دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)

دیوان اشعار ممکن است عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد:

• دیوان اشعار منسوب به حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) ترجمه منظوم مولانا شوقی شاعر قرن نهم هجری، از اشعار منسوب به امام علی(ع) است. این اثر از سلسله آثاری است که به مناسبت همایش بین‌المللی قرطبه و اصفهان دو مکتب فلسفه اسلامی در شرق و غرب، با مقدمه، تصحیح و تعلیقه سیده مریم روضاتیان منتشر شده است.

• دیوان اشعار اثر محی‌الدین مهدی الهی قمشه‌ای، مجموعه‌ای است از اشعار وی شامل نغمه الهی، نغمه حسینی، نغمه عشاق و رباعیات و مسمطات و اسرار حج و نغمه لاهوت.

• دیوان الهی قمشه‌ای اثر مهدی الهی قمشه‌ای، مجموعه‌ای است از اشعار وی شامل نغمه الهی، نغمه حسینی، نغمه عشاق و رباعيات و مسمطات و اسرار حج و نغمه لاهوت.

• دیوان حکیم الهی قمشه‌ای اثر مهدی الهی قمشه‌ای، به اهتمام و مقدمه دکتر حسین الهی قمشه‌ای و یادداشت‌های طیبه الهی قمشه‌ای (تربتی)، توسط انتشارات روزنه به چاپ رسیده است. این کتاب شامل 566 غزل، 74 قصیده، چند مسمط، حکایت و رباعی، با مضامین عرفانی، فلسفی، اعتقادی و اخلاقی است.

• دیوان کامل شمس مغربی شامل غزلیات، ترجیعات، رباعیات، فهلویات به انضمام رساله جام جهان‌نما، با مقدمه‌ای در شرح احوال و بیان افکار او، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع ادبیات فارسی. این اثر به اهتمام دکتر ابوطالب میرعابدینی در آبان 1358 توسط کتاب‌فروشی زوار به چاپ رسیده است.

• دیوان قضائی یزدی مجموعه اشعار عبدالرحیم قضایی یزدی (متوفی 1244ق) است که دربردارنده غزل‌ها، قصیده‌ها و رباعی‌های او بوده و به کوشش احمد کرمی، گردآوری شده است.

• دیوان طبیب اصفهانی مجموعه اشعار عبدالباقی بن محمد رحیم، معروف به طبیب اصفهانی (متوفی 1171ق)، شامل غزل‌ها، قصیده‌ها، رباعیات و مفرداتی است که برخی از آنها، زبانزد اهالی خاص و عام است.

• دیوان سائل شیرازی مجموعه اشعار آقا جانی محمد سعید بن عبدالله خان قیری (بین سال‌های 1155 تا 1160- 1225ق) که با تحقیق و تصحیح روح‌الله خادمی، منتشر شده است.

• دیوان حاج میرزا حبیب خراسانی مجموعه اشعار میرزا حبیب خراسانی است که به سعی و اهتمام علی حبیب، به چاپ رسیده است.

• دیوان حکیم قاآنی شیرازی مجموعه اشعار حبیب‌الله شیرازی (1223- 1270ق)، متخلص به قاآنی، از شعرا و قصیده‌سرایان قاجار است که بر اساس نسخه میرزا محمود خوانساری و با تصحیح امیر صانعی (خوانساری)، به چاپ رسیده است.

• دیوان غزلیات شیخ فریدالدین نیشابوری مجموعه اشعار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری است با مقدمه فرشید اقبال.

• دیوان غزلیات و رباعیات فتاحی نیشابوری (سیبک) مجموعه‌ای است مشتمل بر غزلیات، مقطعات و رباعیات مولانا یحیی سیبک فتاحی نیشابوری، از شاعران، نویسندگان و خطاطان معروف قرن نهم هجری که به اهتمام مهدی محقق و کبری بسان شیرین، به همراه واژه‌نامه‌ای در پایان، فراهم آمده است.

• دیوان رکن‌الدین دعویدار قمی مجموعه اشعار فارسی و عربی محمد بن سعد دعویدار قمی، شاعر گران‌قدر سده ششم و اوایل سده هفتم است.

