فهرست‌های خودنوشت فیض کاشانی؛ به انضمام پژوهشی در کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی آثار او
فهرست‌هاى خودنوشت فيض كاشانى همان "كتابشناسى فيض كاشانى" است كه به كوشش محسن ناجى نصرآبادى از دانشمندان معاصر ايران، تصحيح و تحقيق شده است. وى در مبحث كتابشناسى آثار فيض، سعى وافر كرده كه همه فهرست‌هاى نسخه‌هاى خطى موجود كتابخانه‌هاى ايران و برخى كشورهاى ديگر را در حوزه تحقيق خود جاى دهد.
| فهرست‌های خودنوشت فیض کاشانی؛ به انضمام پژوهشی در کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی آثار او | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ناجی نصرآبادی، محسن (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | پژوهشی در کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی آثار او |
| ناشر | آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1377 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، 1006 - 1091ق. - نسخههای خطی فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، 1006 - 1091ق. - کتاب‌شناسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 8606 /ف9ن2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
ابتدا مقدمه‌اى پيرامون فهرست و چندگونگى آن، همچنين زندگى‌نامه فيض و كتابشناسى آثار وى، مطالبى ذكر شده و سپس كتاب در دو قسمت با عنوان فهرست اول و دوم ادامه داده شده است.
گزارش محتوا
براى تحقيق در مورد فهرست‌هاى نسخه‌هاى خطى موجود در كتابخانه‌هاى ايران، مؤلف محترم حدود 600 جلد فهرست‌هاى خطى كتابخانه‌هاى مختلف را رؤيت و فيش بردارى نموده و پس از آن، فيش‌ها را دسته‌بندى كرده و به بررسى اختلاف‌ها و ناسازگارى‌هاى مندرجات فهارس پرداخته است. در اين مرحله بسيارى از مشكلات و مجهولات كه در معرفى نگاشته‌هاى فيض در فهرست‌هاى خطى وجود داشته، برطرف و روشن شده است.
در بخشى ديگر، آثار منسوب و مجعول به فيض كاشانى مورد بررسى قرار گرفته و تا جايى كه امكان داشته به نقد و بررسى آن‌ها پرداخته است.
بخش كتابشناسى كه دربردارنده اطلاعات و آگاهى‌هاى كتابشناسى و نسخه‌شناسى در مورد نگاشته‌هاى فيض كاشانى است به صورت الفبايى تدوين شده و عناوين آن به شرح ذيل مى‌باشند:
الف) نام كتاب
ممكن است كه نام كتاب يا رساله در نسخه‌ها و منابع به چند گونه آمده باشد.
ب) بخش‌بندى كتاب
هر كتاب داراى تقسيماتى است كه مؤلف، كتاب را بر مبناى آن به دست مى‌دهد. در اين فهرست تاكيد شده كه به بخش‌بندى هر كتاب اشاره شود، كه كتاب از چند مقاله يا چند باب يا چند فقره و يا چند فصل فراهم آمده و احياناً اگر تقسيم‌بندى كوچكترى را مؤلف اعمال كرده، آن نيز در اينجا منظور شود.
پ) تعداد ابيات هر كتاب يا رساله
در نظام نسخه‌نويسى و در عرف خوش‌نويسان به چهل حرف و به قولى به پنجاه حرف، يك بيت گفته مى‌شود. ممكن است كاتب اين چهل يا پنجاه حرف را در يك سطر يا بيشتر از يك سطر بگنجاند، (كتاب آرايى در تمدن اسلامى، 588) فيض كاشانى در فهرستش در توضيح هر يك از آثار خويش به تعداد ابيات آن‌ها اشاره مى‌كند. اين اشاره در بخش كتابشناسى كتاب حاضر نيز ملحوظ شده است.
ت) تاريخ تأليف
از مواردى كه در بخش كتابشناسى مدّ نظر بوده، تاريخ نگارش هر اثر است. تاريخ نگارش آثار فيض يا از گفته صريح خود فيض و يا از منابع ديگر به دست آمده است.
ث) موضوع
فيض كاشانى داراى مرتبه والايى در علوم مختلف بوده، لذا نگاشته‌هاى وى در موضوعات گوناگون فراهم آمده است. بدين منظور در بخش كتابشناسى آثار وى، به موضوع هر كتاب اشاره شده است.
ج) منابع
پس از آوردن اطلاعات بخش‌هاى گذشته، ذكر منابع مورد استفاده يكى از هدف‌هاى اصلى است. در اينجا منابع با در نظر گرفتن تاريخ نگارش آن‌ها درج شده است.
چ) آغاز و انجام
ذكر آغاز و انجام هر كتاب يا رساله به جهت اهميت آن از مواردى است كه به آن پرداخته شده است. بيان اين قسمت، سبب مى‌شود كه بسيارى از ناهماهنگى‌ها و لغزش‌هاى موجود در نام‌گذارى آثار فيض از ميان برداشته شود. محقّق با مقابله و عرضه دادن آغاز و انجام دو يا چند نسخه در مى‌يابد كه مثلًا آداب‌الذكر، آداب‌السلوك، آداب‌السالكين، سلوكيه، زادالسالكين و سلوك يك اثر هستند و آثار جداگانه‌اى از هم به شمار نمى‌آيند.
ح) معرفى نسخه‌هاى خطى (ن. خ)
نوع خط، كاتب، سال كتابت، شماره نسخه و محل نگهدارى نسخه، و احياناً اطلاعات نسخه‌شناسى ديگر، همچون علامت بلغ، حاشيه به وسيله مؤلف، ناقص‌الأول و ناقص‌الآخر بودن نسخه، از مواردى است كه به آن اشاره شده است.
خ) معرفى نسخه‌هاى چاپى
اگر رساله يا كتاب مورد نظر به زيور طبع آراسته شده است، در اين بخش اطلاعات كتابشناسى آن، چون اهتمام كننده، محل نشر، ناشر، تاريخ چاپ، تعداد صفحات و نوع چاپ مندرج شده است.
د) ذكر ترجمه شرح، حاشيه، تعليقه، ردّيه و...
پس از ذكر موارد چاپى اثر، اگر كتاب يا رساله مورد نظر، دست‌مايه كار پژوهشگران بعدى قرار گرفته باشد، بدين معنا كه ترجمه يا شرحى و يا تعليقه‌اى و... بر آن وجود داشته باشد، اين موارد تجزيه و تحليل و بررسى شده و تمامى اطلاعات آن‌ها بيان شده است.
طرح كتابشناسى آثار فيض كاشانى در اواخر سال 1374ش توسط استاد دانشمند جناب آقاى نجيب مايل هروى به مؤلف پيشنهاد شد. به دنبال آن كار فيش‌بردارى از منابع و مراجع آغاز شد و افزون بر پانصد جلد كتابشناسى و فهرست مورد بررسى قرار گرفت و دستاورد آن تهيه هزاران برگه اطلاعات كتابشناسى فيض بود.
وضعيت كتاب
در پايان كتاب فهرست‌هايى چون: آيات، احاديث، كسان، كتاب‌ها، موضوعى، اشعار و منابع و مآخذ ذكر شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب