دیوان کامل آتشکده
| دیوان کامل آتشکده | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نیر ممقانی، محمدتقی بن محمد (نويسنده) احقاقي اسکوئي، عبدالرسول (محشي) |
| ناشر | فخر آذر تبريز |
| مکان نشر | ايران - تبريز |
| سال نشر | مجلد1: 1386ش, |
| شابک | 964-12-7797-07-9 |
| موضوع | حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق.
شعر فارسی - قرن 13ق. شعر مذهبی - قرن 14 واقعه کربلا، ??ق. |
| زبان | فارسی عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 7492 /ن9د9* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دیوان کامل آتشکده یا «دیوان نیر تبریزی»، تألیف میرزا محمدتقی حجةالاسلام متخلص به «نیّر» (متوفی 1247ق) مشتمل بر مثنوی آتشکده در مدح امام حسین(ع) و ترسیم واقعه عاشورا و دیگر اشعار این شاعر است. این اثر با مقدمه و حواشی میرزا عبدالرسول احقاقی منتشر شده است.
کتاب با مقدمه مختصری به قلم عبدالرسول احقاقی آغاز شده او به چاپ پیشین این کتاب در محرم 1388 اشاره کرده که مورد استقبال اهل فضل و دانش قرار گرفته و در مدت کوتاهی نسخه‌هایش کمیاب می‌شود. لذا در پی تقاضای تجدید چاپ این اثر و بانی شدن دو برادر ادب‌دوست طبع مجدد اثر محقق می‌شود[۱].
در ابتدای اثر، مقدمه مختصری در شرح‌حال خانواده محشی کتاب عبدالرسول احقاقی (متوفی 1269ق) نوشته شده است. وی عالمی عامل، فقیهی کامل، حکیم و فیلسوفی بی‌نظیر و محدثی والامقام بوده است[۲]. پس‌ازآن مقدمه با مطالبی چون شرح‌حال محمدحسین حجةالاسلام و تاریخچه مسجد حجةالاسلام ادامه یافته است. در بخش انتهایی مقدمه به شرح‌حال میرزا محمدتقی حجةالاسلام (متخلص به نیر) و آثار او نیز اشاره شده است. وی آثار فراوانی نوشته که صحيفة الأبرار در فضائل و مناقب اهل‌بیت اطهار(ع)، مفاتيح الغیب، لآلی منظومه، آتشکده، دیوان غزلیات و مثنوی درّ خوشاب از آن جمله است[۳].
نیّر گرچه محراب و منبر باعظمت مسجد حجةالاسلام را به عهده داشت ولی از کثرت و هیاهوی اجتماع بیزار بود و این معنی از اشعار او کاملاً هویداست، چنانکه می‌فرماید:
| گوش از طنین خرمگسانم صدا گرفت | ای‌کاش بود منزل عنقا مکان من |
و مخصوصاًً رشک حسودان و بدخواهان و نفاق ماجراجویان زندگی را در کام آن یگانه عصر تلخ می‌کرد و با همان تلخی عمر خود را به پایان رسانید و در ضمن اشعار آن جناب رنجش او از پست‌فطرتان و شکایتش از چرخ کج‌رفتار و زمانه دون‌پرور کاملاً آشکار و هویداست و در ضمن یکی از قصائد اشعار به این مطلب می‌فرماید:
.| پیچم به خود چو مار در این تنگنای تار | دردا که شد طلسم من این آتشین حصار | |
| گنجی است در دلم زغم و رنج مهر و ماه | زین بس عجب مدار که پیچم به خود چو مار[۴] |
در ابتدای دیوان پس از بسمله این بیت توجه خواننده را به خود جلب می‌کند:
.| بس که دلسوز آمد این نظم رده | آمد از هاتف به نام آتشکده[۵] |
اشعار نیز در سه قسمت ارائه شده است:
در قسمت اول منظومه آتشکده با خطبه حضرت امام حسین(ع) و احتجاج آنحضرت با دشمنان آغاز شده است. اشاره به شهادت حر، قمر بنی‌هاشم، علی‌اکبر و علی‌اصغر علیهم‌السلام و نیز آمدن جبرئیل و فرشتگان برای یاری آنحضرت از جمله مطالب این قسمت است.
در قسمت دوم کتاب، لآلی منظومه با این ابیات آغاز شده است:
| چون کرد خور ز توسن زرین تهی رکاب | افتاد در ثوابت و سیاره انقلاب | |
| غارتگران شام به یغما گشود دست | بگسیخت از سرادق زرتاب خور طناب[۶] |
تمامی اشعار کتاب به قلم نیّر نیست؛ بلکه برخی از اشعار به دیگر افراد خانواده ایشان اختصاص دارد؛ به‌عنوان نمونه در بخشی از کتاب قصیده‌ای در مدح امیرالمؤمنین(ع) از میرزا اسماعیل حجةالاسلام آورده شده که با این بیت آغاز شده است:
.| چو وجه الله امرالله ظاهر در جهان بینی | به هر سو رو کنی آنجا جمال بوالحسن بینی[۷] |
در قسمت سوم کتاب، غزلیات، رباعیات، مفردات و ساقی‌نامه ارائه شده است[۸].
در پایان کتاب نیز قسمت اشعار عربی ذکر شده است که مشتمل بر سه قصیده عربی در مصائب امام حسین(ع)، در وصف امیرالمؤمنین علی(ع) و در وصف امام زمان(عج) است[۹].
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و در پاورقی‌ها معانی الفاظ و برخی توضیحات ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.