مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر
| مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عمید زنجانی، عباسعلی (نويسنده) احمدزاده، ابوالفضل (مصحح) |
| ناشر | مجد |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-2955-39-8 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ع۸م۲ 230/1 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، تألیف عباسعلی عمید زنجانی (۱۳۱۶-۱۳۹۰ش)، فقیه و نویسنده معاصر است. این کتاب، به بررسی مبانی و اصول حقوق بشر در چهارچوب فکری اسلام و مقایسه آن با دیدگاههای معاصر و غربی میپردازد تا جایگاه حقوق بشر در اسلام را تبیین کرده و به شبهات مربوطه پاسخ دهد.
انگیزه نگارش
انگیزه نویسنده از تألیف این اثر، نیاز به نگارش کتابی جامع و اختصاصی درباره حقوق بشر، بهویژه حقوق بشر از دیدگاه اسلام بوده است. این نیاز از آن جهت احساس شده که اسلام، خود را نخستین مدافع کرامت انسان و حقوق بشر میداند و تدوین مبانی حقوق بشر اسلامی، جزیی از حریم اسلام و در دفاع از حریم آن تلقی میشود. همچنین، اهمیت مبحث حقوق بشر در نظام آموزش و پژوهش کشور و ضرورت ارائه یک رویکرد علمی و مستند از دیدگاه اسلامی به این موضوع، از دیگر دلایل تألیف کتاب بوده است. نویسنده همچنین قصد دارد تا با این اثر نشان دهد که دیدگاه اسلامی نسبت به حقوق بشر از دیدگاه کلی اسلام جدا نیست و تلاش برخی کشورهای غربی برای تضعیف کشورهای اسلامی از طریق متهم کردن آنها به نقض حقوق بشر را آشکار سازد[۱].
اهمیت کتاب
- جامعیت و عمق محتوا: این کتاب به مبانی، منابع و مسائل اصلی حقوق بشر میپردازد و آنها را از منظر اسلام و دیدگاههای معاصر تحلیل میکند. نویسنده تلاش کرده تا موضوع حقوق بشر را هم در بعد نظری و هم عملی بهصورت وسیع پوشش دهد.
- رویکرد علمی و تحلیلی: با رویکردی دانشگاهی و پژوهشی، این اثر به بررسی موضوع حقوق بشر با استناد به منابع اصلی اسلامی (قرآن و سنت) و فقهی میپردازد و مقایسهای دقیق با دیدگاههای غربی ارائه میدهد.
ساختار
کتاب با پیشگفتار مؤلف آغاز و مطالب در شش فصل اصلی تنظیم شده است.
گزارش محتوا
- در پیشگفتار، علاوه بر موضوع، به اهمیت و ویژگی کتاب، اشاره شده است[۲].
- فصل اول (کلیات و تعاریف): این فصل، به ارائه مفاهیم اساسی و تعاریف حقوق بشر میپردازد. ابتدا یک مرور کلی بر حقوق بشر ارائه شده و سپس به مفهوم حق و تکلیف پرداخته میشود، که در آن رابطه بین حق، تکلیف و مسئولیت متقابل بیان میگردد. در ادامه، این فصل به این پرسش کلیدی میپردازد که «بشر صاحب حق کیست؟» و سعی میکند تعریفی جامع و عمیق را از حقوق بشر ارائه دهد. این فصل، اهمیت مبانی و اصول را در پژوهشهای حقوق بشر از دیدگاه اسلام بیان میکند و نشان میدهد که چطور تفاوت دیدگاهها (اسلامی و غربی) در تعریف حقوق بشر تأثیرگذار است[۳].
