هاشمی شاهرودی، سید محمود
| نام | هاشمی شاهرودی، محمود |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | آيت‌الله سيد على حسينى شاهرودى |
| متولد | 1327ش |
| محل تولد | نجف اشرف |
| رحلت | 3 دی ماه 1397ش |
| اساتید | سيد محمدباقرصدر، امام خمينى، آيت‌الله خويى |
| برخی آثار | فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام بحوث فى علم الاصول (تقريرات درس‌هاى اصول شهيد صدر در 7 جلد)، كتاب الخمس (2 جلد)، مقالات فقهيه، قاعده فراغ و تجاوز |
| کد مؤلف | AUTHORCODE11137AUTHORCODE |
سيد محمود هاشمى شاهرودى (۱۳۲۷-1397ش)، استاد دروس عالی حوزه علمیه، عضو فقهای شورای نگهبان (از سال ۱۳۷۳ تاکنون بجز ده سال ریاست قوه قضائیه)، نائب رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، رئیس هیئت عالی حل اختلاف وتنظیم روابط قوای سه گانه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، رئیس ومؤسس مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، عضو مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى، عضو مجمع جهانی اهل‌بيت علیهم‌السلام
ولادت
در 27 مرداد سال 1327ش برابر با 2 ذیقعده سال 1367ق در شهر نجف و در خانواده‌اى مذهبى و از سادات منسوب به امام حسين(ع)، چشم به جهان گشود.
پدرش مرحوم آيت‌الله سيد على حسينى شاهرودى، از استادان و بزرگان حوزه علميه نجف بود و خدمات فراوانى را به عالم اسلام ارزانى داشت.
تحصیلات
سيد محمود، تحصيلات ابتدايى را در مدرسه علويه نجف به پايان رسانيد و سپس به تحصيلات حوزوى روى آورد. او با توجه به موقعيت علمى خانوادگى و نيز با توجه به هوش و استعداد سرشار و كوشش فراوان خود، در مدتى اندك توانست دروس دوره سطح را به پايان رساند.
پس از آن، به حلقه درس آيت‌الله شهيد سيد محمدباقرصدر پيوست و سال‌ها در خدمت استاد خود، مبانى اجتهاد در اصول و فقه را به خوبى آموخت و در درس ديگر مراجع آن روز نجف، از جمله امام خمينى(ره)، نيز با جديت، شركت جست و بهره‌هاى فراوان برد.
وى در طول سال‌هاى تحصيل، در دروس اخلاق خصوصى و عمومى استادان خود شركت مى‌كرد و از محضر آنان بهره‌هاى فراوان مى‌برد.
اساتید
ايشان در طول سال‌هاى تحصيل خود، از محضر استادان بسيارى استفاده كرد. مهم‌ترين و اصلى‌ترين استاد او در درس خارج، آيت‌الله شهيد سيد محمدباقرصدر بود. آن شهيد سعيد كه از افتخارات شيعه و مرجعيت به شمار مى‌آيد، شاگردان بسيارى را به عالم اسلام، تقديم داشته است. او كه از حافظه و استعدادى سرشار برخوردار بود، توانست با نوآورى‌هاى فراوان در فقه و اصول و ديگر علوم اسلامى و به روز ساختن مباحث علوم و نيز نگاشتن كتب درسى در زمينه‌هاى ياد شده، گام مهمى براى تعالى اسلام و تشيع بردارد و از اين رهگذر، شاگردان او، همچون آيت‌الله شاهرودى، اين خدمات و انديشه‌ها را پى‌گرفتند.
از ديگر استادان وى، امام خمينى(ره) و آيت‌الله خويى(ره) را مى‌توان نام برد كه وى سال‌ها در محضر ايشان، به تحكيم مبانى اجتهادى خود مى‌پرداخت؛ ضمن اينكه از محضر آنان، در زمينه‌هاى اخلاقى نيز بسيار بهره مى‌برد.
ايشان در طول دوران تحصيل خود، با طلاب و فضلاى بسيارى رابطه دوستى داشت و پس از آن نيز با علماى بسيارى روابط صميمانه و علمى برقرار نمود كه از جمله آن‌ها مى‌توان از آيت‌الله مؤمن و مقام معظم رهبرى نام برد.
