فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی
| نام | فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | فیض، محمد بن مرتضی
فیض، ملا محسن فیض کاشانی، ملا محسن فیض کاشانی، م‍ول‍ی محمد محسن کاشانی، محسن محسن فیض کاشانی محسن کاشانی، محمد بن شاه مرتضی ملا محسن فیض Mohsen Fayz Kashani |
| نام پدر | رضی‌الدین شاه مرتضی |
| متولد | 977ش یا 1598 م |
| محل تولد | کاشان |
| رحلت | 1059ش یا 1091 ق یا 1680 م |
| اساتید | ملاّ محمدّ تقى مجلسى |
| برخی آثار | عین الیقین الملقب بالانوار و الاسرار |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00464AUTHORCODE |
محمّد بن مرتضى فیض کاشانی (۱۰۰۷-۱۰۹۱ق)، مشهور به ملامحسن فیض کاشانى، حکیم، محدث، مفسر، عارف، شاعر و یکى از اکابر علما و فقهای اخباری دوره صفویه در قرن یازدهم هجری و از شاگردان برجسته ملاصدرای شیرازی و معاصر با شاه عباس دوم بوده است. «تفسير الصافي»، از آثار معروف ایشان است.
محمد بن محسن علم‌الهدى فرزند ایشان است.
ولادت
محمد بن مرتضی بن محمود کاشانی در چهاردهم صفر سال ۱۰۰۷ق، در کاشان به دنیا آمد.
خاندان
پدر وی رضی‌الدین شاه مرتضی (۹۵۰-۱۰۰۹ق)، مردی فقیه، متکلّم، ادیب و مفسر بود و در کاشان حوزه تدریس داشت. مادر او زهرا خاتون، بانوی عالم و شاعر، دختر ضیاءالعرفاء رازی - از عالمان بزرگ شهر ری - بوده است. جد مرحوم فیض، تاج‌الدین شاه، عالم، عارف و شاعر و از نامداران دوران خویش در کاشان بوده و در همان دیار مدفون است. وى در دو سالگى پدر خود را از دست داد و دایى و عمویش تربیت او را به‌عهده گرفتند.
تحصیلات، اساتید و شاگردان
ایشان مقدّمات علوم را تا سن بلوغ در کاشان و در نزد عمو و دایى فراگرفت. بیست ساله بود که براى ادامه تحصیل به اصفهان مهاجرت کرد و از اساتید برجسته آن دیار کسب فیض نمود. از جمله اساتید این عالم بزرگ عبارتند از: ملا محمدتقى مجلسى، شیخ بهایى، میرداماد، میرفندرسکى و ملاصدرا.
ملامحسن پس از آن براى کسب علم از سید ماجد بحرانى به شیراز کوچ کرد و مدّت دو سال به تکمیل علم حدیث و روایت پرداخت و بار دیگر به اصفهان بازگشت. بعد از آن براى انجام فریضه حج به مکه مشرف شده و در آنجا به ملاقات شیخ محمد زین‌الدین عاملى رفته و از آن بزرگوار نیز کسب فیض نمود. پس از مراجعت از مکه، وقتى ملاصدرا از شیراز به شهر مقدّس قم مهاجرت کرد و در روستاى کهک اقامت گزید، ملامحسن و عبدالرّزاق لاهیجى نیز به آنجا رفته و مدّت هشت سال مونس تنهایى او بودند و در همین دوران بود که ملاصدرا دو دختر فاضل و عالم خود را به آن دو تزویج کرد. سپس ملامحسن فیض کاشانى همراه ملاصدرا به شیراز رفت و بعد از دو سال به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم، تبلیغ و تألیف و تصنیف مشغول گردید. ملامحسن کاشانى در دوران زندگى پربار خود شاگردانى را تقدیم جهان تشیع کرد. از جمله آن بزرگواران عبارتند از: علم‌الهدى فرزند خود فیض، معین‌الدین فرزند دیگر فیض، عبدالغفور برادر فیض، شاه مرتضى دوم پسر برادر فیض، ضیاءالدین محمد، ملا شاه فضل‌الله، ملا محمدباقر مجلسى، سید نعمت‌الله جزایرى، قاضى سعید قمى، ملا محمدصادق خضرى، شمس‌الدین محمد قمى، شیخ محمدمحسن عرفان شیرازى و بسیارى از علماى دیگر.
وفات
سرانجام ملامحسن فیض در سن ۸۴ سالگى، در ۲۲ ربیع‌الثانى سال ۱۰۹۱ در شهر کاشان از دنیا رفت و در قبرستانى که در زمان حیاتش زمین آن را خریدارى و وقف نموده بود، به خاک سپرده شد.
آثار
بنابر آنچه نقل شده مرحوم فیض نزدیک به دویست جلد کتاب ارزشمند در علوم و فنون مختلف تألیف کرده است. برخى از تألیفات این مرد بزرگ عبارتند از: تفسیر صافى، الوافي، الشافي، النوادر، المحجة البيضاء، مفاتيح الشرائع، أصول المعارف، علم اليقين، حقّ اليقين، عين اليقين، ضياء القلب، الفت‌نامه، زاد السالك، شوق المهدي و دیوان قصائد
منابع مقاله
StringDocument، صفحه ۱.
وابسته‌ها
تسهیل السبیل بالحجة في إنتخاب كشف المحجة لثمرة المهجة
الحق المبين في تحقيق كيفية التفقه فی‌الدين
راه روشن: ترجمه کتاب المحجة البیضاء في تهذیب الإحیاء
سراج السالكین (منتخب مثنوی معنوی)
الشهاب الثاقب في وجوب صلاة الجمعة العیني
المحجة البیضاء في تهذیب الإحیاء
منهاج النجاة في بیان العلم الواجب علی کل مسلم و مسلمة
النخبة في الحکمة العملیة و الأحکام الشرعیة
نوادر الأخبار فيما يتعلق بأصول‌الدين
الشافي في العقائد و الأخلاق و الأحکام
کلمات مکنونة من علوم أهل الحکمة و المعرفة
خلاصه الاذکار و اطمینان القلوب
کلیات علامه ملا محمد محسن فیض کاشانی (دیوان فیض کاشانی)
الکلمات المکنونة (چاپ کنگره فیض)
نوگويه‌ها؛ متن و ترجمه الكلمات الطريفة
قرة العيون في أعز الفنون (چاپ کنگره فیض)
سفينة النجاة و الکلمات الطريفة
ذريعة الضراعة في جمع الأدعية المتضمنة للمناجاة مع الله تعالي
نقد الأصول الفقهية (چاپ کنگره فیض)
هشت در بهشت: ده رساله از علامه فيض کاشاني
الأصول الأصیلة (چاپ کنگره فیض)
آینه آخرت (تحقیق و ترجمه مرآه الآخره ملا محسن فیض کاشانی) بررسی معاد از نگاه ملاصدرا
الصافی فی تفسیر کلام الله الوافی
تسهيل السبيل بالحجة في انتخاب کشف المحجة لثمرة المهجة
الأدعية و الأذکار المجربة، المسمي بخلاصة الأذکار و إطمئنان القلوب
فهرست‌های خودنوشت فیض کاشانی؛ به انضمام پژوهشی در کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی آثار او