- فصل دوم (مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام): این فصل، بر مبانی حقوق بشر از منظر اسلامی تمرکز دارد. ابتدا رابطه حقوق بشر با سایر قواعد حقوقی بررسی میشود و این نکته که بسیاری از مسائل حقوق بشر، ریشه در مبانی فلسفی و فقهی دارند، مورد تأکید قرار میگیرد. در ادامه، حقوق بشر خدامحور، حقوق بشر و عدالت، حقوق بشر و انساندوستی و حقوق بشر و صلح و امنیت، از جمله مبانی اصلی در اسلام معرفی میشوند. همچنین، مفهوم حقوق بشر و شریعت الهی و نیز حقوق بشر و دموکراسی مورد بحث قرار میگیرد. این فصل، تأکید میکند که حقوق بشر در اسلام بر مبنای کرامت و ماهیت انسانی الهی است که از طریق وحی و عقل تبیین شده است[۴].
- فصل سوم (منابع حقوق بشر در اسلام): این فصل، منابع اصلی حقوق بشر در اسلام را تبیین میکند. قرآن کریم بهعنوان نخستین و مهمترین منبع، با تأکید بر کرامت ذاتی انسان و خلقت او به دست خداوند، معرفی میشود. سنت نبوی (احادیث و سیره پیامبر(ص)) بهعنوان دومین منبع ذکر شده و نقش آن در تبیین حقوق و مسئولیتهای فردی و اجتماعی بیان میگردد. همچنین دکترین و آراء فقهی (دیدگاههای مشترک و اجماعی) عقل و سیره عقل، بهعنوان منابع مکمل برای استخراج احکام حقوقی و تبیین حقوق بشر در اسلام بررسی میشوند. این فصل نشان میدهد که چگونه این منابع، مبانی نظری و عملی حقوق بشر را در فقه اسلامی تشکیل میدهند[۵].
- فصل چهارم (مطالعات تطبیقی حقوق بشر): این فصل، به بررسی تطبیقی اعلامیه جهانی حقوق بشر میپردازد و مواد مختلف آن را تحلیل میکند. حقوق و آزادیهای مطرحشده در مواد این اعلامیه با دیدگاه اسلام مقایسه میشود و نقاط اشتراک و افتراق بیان میگردد. همچنین، به ارزیابی مفاد بیانیه حقوق بشر (ارزش حقوقی و ارزیابی سیاسی اعلامیه) و نیز ارزیابی حقوق بشر در میثاقین («میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی» و «میثاق حقوق سیاسی و مدنی»)، بررسی اسناد دیگر حقوق بشر (مقاولهنامهها، کنوانسیونهای حقوق بشر و...)، اعلامیه حقوق بشر اسلامی و موضع جمهوری اسلامی ایران پرداخته میشود[۶].
- فصل پنجم (کشورهای اسلامی و سازمانهای بینالمللی حقوق بشر): این فصل، به مباحثی همچون: برخورد دوگانه و سیاسی با کشورهای اسلامی، عوامل عمده برخورد مجامع بینالمللی با کشورهای اسلامی و مشکلات کشورهای اسلامی در مواجهه با مجامع بینالمللی (مثل بدبینی به مجامع بینالمللی، مشکلات امنیت، تصمیمات مداخلهجویانه و...) پرداخته میشود[۷].
- فصل ششم (مسائل اصلی حقوق بشر): این فصل، به مهمترین مسائل حقوق بشر میپردازد. ابتدا کرامت انسان بهعنوان اصلیترین مبنای حقوق بشر در اسلام و جایگاه بینظیر آن تبیین میشود. سپس به برابری انسانها پرداخته و دیدگاه اسلام در مورد تفاوتها و شباهتها بیان میگردد. امنیت عمومی و آزادیهای اساسی از دیگر مباحث این فصل است که شامل آزادی فکر، عقیده و بیان و حقوق مربوط به آنها میشود. در ادامه، موضوع دموکراسی و سازوکارهای کنترل قدرت و همچنین سکولاریسم و نسبت آن با دین، از دیدگاه اسلام مورد تحلیل قرار میگیرد. این فصل، تأکید میکند که در اسلام، حقوق بشر ریشه در طبیعت انسانی دارد و هدف نهایی آن رشد و تعالی انسان است[۸].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.