دیوان حکیم عسجدی مروزی
دیوان حکیم عسجدی مروزی: شرح احوال و زندگی (بررسی ساختارهای لفظی و معنوی اشعار عسجدی مروزی) تألیف علیرضا شعبانیان (متولد ۱۳۳۰ش) محقق و عبدالعزیز بن منصور عسجدی مروزی (متوفی ۴۳۲ق) شاعر؛ کتابی است که به تصحیح و تحلیل دیوان این شاعر قرن چهارم هجری پرداخته و ضمن ارائه شرح احوال و زندگی او، ساختارهای لفظی و معنوی اشعارش را بررسی می کند.
| دیوان حکیم عسجدی مروزی: شرح احوال و زندگی (بررسی ساختارهای لفظی و معنوی اشعار عسجدی مروزی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شعبانیان، علیرضا (محقق) عسجدی مروزی، عبدالعزیز بن منصور (شاعر) |
| ناشر | شرکت انتشارات سوره مهر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-175-751-8 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن ۴ق. - نقد و تفسیر |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIRtP٢A / ش٩٠٨د ٧١٣٩٣ |
ساختار
این کتاب از یک مقدمه مشتمل بر چند بخش اصلی و سپس دیوان اشعار تشکیل شده است.
گزارش کتاب
این اثر پژوهشی، علاوه بر جمعآوری و تصحیح اشعار پراکنده عسجدی مروزی، به بررسی دوران زندگی و ارائه تصویری کلی از اندیشههای وی میپردازد. در ادامه، جریان تخیل و تصویر در شعر عسجدی و شیوه بهکارگیری صور خیال مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخشهای دیگر کتاب، عناصر نظمآفرین و کارکرد آنها در شعر شاعر بررسی شده و ویژگیهای زبانی خاص او تشریح گردیده است.
حکیم عسجدی مروزی از شاعرانی است که در تذکرهها و سفینهها نامی نیک از خود به جای گذاشته و گاه تذکرهنویسان نام او را در ردیف شاعرانی بزرگ چون حکیم طوس، منوچهری و عنصری آوردهاند و سبک نوشتاری وی را ستودهاند. از عسجدی دیوان مستقلی در دسترس نیست و آنچه از وی باقی مانده، برگرفته از تذکرهها و آثار ادیبان و شاعران است. تاکنون پژوهش و بررسی خاصی درباره اشعار او انجام نشده بود و نگارنده این کتاب سعی دارد ضمن تصحیح و ارائه دیوان وی، شناختنامهای مختصر از دوران زندگی و سبک نوشتاری این شاعر کهن ارائه دهد.
عسجدی مروزی، ابونظر عبدالعزیز بن منصور، شاعر و حکیم قرن چهارم هجری است که در مرو متولد شد و در آنجا زیست. سال مرگ او را در تذکرهها ۴۳۲ هجری ثبت کردهاند. از زندگی او اطلاع کاملی در دست نیست و گفته شده که از شاعران دربار سلطان محمود غزنوی بوده و در سال فتح سومنات، در قصیدهای معروف او را مدح گفته است. بخش قابل توجهی از اشعار او را هجوها و مدایح تشکیل میدهد. او در هجو شاعری توانا بود و ظاهراً مهاجات بسیار میگفته است؛ اما عمده دلیل شهرت او به دلیل قصیده مصنوعی است که به عنوان شاهد صنعت تکریر در تذکرهها و کتابهای بدیع نقل شده است.
بنا بر نظر مشهور، او از شاگردان عنصری بوده و در این راه مقلد و پیرو اوست. وی از نخستین کسانی است که در شعر و سخن منظوم به صنایع بدیعی توجه کاملی دارد و در استفاده از کلمات غریب و الفاظ نامأنوس مهارت دارد. قصاید او و چند پاره که باقیمانده قصاید وی است، از نظر وزن و قافیه و شکل و ظاهر و گاهی از حیث طرح به قصیدههای عنصری شبیه است.
نکته مثبت و عامل تمایز عسجدی از سایر مدیحهسرایان دربار غزنوی این است که در شعر او طبیعت و اجتماع فدای ممدوح نمیشوند. او هنگام مدح بیش از حد چربزبانی نمیکند و به زبونی نمیافتد. نسبت به اتفاقات اجتماعی موضع بیطرفی و سکوت اختیار نمیکند، بلکه آن را در شعرش منعکس میسازد.
دیوان عسجدی در این کتاب به پنج بخش قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات و ابیات تقسیم شده است. پیش از این، دیوانی از اشعار عسجدی در سال ۱۳۴۰ منتشر شده بود که هم تصحیح آن مشکل داشت و هم کامل نبود. مصحح این اثر در جمعآوری دیوان عسجدی از زندگی این شاعر نیز غافل نمانده و اندیشههای او را نیز مورد بررسی قرار داده است. توجه بیش از اندازه این شاعر به صنایع لفظی از دیگر مسائلی است که در این دیوان ریشهیابی شده است.
فهرست مطالب کتاب شامل بخشهای زیر است: مقدمه، زندگینامه عسجدی، ویژگیهای فکری عسجدی، صور خیال در شعر عسجدی، بررسی ساختار تخیل عسجدی، عناصر نظمآفرین عسجدی، بررسی موسیقی بیرونی در شعر عسجدی، بررسی موسیقی درونی در شعر عسجدی، بررسی موسیقی کناری در شعر عسجدی، شکلشناسی شعر عسجدی، بررسی شگردهای زبانی شعر عسجدی، دیوان حکیم عسجدی مروزی (شامل قصاید، تغزل، قطعات، غزلیات و قصاید و قطعات پراکنده، رباعیات، مفردات) و بررسی مشکلات دیوان.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات