عطار، محمد بن ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'عطار (ابهام زدایی)' به 'عطار (ابهام‌زدایی)')
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">
    {{کاربردهای دیگر|عطار (ابهام‌زدایی)}}
    [[پرونده:NUR00393.jpg|بندانگشتی|مرقد عطار در نزدیکی نیشابور]]
    {{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    | عنوان = فریدالدین محمد عطار نیشابوری
    |-
    | تصویر = NUR00393.jpg
    ! نام!! data-type="authorName" |عطار، محمد بن ابراهیم
    | اندازه تصویر =
    |-
    | توضیح تصویر = مرقد عطار در نزدیکی نیشابور
    |نام‌های دیگر
    | نام کامل = فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری
    | data-type="authorOtherNames" | ش‍ی‍خ‌ ع‍طار
    | نام‌های دیگر = شیخ عطار، عطار، فریدالدین محمد، عطار نیشابوری، عطار نیشابوری
     
    | لقب = فریدالدین
    ع‍طار، ف‍ری‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د
    | تخلص = عطار، فرید
     
    | نسب =
    ع‍طار، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍وب‍ک‍ر
    | نام پدر = ابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری
     
    | ولادت = 513ق یا 537ق
    ع‍طار ن‍ی‍ش‍اب‍وری‌، ف‍ری‍دال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د
    | محل تولد = روستای کدکن یا شادیاخ نیشابور
    | کشور تولد = ایران
    | محل زندگی = نیشابور
    | رحلت = 627ق
    | شهادت = در حمله مغول به نیشابور
    | مدفن = نیشابور
    | طول عمر =
    | نام همسر =
    | فرزندان =
    | خویشاوندان =
    | دین = اسلام
    | مذهب =
    | پیشه = شاعر، عارف، داروفروش (عطار)، پزشک
    | درجه علمی =
    | دانشگاه =
    | علایق پژوهشی = عرفان، تصوف، شعر
    | منصب =
    | پس از =
    | پیش از =
    | اساتید = {{فهرست جعبه عمودی | [[مجدالدین بغدادی]] | [[نجم‌الدین کبری]]}}
    | مشایخ =
    | معاصرین =
    | شاگردان =
    | اجازه اجتهاد از =
    | آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[دیوان عطار]] | [[تذکرة الأولیاء]] | [[منطق‌الطیر]] | [[الهی‌نامه]] | [[اسرارنامه]] | [[مصیبت‌نامه]]}}
    | سبک نوشتاری =
    | وبگاه =
    | امضا =
    | کد مؤلف = AUTHORCODE00393AUTHORCODE
    }}


    Attar of Nishapur
    '''فریدالدین محمد عطار نیشابوری''' (513 یا 537-627ق)، یکی از بزرگ‌ترین شعرا و عارفان نام‌آور ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری قمری است. وی با آثاری همچون «منطق‌الطیر»، «تذکرة‌الاولیاء» و «الهی‌نامه»، تأثیر شگرفی بر ادبیات عرفانی فارسی گذاشت و سرمشق عرفای بزرگی مانند مولوی قرار گرفت.
    |-
    |نام پدر
    | data-type="authorfatherName" |ابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری
    |-
    |متولد
    | data-type="authorbirthDate" |513ق یا 537ق
    |-
    |محل تولد
    | data-type="authorBirthPlace" |روستای کدکن یا شادیاخ نیشابور
    |-
    |رحلت
    | data-type="authorDeathDate" |627 ق
    |-
    |اساتید
    | data-type="authorTeachers" |
    |-
    |برخی آثار
    | data-type="authorWritings" |[[دیوان عطار]]
     
    [[تذکرة الأولیاء (زوار)]]
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00393AUTHORCODE
    |}
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|عطار (ابهام‌زدایی)}}


    '''فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطّار نیشابورى''' (537-627ق)، یکى از شعرا و عارفان نام‌آور ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم است.  
    ==ولادت==
    فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری در سال 513 یا 537 قمری در روستای کدکن یا شادیاخ از توابع نیشابور به دنیا آمد. پدرش ابوبکر ابراهیم، به شغل عطاری (داروفروشی) اشتغال داشت و در این کار بسیار ماهر بود. دوران کودکی عطار با فاجعه طغیان غزها همراه شد که منجر به قتل‌عام، ویرانی و رنج‌های بسیار در نیشابور گردید. این حوادث تلخ، تأثیر عمیقی بر روحیه حساس او گذاشت و بعدها در اشعارش نمود یافت.


    == ولادت ==
    ==تحصیلات==
    برخى از تاریخ‌نویسان، سال ولادت او را 513ق و بعضى سال ولادتش را 537ق مى‌دانند.
    عطار از همان کودکی به مدارس علمیه نیشابور راه یافت و به تحصیل مقدمات علوم زمان خود پرداخت. او در علوم دینی از جمله تفسیر قرآن، حدیث و فقه تحصیل کرد و به تدریج به درس‌های عمیق‌تری در زمینه حکمت، کلام، نجوم و فنون ادبی روی آورد. علاوه بر این، وی نزد پدرش حرفه عطاری و طبابت را فراگرفت و در این زمینه‌ها نیز مهارت یافت. گفته شده که وی از محضر مشایخ بزرگی همچون مجدالدین بغدادی و نجم‌الدین کبری بهره برده است.


    او در قریه‌ى کدکن یا شادیاخ که در آن زمان از توابع شهر نیشابور بوده، به دنیا آمد. از دوران کودکى او اطلاعى در دست نیست، جز این‌که پدرش در شهر شادیاخ به شغل عطّارى مشغول بوده که بسیار هم در این کار ماهر بود و بعد از وفات پدر، فریدالدین کار پدر را ادامه داد و به شغل عطارى مشغول گردید.
    ==فعالیت‌ها==
    عطار در ابتدا به شغل پدرش، عطاری و طبابت، مشغول بود. اما بر اساس داستان مشهوری، دیدار با درویشی که در برابر چشمانش جان سپرد، موجب دگرگونی روحی او شد و وی را به سوی عرفان و تصوف سوق داد. پس از این واقعه، او دکان عطاری را رها کرد و به خدمت عارف معروف زمان، رکن‌الدین اکاف، رفت و به ریاضت و مجاهدت با نفس پرداخت. عطار سپس سفرهای گسترده‌ای به مناطق مختلف از جمله مکه، هند، عراق، شام و مصر انجام داد و در این سفرها با بسیاری از مشایخ و عرفای زمان خود دیدار کرد. پس از بازگشت به نیشابور، به گوشه‌گیری پرداخت و تمام وقت خود را به سرودن اشعار و تألیف آثار منظوم و منثور عرفانی اختصاص داد. اشعار او که سرشار از مفاهیم بلند عرفانی است، به زبانی ساده و گیرا سروده شده و تأثیر عمیقی بر شاعران پس از او، به ویژه مولوی، گذاشته است.


    او در این هنگام نیز طبابت مى‌کرده و اطلاعى در دست نمى‌باشد که نزد چه کسى طبابت را فرا گرفت، او به شغل عطّارى و طبابت مشغول بوده تا زمانى که آن انقلاب روحى در وى به وجود آمد و در این مورد داستان‌هاى مختلفى بیان شده که معروف‌ترین آن این است که روزى عطّار در دکان خود مشغول به مطالعه بود که درویشى به آنجا رسید و چند بار با گفتن جمله‌ى چیزى براى خدا بدهید، از عطّار کمک خواست؛ ولى او به درویش چیزى نداد. درویش به او گفت: اى خواجه تو چگونه مى‌خواهى از دنیا بروى؟ عطّار گفت: همان‌گونه که تو از دنیا مى‌روى. درویش گفت: تو مانند من مى‌توانى بمیرى؟ عطّار گفت: بله، درویش کاسه‌ى چوبى خود را زیر سر نهاد و با گفتن کلمه‌ى الله از دنیا برفت. عطّار چون این را دید شدیداً متغیّر و از دکّان خارج شد و راه زندگى خود را براى همیشه تغییر داد. او بعد از مشاهده‌ى حال درویش و موت اختیارى او، دست از کسب و کار کشید و به خدمت شیخ الشیوخ عارف رکن‌الدین رفت که در آن زمان عارفِ معروفى بود و به دست او توبه کرد و به ریاضت و مجاهدت با نفس مشغول شد و چند سال در خدمت این عارف بود.
    ==وفات==
    فریدالدین عطار نیشابوری در سال 627 قمری (در قولی 632 یا 616ق)و در جریان حمله مغولان به نیشابور، به شهادت رسید. نقل شده است که سربازی مغول ضربه‌ای شمشیر بر دوش او وارد کرد و وی در پی همین جراحت جان سپرد. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول، این واقعه را چنین تعریف مى‌کند که وقتى لشکر تاتار به نیشابور رسید، اهالى نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیرى توسط یکى از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده‌اند که چون خون از زخمش جارى شد، شیخ دانست که مرگش نزدیک است.<ref>پایگاه مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی</ref>


    عطّار سپس قسمتى از عمر خود را به رسم سالکان طریقت، در سفر گذراند و از مکّه تا ماوراءالنّهر به مسافرت پرداخت و در این سفرها، بسیارى از مشایخ و بزرگان زمان خود را زیارت کرد و در همین سفرها بود که به خدمت مجدالدین بغدادى رسید. گفته شده در هنگامى که شیخ به سنّ پیرى رسیده بود، بهاءالدین محمّد، پدر [[مولوی، جلال‌الدین محمد|جلال‌الدین بلخى]] با پسر خود به عراق سفر مى‌کرد که در مسیر خود به نیشابور رسید و توانست به زیارت شیخ عطار برود. شیخ نسخه‌اى از اسرارنامه‌ى خود را به [[مولوی، جلال‌الدین محمد|جلال‌الدّین]] که در آن زمان کودکى خردسال بود داد.
    آرامگاه او در نزدیکی شهر نیشابور واقع شده و در طول تاریخ، به ویژه در دوره تیموریان به دستور امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسین بایقرا، مرمت و تعمیر شد.


    عطّار مردى پرکار و فعّال بود. چه در آن زمان که به شغل عطارى و طبابت اشتغال داشته و چه در دوران پیرى خود که به گوشه‌گیرى از خلقِ زمانه پرداخته و به سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود مشغول بوده است.
    ==بزرگداشت==
    روز 25 فروردین در تقویم ایران به عنوان روز ملی عطار نامگذاری شده است. هر ساله در این روز در نیشابور و آرامگاه وی مراسم بزرگداشتی همراه با برنامه‌های عطارشناسی شامل گلباران آرامگاه، ارائه پژوهش‌ها، نمایشگاه کتاب و خوشنویسی و شب شعر برگزار می‌شود.  


    == وفات ==
    در مورد وفات او نیز گفته‌هاى مختلفى بیان شده است. برخى از تاریخ‌نویسان، سال وفات او را 627ق و برخى دیگر سال وفات او را 632 و 616ق دانسته‌اند؛ ولى بنابر تحقیقاتى که انجام گرفته، بیشتر محققان سال وفات او را 627ق ذکر کرده‌اند. در مورد چگونگى مرگ او نیز گفته شده که او در هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور، توسط یک سرباز مغول، به شهادت رسیده است. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول، این واقعه را چنین تعریف مى‌کند که وقتى لشکر تاتار به نیشابور رسید، اهالى نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیرى توسط یکى از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده‌اند که چون خون از زخمش جارى شد، شیخ دانست که مرگش نزدیک است<ref>پایگاه مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی</ref>.


    مقبره شیخ در نزدیکى شهر نیشابور قرار دارد و چون در عهد تیموریان، مقبره او خراب شده بود، به فرمان امیر على شیرنوایى، وزیر سلطان حسین بایقرا، مرمت و تعمیر شد.
    ==آثار==
    آثار عطار نیشابوری به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می‌شود:


    == آثار ==
    ===آثار منظوم===
    آثار شیخ به دو دسته‌ى منظوم و منثور تقسیم مى‌شود. آثارِ منظوم او عبارت است از: دیوان اشعار او که شامل غزلیات، قصاید و رباعیّات است. مثنویات او عبارت است از: الهى‌نامه، اسرارنامه، مصیبت‌نامه، وصلت‌نامه، بلبل‌نامه، بى‌سرنامه، منطق‌الطّیر، جواهرالذات، حیدرنامه، مختارنامه، خسرونامه، اشترنامه و مظهرالعجایب.
    * دیوان اشعار (شامل غزلیات، قصاید و رباعیات)
    * منطق‌الطیر (مقامات الطیور)
    * الهی‌نامه (خسرونامه)
    * اسرارنامه
    * مصیبت‌نامه
    * مختارنامه (مجموعه رباعیات)


    از میان این مثنوى‌هاى عرفانى، بهترین و شیواترین آن‌ها که به نام تاج مثنوى‌هاى او به شمار مى‌آید، منطق الطیر است که موضوع آن، بحث پرندگان از یک پرنده داستانى به نام سیمرغ است که منظور از پرندگان، سالکان راه حقّ و مراد از سیمرغ، وجودِ حقّ مى‌باشد که عطّار در این منظومه، با نیروى تخیّل خود و به کار بردن رمزهاى عرفانى، به زیباترین وجه، سخن مى‌گوید. این منظومه یکى از شاهکارهاى زبان فارسى است. یکى از معروفترین اثر منثور عطّار، تذکر الاولیاست که در این کتاب، عطار به معرفى 72 تن از اولیاء، مشایخ و عرفاى صوفیه پرداخته است.
    ===آثار منثور===
    تذکرة‌الاولیا (شرح حال و سرگذشت نود و هفت تن از اولیا و مشایخ تصوف)