• دیوان اشعار انصاری مجموعه اشعار فارسی شاعر اهل‌بیت(ع)، حاج محمدعلی انصاری قمی با تصحیح علی‌اکبر اصولی است. اکثر اشعار شاعر، مذهبی و در بیان توحید و مدح ائمه(ع) و مراثی علما و حکمت‌ها و موعظه‌ها و مطالب اخلاقی و... است.

• دیوان اشعار محمدتقی بهار مشتمل بر قصاید، مثنویات، غزلیات، قطعات، مطایبات و رباعیات محمدتقی صبوری، معروف به ملک‌الشعرای بهار (متوفی 1330ش) است. محمد ملک‎زاده بر این کتاب مقدمه نوشته است.

• دیوان اشعار ملک‌الشعرای بهار (نسخه) مشتمل بر قصاید، مثنویات، غزلیات، قطعات، مطایبات و رباعیات محمدتقی صبوری، معروف به ملک‌الشعرای بهار (متوفی 1330ش) است.

• دیوان اشعار حسن زاده آملی مجموعه‌ای است از اشعار علامه حسن حسن‌زاده آملی به خط امیراحمد فلسفی.

• دیوان اشعار حسن‌زاده آملی مجموعه اشعار حسن حسن‌زاده آملی است که توسط سید سعید هاشمی، تحقیق شده است.

• دیوان حسن کاشی مجموعه اشعار کمال‌الدین حسن بن محمود کاشی آملی، از شاعران شیعی قرن هفتم هجری قمری، در ستایش ائمه اطهار(ع)، است.

• ديوان أشعار التشيع اثر طیب عشاش، گردآوری و تحقیق اشعار عربی تشیع از قرن اول تا ابتدای قرن سوم هجری است. نویسنده، تعداد شعرای شیعه و اشعار ایشان را فراوان دانسته و این اثر را حاوی بخشی از شعر شیعه دانسته است.

• دیوان اشعار ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی مشتمل بر اشعار فارسی و عربی ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی (متوفی 1251ق)، متخلص به ثنایی است. در ضمیمه این کتاب اثر دیگر قائم‌مقام با نام مثنوی جلایرنامه آمده است.

• دیوان اشعار ناصرخسرو قبادیانی کلیات اشعار ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی (متوفی 481ق)، مشهور به ناصرخسرو، شاعر فارسی‌زبان و حکیم و جهانگرد معروف است.

• دیوان پروین اعتصامی مجموعه اشعار بانوی شاعره رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی است با مقدمه ملک‌الشعرای بهار و دکتر عبدالحسین زرین‌کوب.

• دیوان پروین اعتصامی (مقدمه‌نویس: بهار) مجموعه اشعار بانوی شاعره رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی است، با دیباچه ملک‌الشعرای بهار به خط مسعود فضل‌اللهی.

• دیوان اشعار مفتون همدانی مشتمل بر شرح‌حال و اشعار سید میر آقا کبریایی متخلص به مفتون (متوفی 1334ش) است. این اثر با مقدمه استاد سعید نفیسی و کوشش رضا مفتون منتشر شده است.

• دیوان اشعار و رسائل شمس‌الدین محمد اسیری لاهیجی شارح گلشن راز یا دیوان اشعار و رسائل اسیری لاهیجی دیوان اشعار یکی از شاعران قرن دهم هجری به نام شیخ محمد بن یحیی بن علی گیلانی لاهیجی (متوفی 912ق) ملقب به شمس‌الدین متخلص به اسیری است.

• دیوان اشعار حکیم ناصرخسرو قبادیانی بر پایه کهن‌ترین نسخه خطی مکتوب به سال 736 مجموعه اشعار ابومعین، ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی (متوفی 481ق)، معروف به ناصرخسرو، شاعر و حکیم و جهانگرد معروف است.

• ديوان سیف‌الدین محمد فرغانی مجموعه اشعار سیف‌الدین ابوالمحامد محمد فرغانی به زبان فارسی است در یک جلد با مقدمه و تصحیح دکتر ذبیح‌الله صفا.

