت و وارد حوزه علمیه نجف شد و در درس سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی، سید محمود شاهرودی و میرزا باقر زنجانی حاضر شد. عمید زنجانی در زمانی که ساکن قم بود به درس امام خمینی می‌رفت و بر اساس گفته خود، علاقه ویژه‌ای به استادش داشت. بعد از تبعید امام خمینی در سال ۴۴ از ترکیه به عراق، وی از نخستین کسانی بود که در کاظمین به پیشواز امام رفت و با ایشان ملاقات کرد و در سفرهای امام به سامرا و کربلا و در نهایت به نجف همراه او بود. پس از اقامت امام در نجف وی از یاران بیت امام در نجف بود و اطلاعات و اخبار روزمره را به او می‌رساند.

در جریان دستگیری آیت‌الله منتظری امام به عمید زنجانی تکلیف کرد تا عده‌ای از طلاب را جمع کند و همراه آن‌ها به بیت آیت‌الله حکیم برود و از ایشان بخواهد تا توصیه نامه‌ای برای آزادی منتظری بنویسد. این اقدام مؤثر واقع شد و آن‌ها از آقای حکیم نامه‌ای مبنی بر تقاضای آزادی آقای منتظری گرفتند و بعد از مدتی وی از زندان آزاد شد. عمید با درگذشت پدر برای مجلس ترحیم او به ایران آمده و در این سفر به دیدار مراجع تقلید رفت و اخبار نجف و امام خمینی را به علما رساند.

فعالیت‌های پیش از انقلاب

در سال 46 ش عمید زنجانی به‌دلیل ازدواج با دختر آیت‌الله مرعشی نجفی به ایران بازگشت و برای مدتی در قم ساکن شد. در زمان اقامتش در قم به فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی ادامه داد که به همین دلیل ساواک قم او را احضار و از او بازجویی کرد.

در سال ۱۳۵۰ بنا به اصرار عده‌ای از اهالی مسجد لُرزاده و تأیید آیت‌الله مرعشی وی به تهران آمده و امام جماعت مسجد لرزاده را به عهده گرفت. در این مسجد جلساتی با دانشجویان در نقد مارکسیسم برگزار می‌کرد. وی کتابخانه مسجد را گسترش داد و تبدیل به کانون ارشاد اسلامی کرد که در این کانون نوجوانان و دانشجویان بسیاری حضور داشتند؛ البته این کانون بعد‌ها به‌دلیل نفوذ گروهک‌ها و منافقین تعطیل شد.

در زمان اقامت در تهران با اعضای جامعه روحانیت مبارز تهران ارتباط برقرار و در جلسات شورای مرکزی آن نیز شرکت کرد. در جامعه روحانیت مبارز تهران، بیشتر اعلامیه‌ها را وی تهیه می‌کرد. زنجانی بعد از ورود به جلسات شورای مرکزی جامعه و عضویت در آن، همراه تنی چند از علمای جنوب شهر تهران، جامعه روحانیت جنوب تهران را تشکیل دادند و خود نیز سرپرستی آن را برعهده گرفت.

بعد از حادثه هفده شهریور ۵۷ به جرم تشویق مردم برای حضور در راهپیمایی، دستگیر و در زندان کمیته مشترک محبوس شد و بعد از مدتی آزاد شد.

فعالیت‌های بعد از انقلاب

در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای، عمید زنجانی ریاست ستاد پشتیبانی جنگ تهران را برعهده گرفت.

در سال ۵۹ به نمایندگی امام در بررسی وضعیت بنیاد مستضعفان برای جمع‌آوری اموال، طلا‌ها و جواهرات سلطنتی تعیین شد.

در سال ۶۰ نمایندگی امام را در بررسی وضعیت مذهبی و سیاسی استرالیا برعهده داشت.

در دوره‌های سوم و چهارم مجلس شواری اسلامی از طرف مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد و در مجلس نیز ریاست کمیسیون قضایی و کمیسیون آیین‌نامهٔ داخلی را بر عهده داشت.

در سال ۶۸ از طرف امام به عضویت شورای قانون اساسی انتخاب شد.

از سال ۱۳۵۸ بنا به درخواست آیت‌الله مفتح در دانشکده الهیات دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد و پس آن نیز در دانشگاه‌های شهید بهشتی، امام صادق و امام حسین(ع)، دانشکده روابط بین‌الملل، علوم قضایی، امام باقر و علوم اجتماعی به تدریس علوم قرآنی، نهج‌البلاغة، معارف اسلامی، دیپلماسی و رفتار سیاسی اسلام، حقوق بین‌الملل و فقه سیاسی اشتغال داشت. علاوه بر دانشگاه وی در حوزه نیز به تدریس علوم حوزوی مشغول بود.

عضویت در شورای فرهنگ عمومی کشور، وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در شورای مشورتی یونسکو، عضویت در شورای نویسندگان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، رئیس کمیته علوم انسانی جهاد دانشگاهی، عضو مشاور شورای زنان وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو کمیته حقوق وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو شورای برنامه ریزی گروه الهیات وابسته به ستاد انقلاب فرهنگی، عضو شورای مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در هیئت امنای دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، عضویت در هیئت منصفهٔ مطبوعات از جمله مسئولیت‌های وی بود. در سال ۱۳۸۴ش به سمت ریاست دانشگاه تهران منصوب شد. وی اولین رئیس روحانی این دانشگاه بود. او همچنین سرپرستی مؤسسه مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی را نیز برعهده داشت.

وى با سابقه پنجاه سال تدريس و تألیف بيش از چهل جلد كتاب و هفتاد مقاله علمى، دروس بسيارى را در مقاطع تحصيلى كارشناسى، كارشناسى ارشد و دكترى در زمينه‌هاى مرتبط با حقوق اسلامى مانند فقه سياسى، حقوق بين‌الملل اسلام، فقه تطبيقى و حقوق اساسى (كليات و حقوق اساسى جمهورى اسلامى ايران و حقوق اساسى تطبيقى) و مبانى حقوق عمومى در اسلام تدريس نموده‌اند. ايشان همچنين در بيش از 179 همايش داخلى و بين‌المللى با ارائه مقاله يا به‌عنوان سخنران، شركت داشته‌اند.

استاد زنجانى در بازنگرى قانون اساسى به سال 1368 به‌عنوان منتخب مجلس در شوراى بازنگرى حضور فعال داشته است.

راهنمايى بيش از140 تز و رساله كارشناسى ارشد و دكترى، از جمله فعالیت‌های علمى او مى‌باشد. ايشان مؤسس پژوهشكده مطالعات و تحقيقات علوم اسلامى هستند كه از سال 1367ش فعال مى‌باشد.