فعالیتها و مشاغل
وى تاكنون فعالیت‌های بسيارى را در زمينه‌هاى علمى و فرهنگى به انجام رسانده است. در يكى از ديدارهاى اعضاى مجلس اعلاى عراق، امام خمينى(ره) با توجه به شناخت خود، از ايشان مى‌خواهد كه تدريس در حوزه علميه قم را بر هر كارى ترجيح دهد و به تربيت طلاب مستعد در زمينه‌هاى علمى و اخلاقى بپردازد. ايشان نيز با ورود به ايران- در فروردين 1358ش- به تدريس درس خارج فقه و اصول مى‌پردازد كه اين تدريس، تا هم اكنون نيز ادامه دارد و طلاب بسيارى از محضر ايشان بهره‌مند شده‌اند. ويژگى درس ايشان دقت فراوان، تسلط بر مباحث و نوآورى در برخى زمينه‌هاست.
وى رياست دو كنگره مهم نقش زمان و مكان در انديشه امام خمينى(ره) و نخستين كنگره دايرةالمعارف فقه اسلامى را بر عهده داشت كه هر دو كنگره با استقبال بزرگان و فضلاى حوزه و دانشگاه و انديشمندان خارجى و داخلى مواجه شد.
از خدمات ديگر ايشان، رياست مؤسسه دايرةالمعارف فقه اسلامى با حكم مقام معظم رهبرى است. مقام معظم رهبرى در حكم خود، خطاب به ايشان مى‌فرمايد: «جناب‌عالى را كه چهره درخشانى در علم و عمل بوده و بحمدالله از مقام والايى در فقه و علوم مرتبط با آن برخورداريد، براى انجام اين اقدام بزرگ، شايسته دانسته و مسئوليت ايجاد و اداره مؤسسه‌اى براى تهيه اين دايرةالمعارف را به جناب‌عالى محول مى‌كنم».
از ايشان مقالات فراوانى با عناوينى چون ديات ششگانه، علم شخص قاضى، محارب مفسد فى الارض، پيش‌بها يا بيعانه در فصلنامه فقه اهل‌بيت(ع) به چاپ رسيده است. همچنين وى در زمينه‌هاى گوناگون، كتاب‌هايى را نيز منتشر كرده است.
وى در سال‌هاى تحصيل و تدريس، فعالیت‌های سياسى بسيارى را پديد آورده است. در پى يورش مزدوران رژيم صدام به علما و انديشمندان در سال 1974م، ايشان به زندان افتاد و شكنجه‌هاى فراوان بدنى و روحى را به جان خريد. او در پى تظاهرات مردم عراق، پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران به رهبرى امام(ره)، به ويژه در نجف و در گراميداشت اين پيروزى، تحت پيگرد رژيم بعث قرار گرفت و به سفارش شهيد صدر(ره)، به وطن خود بازگشت تا وكالت عام شهيد صدر و نمايندگى او را نزد امام خمينى(ره) بر عهده گيرد.
او با ورود به ايران، به خدمت امام خمينى(ره) مشرف شد و با موافقت ايشان، رابط امام(ره) و شهيد صدر شد و پيام‌هاى علماى نجف را به سمع امام(ره) مى‌رساند. او با دستور آيت‌الله خامنه‌اى كه در آن زمان با حكم امام(ره)، مسئوليت نهضت‌هاى اسلامى را بر عهده داشت، تشكيلات جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلاى عراق را به راه انداخت و آن را مديريت و سازماندهى كرد.
او كه به دستور امام(ره)، تدريس و بررسى مسائل فقهى، به ويژه احياى فقه حكومتى استوار بر ادله استنباط جواهرى را بر عهده داشت، در طول ساليان انقلاب، از هيچ كوششى در جهت اعتلاى انقلاب، دريغ نورزيد.
وى سال‌ها، از اعضاى فقهاى شوراى نگهبان بود و در اين نهاد مقدس، به خدمت اشتغال داشت تا اينكه با حكم مقام معظم رهبرى در 23 مرداد 1378ش، به رياست قوه قضائيه منصوب شد. او در طول مسئوليت خود در قوه قضائيه، خدمات بسيارى را انجام داد كه توسعه قضايى، تسريع در رسيدگى به پرونده‌ها و ايجاد ارتباط مردمى از جمله آن‌هاست. ايشان تا سال 1388ش، در اين منصب خدمت می‌كردند.