• دیوان اشعار اهلی شیرازی مجموعه اشعار اهلی شیرازی است که به تصحیح حامد ربانی رسیده و در قالب یک جلد کتاب چاپ شده است. اکثر حجم این کتاب را غزلیات اهلی تشکیل می‌دهد.

• دیوان ترکی شیرازی مجموعه سروده‌های عرفانی، ولایی و عاشورایی شاعر حوزه آئینی، محمدحسین آغولی، متخلص به «ترکی شیرازی» است که با تصحیح، مقدمه و اهتمام محسن حافظی کاشانی، به چاپ رسیده است.

• دیوان نثار شیرازی مجموعه اشعار محمد بن علی‌بابا، متخلص به نثار شیرازی است که با تنظیم و تصحیح محمود طاووسی، به چاپ رسیده است.

• دیوان عالم و عارف ربانی، حکیم الهی مرحوم شیخ عباس طهرانی (طاب ثراه)، متخلص به منزوی مجموعه قصاید، مراثی، مدایح و توسل، غزلیات و رباعیات این مؤلف به زبان فارسی است. اکثر محتوای دیوان قصیده است. پدیدآور، مجموعه‌ای از مفاهیم عقیدتی، اخلاقی، فلسفی و مضامین برخی احادیث را در کتاب به‌صورت منظوم بیان کرده است. اشعار این دیوان، به‌لحاظ محتوایی مضمون دینی دارند.

• دیوان کامل رهی معیری مجموعه اشعاری است که توسط محمدحسن رهی معیری، متخلص به رهی، به زبان فارسی، سروده شده و به اهتمام کیومرث کیوان در این کتاب جمع شده است.

• ديوان امام، مجموعه اشعار امام خمينى(س) از آثار ممتاز ادبى - عرفانى، به زبان فارسى و در موضوع عشق به معشوق حقيقى؛ يعنى حضرت حق تبارك و تعالى و ديگر موضوعات عرفانى و اخلاقى است كه در زمان‌ها و مكان‌هاى مختلف قبل و بعد از انقلاب اسلامى، سروده شده است.

• دیوان امام (نسخه دیگر) مجموعه اشعار مرحوم امام خمینی، مشتمل بر غزلیات، رباعیات، قصاید، قطعات و اشعار پراکنده ایشان است. فاطمه طباطبایی بر این اثر مقدمه نوشته است.

• دیوان امام: سروده‌های حضرت امام خمینی عنوان کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع ادبیات و شعر فارسی. این کتاب حاوی مجموعه اشعار امام خمینی(ره) است.

• دیوان حافظ با شرح کامل «منزل به منزل با حافظ» مجموعه اشعار حافظ، به همراه شرح ابیات آن می‌باشد که به کوشش عبدالله ابهری، به چاپ رسیده است.

• دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی همراه با زندگی‌نامه خواجه مجموعه اشعار شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی است که به همراه زندگی‌نامه وی و تعبیر و فال اشعار، توسط حمید هاشمی، به چاپ رسیده است.

• دیوان حافظ بر اساس نسخه نویافته بسیار کهن مشتمل بر اشعار شمس‌الدین محمد شیرازی (درگذشته 792ق) متخلص به «حافظ» و ملقب به «لسان‌الغیب» است. این نسخه میان 9 تا 11 سال پس از وفات حافظ فراهم آمده است. بر این اثر علاوه بر مقدمه تصحیح‌کنندگان، کاظم برگ‌نیسی و محمد گلندام مقدمه نوشته‌اند.

• دیوان شمس‌الدین محمد حافظ (مستی) مشتمل بر غزلیات و دیگر اشعار خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی (درگذشته 792ق) متخلص به «حافظ» و ملقب به «لسان‌الغیب» است. این کتاب با مقدمه و ویرایش علی‌اکبر کنی‌پور (مستی) به کوشش احمد کرمی منتشر شده است.

• دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (زوار) اثر شمس‌الدين محمد حافظ شيرازى، با اهتمام محمد قزوينى و قاسم غنى و با مقابله رحيم ذو النور (وى آن را با حافظ دكتر پرويز ناتل خانلرى، مقابله كرده است) منتشر شده است.

• دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (قزوینی -غنی) با تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، حاوی اشعار خواجه حافظ شیرازی است.

• دیوان حافظ بر اساس نه نسخه کامل کهن مورخ به سال‌های 813 تا 827 هجری قمری (چاپ دوم) مجموعه غزلیات، مقطعات و رباعیات شاعر و غزل‌‎‌‌‌‌سرای معروف سده هشتم هجری شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی (متوفی 792ق) است.

• دیوان رودکی سمرقندی مشتمل بر اشعار پراکنده ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی است که بر اساس نسخه سعید نفیسی منتشر شده است. در ابتدای دیوان، تحقیق گسترده‌ای ذیل عنوان «شرح احوال رودکی» ارائه شده است. رودکی به پدر شعر فارسی مشهور است؛ لذا اشعار او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

• ديوان امیرالمؤمنین على بن ابيطالب(ع) اشعار منسوب به امام على(ع) است كه شامل مضامين روايات و قرآن مجيد است و در قالب احساسى ريخته شده و به نظم در آمده و شامل مباحث اخلاقى، اعتقادى و حماسى مى‌باشد كه توسط مصطفى زمانى به زبان فارسى ترجمه شده است.

• دیوان حکیم سبزواری «اسرار» از آثار ادبى - عرفانى حكيم شهير ايرانى و عارف بزرگ صدرايى قرن سيزدهم هجرى، حاج ملا هادى سبزوارى، متخلص به «اسرار»، به زبان فارسى است. در اين مجموعه زيباى شعرى، مباحث معنوى و عرفانى ارزنده‌اى مانند عشق حقيقى و اشتياق انسان به قرب و لقاى خداى متعال هنرمندانه تجلى كرده است.

• دیوان مخلص کاشانی مجموعه اشعار میرزا محمد نراقی کاشانی متخلص به مخلص است. وی از شاعران ایرانی و طرف‎دار سبک هندی است. وی اهل سیر و سفر بوده و در دیوانش از کرمانشاه، نجف و کربلا یاد می‌کند. دیوان شعر وی توسط میراث مکتوب در سال ۱۳۷۹ و به کوشش و تصحیح و تحشیه حسن عاطفی چاپ شده است.

• دیوان رضی‌الدین ارتیمانی مجموعه اشعار شاعر توانمند، رضی‌الدین ارتیمانی، مشتمل بر ساقی‌نامه، سوگند‎نامه، غزلیات، قصاید، رباعیات، مقطعات و مفردات است. این مجموعه به اهتمام محمدعلی امامی، گردآوری و تصحیح شده است.

• دیوان رشید یاسمی مجموعه منقطعات، قصاید، غزلیات و قطعه‌های غلامرضا رشید یاسمی است، به زبان پارسی.

• ديوان أبي‌طالب بن عبدالمطلب حاوى مجموعه اشعار جناب ابوطالب، به زبان عربى، به روايت دو نفر از ادباء قرن سوم و چهارم هجرى؛ يعنى ابى هفان المهزمى البصرى و على بن حمزة البصرى التميمى، مى‌باشد.

• ديوان السيد الحميري مجموعه اشعار اسماعيل بن محمد بن يزيد بن ربيعه، ملقب به مفرغ و معروف به سيد حميرى است كه در قرن دوم هجرى، به زبان عربى سروده شده است.

• ديوان المعاني يا معاني الأدب و يا «إعلام المعاني في معاني الشعر»، اثر ابوهلال عسكرى، از علماى قرن چهارم هجرى است كه به زبان عربى، به گردآورى بليغ‌ترين اشعار عرب جاهلى در موضوعات مختلف و شرح آن اشعار تا قرن 4 هجرى پرداخته است.

• كلیات علامه ملا محمدمحسن فیض کاشانی (دیوان فیض کاشانی) يا ديوان اشعار فيض اثر ملا محسن فيض كاشانى (1091ق) به زبان فارسى است كه در بردارنده رباعيات و غزليات منسوب به فيض كاشانى مى‌باشد.

