ديوان اسعد گرگانی
| ديوان اسعد گرگانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گرگانی، فخرالدين اسعد (نویسنده) مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) (سایر) |
| ناشر | مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ديوان اسعد گرگانی، عنوان مجموعه اشعار فخرالدین اسعد گرگانی(متوفای466ق) شاعر و داستان‌سرای ایرانی نیمه نخست سده پنجم هجری است. این اثر همان مثنوی «ویس و رامین»، به‌علاوه ابیات پراکنده اوست که در یک جلد به زبان فارسی چاپ شده است.
فخرالدین اسعد گرگانی در اوایل قرن پنجم هجری در عهد سلطان طغرل بیگ سلجوقی (432-455) در گرگان چشم به جهان گشود. ظاهرا در شعر فخری تخلص می‌کرد و درفرهنگ‌ها و هرجا اشاره‌ای به شعر او داشتند از او با عنوان فخری گرگانی نام برده‌اند.[۱]
«فخرالدین گرگانی» نام گرگان را 49 بار در منظومه عاشقانه ویس و رامین آورده است او این سرزمین شرق «ناحیه استان گلستان فعلی» را در همان قرن پنجم به خاطر طبعیت زیبا و گل‌ها و ریاحین و نسیم خنک و با طراوتش گلستان نامید و توصیف کرد.[۲] دلیل این اشاره متقن آن است که وقایع داستان ویس و رامین در همین ناحیه منحصرا در ایران شمالی جریان می‌یابد. میدان وقوع حوادث از خراسان شرقی تا ماد که البته بیشتر صحنه‌ها مربوط به مرو است و نخجیرگاه پادشاه ازشمال باختری مرو در ناحیه خزر «گرگان» است و گاه در لشکرکشی‌ها به ساری و آمل در سرزمین طبرستان اشاره دارد.[۳]
فخرالدین از اکثر علوم زمان خود بهره‌مند بود و اطلاع کافی داشت. سروده‌هایش همه روان و شیرین و شیوا و پر نغز و مغز و بامعنی است و می‌توان با خواندن منظومه ویس و رامین مطالب متنوع و گوناگون(پند و حکمت و مثل...) از آن استنتاج و استخراج نمود. فخرالدین اگر حکمران و پادشاهی را ستود‌ه از واقعیت بوده و صفات نیکویشان را به عنوان شکر و سپاس برشمرده است.[۴]
از آغاز داستان ویس و رامین برمی‌آید فخرالدین خط و زبان پهلوی را خوانده و می‌دانسته و داستان ویس و رامین را از یک اصل پهلوی ترجمه نموده و از اشتقاق کلمات، دم از پهلوی‌دانی خود زده است. گرچه متن اصلی داستان ویس و رامین، پهلوی بوده و فخرالدین آن را به فارسی دری به نظم درآورده است، ولی برخی کلمات پهلوی را هنگام نقل به شعر خود راه داده و آورده است مثل(دژخیم) بمعنی "بدخو" (دژپسند) بمعنی "بدخواه"و دژمان بمعنی "بداندیش" و....[۵]
پدید آمدن این منظومه
فخرالدین اسعد گرگانی این منظومه را به درخواست عمید ابوا لفتح مظفر حاکم اصفهان سرود. او، ترجمه‌ای از داستان در دست داشت نامفهوم و دارای الفاظ عجیب و غریب بود که آن را به زبانی ساده و گویا، شیرین و روان به نظم درآورد.[۶] از این شاعر به جز “ویس و رامین” و چند بیت پراکنده اثر دیگری در دست نیست.
پانویس
منابع مقاله
نیکزاد، مرتضی، سیری در دیوان فخرالدین اسعد گرگانی - بازیگران و قهرمانان اصلی داستان ویس و رامین به روایت ابیات، حافظ» شهریور 1390 - شماره 85.