پس از پایان دوره ریاست در قوه قضائیه به عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب گشت. همچنین در مردادماه سال ۱۳۹۰ مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای در حکمی سید محمود هاشمی شاهرودی را به ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه منصوب نمود.
وفات
آیت‌الله هاشمی شاهرودی سرانجام در شامگاه ۳ دی‌ماه 97 شمسی و در ۷۰ سالگی در بیمارستان خاتم‌الانبیاء تهران به لقاءالله پیوست. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در مصلی تهران بر پیکر ایشان نماز خواندند و پیکر ایشان در حرم حضرت معصومه(س) خاک‌سپاری شد.
آثار
برخى از آثار ايشان، عبارتند از:
كتاب‌ها
- بحوث فى علم الاصول (تقريرات درس‌هاى اصول شهيد صدر در 7 جلد)؛
- كتاب الخمس (2 جلد)؛
- مقالات فقهيه؛
- قاعده فراغ و تجاوز؛
- حكومت اسلامى؛
- جهان بينى اسلامى؛
- تفسير موضوعى بخشى از نهج‌البلاغة؛
- تفسير آيه «مودت ذى القربى»؛
- بحوث فى الفقه؛
- محاضرات فى الثوره الحسينيه؛
- الصوم، تربيه و هدايه؛
- كتاب الاجاره (2 جلد)؛
- قرائات فقهيه معاصره (2 جلد)؛
- المعجم الفقهى لكتب الشيخ الطوسى؛
- محاضرات فى الفقه الجعفرى؛
- درآمدى بر فرهنگ فقه مطابق با اهل‌بيت(ع) و نمايه واژگان؛
- نظرة فى موسوعه الفقه الاسلامى طبقاً لمذهب اهل‌بيت(ع)؛
- تعارض الادله الشرعيه: تقريرا لابحاث... السيد محمدباقرالصدر؛
- موسوعه الفقه الاسلامى المقارن؛
- منشور آموزش؛
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بيت(ع)، (ويرايش جديد)؛
- مقالات فقهيه؛
- بحوث فى الفقه الرزاعى؛
- كتاب الخمس؛
- قرائات فقهيه معاصره فى العبادات و المعاملات؛
- قاعده الفراغ و التجاوز؛
- بايسته‌هاى فقه و جزا.
مقالات
- آنچه بزهكار افزون بر ديه بايد بپردازد؛
- آين‌نامه اجرايى بند الف ماده 131 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى؛
- آيين‌نامه كميسيون عفو، تخفيف و تبديل مجازات؛
- احكام فقهى كاهش ارزش پول؛
- اختيار ولى امر در عفو كيفرها؛
- استقلال در استيفا قصاص؛
- امام على(ع) و اصول قضاوت؛
- بيش از همه‌ى دستگاه‌هاى ادارى كشور، دستگاه قضايى دارد تلاش مى‌كند؛
- پيش‌بها يا بيعانه؛
- چشم‌ها و گوش‌ها؛
- حكم بى‌حس كردن اعضاء هنگام اجراى كيفرهاى جسمانى.
منابع مقاله
- پايگاه اطلاع‌رسانى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، پنجشنبه 28 مهرماه 1390ش.
- پايگاه اطلاع‌رسانى انديشوران حوزه، پنجشنبه 28 مهرماه 1390ش.
- پایگاه آیت‌الله محمود هاشمی شاهرودی
وابسته‌ها
موسوعة الفقه الإسلامي المقارن (هاشمی شاهرودی)
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام
فقه اهل‌بیت علیهم‌السلام (مجله فارسی)
فقه أهل البیت علیهم‌السلام (مجله عربی)
قراءات فقهية معاصرة في العبادات و المعاملات
بحوث في علم الأصول (مقرر هاشمی شاهرودی)
المعجم الفقهي لكتب الشيخ الطوسي
تکملة الغدیر في الکتاب و السنة و الأدب
أضواء و آراء؛ تعليقات علی كتابنا بحوث في علم الأصول
درآمدی بر فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام و نمایه واژگان (تا جلد چهارم، پایان حرف شین)
نظره فی موسوعه الفقه الاسلامي طبقا لمذهب اهل البیت علیهم‌السلام
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام (ویرایش جدید)
منهاج الصالحين (هاشمی شاهرودی)
أضواء و آراء: تعليقات علی كتابنا بحوث في علم الأصول
قراءات فقهیة معاصرة فی العبادات و المعاملات