• ديوان الشريف الرضي اثر ابوالحسن، محمد بن طاهر، معروف به شريف رضى و شرح و توضيح يوسف شكرى فرحَات، به زبان عربى است و محتواى آن اشعار شريف رضى است.

• مجموعه اشعار فیلسوف کبیر صدرالدين شيرازی «ملا صدرا» برخى از سروده‌هاى حكيم بزرگ صدرالمتألهين شيرازى (979- 1050ق) به زبان فارسى است كه به همت محمد خواجوى گردآورى و با مقدمه، تصحيح و تعليقات ايشان منتشر شده است. موضوعات مطرح شده در اين ابيات گوناگون است و بسيارى از مباحث كلامى، فلسفى و عرفانى را دربرمى‌گيرد.

• دیوان هلالی جغتایی با شاه و درویش و صفات العاشقين او مجموع غزلیات، قصاید، مقطعات، رباعیات و دو اثر شاه و درویش و صفات العاشقين هلالی استرآبادی است که در یک جلد، گرد آمده است. تصحیح، مقابله، مقدمه و فهرست این اثر از سعید نفیسی است.

• دیوان داوری شیرازی سروده داوری شیرازی، مجموعه اشعاری است مشتمل بر قصائد، غزلیات، قطعات، مسمطات، ترکیب‌بندها و مثنویات در موضوعات گوناگون اجتماعی و اخلاقی و... که به اهتمام دکتر نورانی وصال جمع‌آوری شده است.

• دیوان عراقی تألیف ابراهیم بن بزرگمهر عراقی (متوفی 688ق) اثری است منظوم که چاپ‎های متعدد با مقدمه‌های مختلف به خود دیده است.

• دیوان عراقی (نسخه جدید) اثر ابراهیم بن بزرگمهر عراقی (متوفی 688ق)، کتابی است منظوم از انتشارات آدینه سبز که در چاپ اول سال 1393ش به تعداد 1000 نسخه از آن چاپ شده است.

• دیوان هلالی جغتایی با شاه و درویش و صفات العاشقين او مجموع غزلیات، قصاید، مقطعات، رباعیات و دو اثر شاه و درویش و صفات العاشقين هلالی استرآبادی است که در یک جلد، گرد آمده است. تصحیح، مقابله، مقدمه و فهرست این اثر از سعید نفیسی است.

• دیوان عارف نامی مولانا محمدجعفر قراگوزلو کبودرآهنگی همدانی مجموعه غزلیات محمدجعفر قراگوزلو همدانی، معروف و ملقب به مجذوب‎علی‌شاه، از پیران دراویش نعمت‌اللهی و مرید نورعلی‌شاه اصفهانی، است.

• دیوان ویسی مجموعه اشعار فارسی (غزلیات، قصاید، رباعیات، مخمسات، مسدسات و...) صوفی فتحعلی، متخلص به «ویسی» است که به خط نستعلیق نوشته شده و در کلکته چاپ گردیده است.

• دیوان کامل قمری: در مناقب و مصائب چهارده معصوم(ع) مجموعه اشعار میرزا محمدتقی قمری گلزار دربندی (1235-‎1309ق)، شاعر و مرثیه‌سرای داغستانی، به زبان‌های فارسی و ترکی است که در مدح معصومین(ع) و بیان واقعه کربلا سروده شده است.

• دیوان ناصح قمشه‌ای حاوی اشعار و سروده‌های شیخ عبدالرحیم ملکیان، متخلص به «ناصح قمشه‌ای» است. توضیحات اشعار به قلم شیخ حسن عرفان است.

• دیوان عنصری بلخی مشتمل بر اشعار و سروده‌های ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری (متوفی 431ق)، بزرگ‎ترین استاد قصیده‌پرداز و مدح‎سرای قرن پنجم است.

• دیوان ملولی شیرازی مجموعه اشعار ملولی شیرازی (متوفی احتمالا 1256ق)، از بانوان شاعر دوره قاجار است.