    نسخهٔ ‏۲۲ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۰:۴۲

    برای دیگر کاربردها، عطار (ابهام‌زدایی) را ببینید.
    فریدالدین محمد عطار نیشابوری
    مرقد عطار در نزدیکی نیشابور
    مرقد عطار در نزدیکی نیشابور
    نام کاملفریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری
    نام‌های دیگرشیخ عطار، عطار، فریدالدین محمد، عطار نیشابوری، عطار نیشابوری
    لقبفریدالدین
    تخلصعطار، فرید
    نام پدرابوبکر ابراهیم عطار نیشابوری
    ولادت513ق یا 537ق
    محل تولدروستای کدکن یا شادیاخ نیشابور، ایران
    محل زندگینیشابور
    رحلت627ق
    شهادتدر حمله مغول به نیشابور
    مدفننیشابور
    دیناسلام
    پیشهشاعر، عارف، داروفروش (عطار)، پزشک
    اطلاعات علمی
    علایق پژوهشیعرفان، تصوف، شعر
    اساتید
    برخی آثار

    فریدالدین محمد عطار نیشابوری (513 یا 537-627ق)، یکی از بزرگ‌ترین شعرا و عارفان نام‌آور ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری قمری است. وی با آثاری همچون «منطق‌الطیر»، «تذکرة‌الاولیاء» و «الهی‌نامه»، تأثیر شگرفی بر ادبیات عرفانی فارسی گذاشت و سرمشق عرفای بزرگی مانند مولوی قرار گرفت.

    ولادت

    فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری در سال 513 یا 537 قمری در روستای کدکن یا شادیاخ از توابع نیشابور به دنیا آمد. پدرش ابوبکر ابراهیم، به شغل عطاری (داروفروشی) اشتغال داشت و در این کار بسیار ماهر بود. دوران کودکی عطار با فاجعه طغیان غزها همراه شد که منجر به قتل‌عام، ویرانی و رنج‌های بسیار در نیشابور گردید. این حوادث تلخ، تأثیر عمیقی بر روحیه حساس او گذاشت و بعدها در اشعارش نمود یافت.

    تحصیلات

    عطار از همان کودکی به مدارس علمیه نیشابور راه یافت و به تحصیل مقدمات علوم زمان خود پرداخت. او در علوم دینی از جمله تفسیر قرآن، حدیث و فقه تحصیل کرد و به تدریج به درس‌های عمیق‌تری در زمینه حکمت، کلام، نجوم و فنون ادبی روی آورد. علاوه بر این، وی نزد پدرش حرفه عطاری و طبابت را فراگرفت و در این زمینه‌ها نیز مهارت یافت. گفته شده که وی از محضر مشایخ بزرگی همچون مجدالدین بغدادی و نجم‌الدین کبری بهره برده است.

    فعالیت‌ها

    عطار در ابتدا به شغل پدرش، عطاری و طبابت، مشغول بود. اما بر اساس داستان مشهوری، دیدار با درویشی که در برابر چشمانش جان سپرد، موجب دگرگونی روحی او شد و وی را به سوی عرفان و تصوف سوق داد. پس از این واقعه، او دکان عطاری را رها کرد و به خدمت عارف معروف زمان، رکن‌الدین اکاف، رفت و به ریاضت و مجاهدت با نفس پرداخت. عطار سپس سفرهای گسترده‌ای به مناطق مختلف از جمله مکه، هند، عراق، شام و مصر انجام داد و در این سفرها با بسیاری از مشایخ و عرفای زمان خود دیدار کرد. پس از بازگشت به نیشابور، به گوشه‌گیری پرداخت و تمام وقت خود را به سرودن اشعار و تألیف آثار منظوم و منثور عرفانی اختصاص داد. اشعار او که سرشار از مفاهیم بلند عرفانی است، به زبانی ساده و گیرا سروده شده و تأثیر عمیقی بر شاعران پس از او، به ویژه مولوی، گذاشته است.