• دیوان اشراق اثر میرمحمدباقر داماد متخلص به اشراق از علمای قرن دهم و یازدهم هجری، اثری است که در آن مباحث دینی، فلسفی و عرفانی به‌ نظم کشیده شده است.

• دیوان منصور حلاج عنوان اثری است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع ادبیات فارسی و عرفان اسلامی. این دیوان به حسین بن منصور حلاج نسبت داده شده است، ولی با توجه به سبک شعری آن و زمان زیست حلاج، به نظر می‌رسد اشتباهی در این انتساب رخ داده باشد و کتاب از آن کمال‌الدین حسین خوارزمی - مقتول به سال 839 هجری‌ در خوارزم به‌ دست‌ ازبکان‌ - باشد.

ديوان الحلاج به زبان عربى، نام مجموعه‌اى است كه يك بخش آن، مجموعه اشعار عربى حسين بن منصور حلاج، با درون‌مايه عرفانى است و بخش‌هاى ديگر آن، «اخبار حلاج»، «ملحق اخبار وى»، «مستدرك اخبار او»، «بداية حال الحلاج»، «كتاب طواسين» و «اشعار منسوب به حلاج» مى‌باشد.

• دیوان نیر تبریزی یا «دیوان آتشکده» مشتمل بر مجموعه اشعار محمدتقی حجةالاسلام تبریزی متخلص به «نیّر» (متوفی 1247ق)، گزارشی عاشقانه از وقایع کربلا به ضمیمه دیگر اشعار نیّر است. این طبع از کتاب با مقدمه، تصحیح و تعلیقات بهروز ثروتیان (متوفی 1391ش) منتشر شده است.

• دیوان نیر تألیف میرزا محمدتقی حجةالاسلام، متخلص به «نیّر» است. دیوان نیر مشتمل بر مجموعه اشعار وی در رابطه با امام حسین(ع) و عاشورا در قالب‌های‌ مختلفی‌ مثل مثنوی، ترکیب‌بند، قصیده و غزل است. حجةالاسلام، بیشتر با اثر گران‌سنگ و پربارش «آتشکده» شناخته شده است و به‌جرأت می‌توان گفت که آتشکده - به‌ویژه ترکیب‌بند بلند آن - شاهکار‌ قلمی نیّر تبریزی است.

• دیوان کامل آتشکده یا «دیوان نیر تبریزی»، تألیف میرزا محمدتقی حجةالاسلام متخلص به «نیّر» (متوفی 1247ق) مشتمل بر مثنوی آتشکده در مدح امام حسین(ع) و ترسیم واقعه عاشورا و دیگر اشعار این شاعر است. این اثر با مقدمه و حواشی میرزا عبدالرسول احقاقی منتشر شده است.

• دیوان مولانا خالد قدس سره العزیز مجموعه اشعار فارسی شاعری است ناشناخته با تخلص خالد.

• دیوان حاجی ابرقوهی عنوان اثری است یک جلدی به زبان فارسی از حاجی ابرقوهی با مقدمه و تحقیق ملیحه کرباسیان. این کتاب حاوی مجموعه اشعار فارسی حاجی ابرقوهی است.

• ديوان اسعد گرگانی عنوان مجموعه اشعار فخرالدین اسعد گرگانی شاعر و داستان‌سرای ایرانی نیمه نخست سده پنجم هجری است. این اثر همان مثنوی «ویس و رامین»، به‌علاوه ابیات پراکنده اوست که در یک جلد به زبان فارسی چاپ شده است.

• ديوان أبي‌الحسن الششتري مجموعه اشعار ابوالحسن شوشتری (610-668ق)، شیخ، فیلسوف، فقیه و شاعر صوفی اندلسی است که به زبان عربی و با تحقیق و توضیحات محمد عدلونی ادریسی و سعید ابوالفیوض به چاپ رسیده است.

• مقتل الحسين‌ عليه‌السلام یا مرثیه از مدینه تا مدینه از آثار شاعر آیینی، حسن فرح‌بخشیان مشهور به ژولیده نیشابوری (1320- 1386ش) مجموعه مرثیه و نوحه در رثای حضرت سیدالشهداء(س) است.