    وفات

    فریدالدین عطار نیشابوری در سال 627 قمری (در قولی 632 یا 616ق)و در جریان حمله مغولان به نیشابور، به شهادت رسید. نقل شده است که سربازی مغول ضربه‌ای شمشیر بر دوش او وارد کرد و وی در پی همین جراحت جان سپرد. شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود کشکول، این واقعه را چنین تعریف مى‌کند که وقتى لشکر تاتار به نیشابور رسید، اهالى نیشابور را قتل عام کردند و ضربت شمشیرى توسط یکى از مغولان بر دوش شیخ خورد که شیخ با همان ضربت از دنیا رفت و نقل کرده‌اند که چون خون از زخمش جارى شد، شیخ دانست که مرگش نزدیک است.[۱]

    آرامگاه او در نزدیکی شهر نیشابور واقع شده و در طول تاریخ، به ویژه در دوره تیموریان به دستور امیر علیشیر نوایی، وزیر سلطان حسین بایقرا، مرمت و تعمیر شد.

    بزرگداشت

    روز 25 فروردین در تقویم ایران به عنوان روز ملی عطار نامگذاری شده است. هر ساله در این روز در نیشابور و آرامگاه وی مراسم بزرگداشتی همراه با برنامه‌های عطارشناسی شامل گلباران آرامگاه، ارائه پژوهش‌ها، نمایشگاه کتاب و خوشنویسی و شب شعر برگزار می‌شود.


    آثار

    آثار عطار نیشابوری به دو دسته منظوم و منثور تقسیم می‌شود:

    آثار منظوم

    • دیوان اشعار (شامل غزلیات، قصاید و رباعیات)
    • منطق‌الطیر (مقامات الطیور)
    • الهی‌نامه (خسرونامه)
    • اسرارنامه
    • مصیبت‌نامه
    • مختارنامه (مجموعه رباعیات)

    آثار منثور

    تذکرة‌الاولیا (شرح حال و سرگذشت نود و هفت تن از اولیا و مشایخ تصوف)


    پانويس

    1. ↑ پایگاه مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی

    منابع مقاله

    پایگاه مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی

    وابسته‌ها

    تذکرة الأولیاء

    الهی نامه

    منطق الطیر (تعریب)

    تذکرة الأولیاء (زوار)

    تذكرة الأولياء (رینولد الن‌ نیکلسون)

    تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)

    دیوان عطار

    دیوان عطار (نسخه دیگر)

    دیوان غزلیات شیخ فریدالدین نیشابوری

    مختارنامه (مجموعه رباعیات عطار)

    مصیبت‌نامه

    اشترنامه

    منطق الطیر عطار

    منطق‌الطیر (مقدمه سلماسی زاده)

    راز پرواز: شرح منطق‌الطیر عطار

    شرح راز منطق الطیر عطار

    پند نامه (مجموعه‌ای از آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری)

    اسرارنامه

    خسرو نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری

    مظهر العجایب و مظهر الاسرار

    جوهر الذات

    اندیشه‌های عطار در لسان الغيب، وصلت‌نامه و مفتاح الإرادة

    تذكرة الأولياء (منال یمنی)

    منطق الطیر (تعریب)

    پند نامه (عطار ویرایش قدیم)

    تذکرة الأولیاء (اصیلی وسطانی)

    الهی نامه شيخ فريدالدين عطار نيشابوری؛ با مراجعه به بيست و يک نسخه خطی از کتابخانه‌های ايران و اروپا

    منطق الطیر (نسخه خطی)

    الهی نامه، پند نامه و اسرارنامه

    مختار نامه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری

    منطق الطير(عطار نيشابوري)

    مظهر العجایب

    منظومه (مصيبت نامه) أو کتاب (الألم)

    گزيده تذکرة الأولياء

    پير نيشابور، گزيده‌ای از مثنویهای عطار

    منطق الطیر (بر اساس نسخه پاریس)

    تذکرة الأولیاء: بر اساس نسخه رینولد آلن نیکلسون

    تذکرة الاولياء عطار نيشابوري از روي نسخه نيکلسون

    خلاصه منطق‌ الطير

    اسرارنامه

    بی سر نامه (مجموعه آثار عطار نیشابورى)

    مظهر العجائب و مظهر الأسرار

    نزهة الأحباب (مجموعه آثار عطار نیشابورى)

    تذکرة الأولیاء

    بلبل نامه (مجموعه آثار عطار نیشابورى)

    پند نامه

    الهى نامه (عطار)

    الهی نامه

    فرهنگ نوادر و لغات و ترکیبات آثار عطار نیشابوری

    آشنایی با مکتب کبرویه

    سعدالدّین حموی (زندگی، سلوک و اندیشه)

    نجم کبری

    تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور

    مکاتبات عرفانی بین سید احمد حائری و شیخ محمدحسین غروی در شرح دو بیت عطار

    علاءالدوله سمنانی پیر عارفان

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=عطار،_محمد_بن_ابراهیم&oldid=801676»