دیوان پروین اعتصامی (مقدمه‌نویس: بهار)
دیوان پروین اعتصامی، مجموعه اشعار بانوی شاعره رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی است، با دیباچه ملک‌الشعرای بهار به خط مسعود فضل‌اللهی.
| دیوان پروین اعتصامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعتصامی، پروین (نویسنده)
بهار، محمدتقی (مقدمه‌نویس) فضل‌اللهی، مسعود (خطاط) |
| ناشر | جمهوری |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1384ش. |
| چاپ | چاپ یکم |
| شابک | 964-6973-19-1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1384 / 7614 PIR |
پروین اعتصامی از بانوان شاعره‌ای است که اشعارش حاوی حکایات اخلاقی و عبرت‌های زیبایی است. به تعبیر یوسف اعتصام‌الملک، پدر سخن‌شناس پروین: «شعر پروین، شعر اوقات و احوال و اشخاص نیست؛ شعر تربیت و تهذیب و تعمیم اخلاق کریمه است؛ ترانه روح‌افزای مهر و عاطفت و فضیلت است؛ نغمه جذاب سعی و عمل و همت و اقدام است؛ سرود بیداری و پرهیزگاری و رستگاری است»[۱].
در مقدمه این اثر، ملک‌الشعرای بهار از قصاید، غزلیات، قطعات و سایر اشعار پروین و روحیه مادرانه وی در شعر صحبت می‌کند و او را از «نوادر» شاعران زن به حساب می‌آورد. پایان‌بخش سخن بهار در مقدمه این اثر، سخن از غزلیات و عشق در دیوان پروین و نوع این عشق است[۲].
این دیوان به علت اهمیتش بارها به چاپ رسیده است. اولین چاپ آن، دو سال قبل از وفات پدرش در سال 1314ش با مقدمه ملک‌الشعرای بهار بوده[۳].
چاپ حاضر آن مربوط به انتشارات جمهوری در سال 1384ش است با مقدمه زیبای ملک‌الشعرای بهار به خط مسعود فضل‌اللهی. از دیگر چاپ‌های این اثر می‌توان به چاپ 1383ش توسط انتشارات وزارت فرهنگ در انتشارات اوسان اشاره کرد که با مقدمه محمدعلی ذوالفقاری با خط حسین خسروی انجام شده است. در مقدمه چاپ وزارت فرهنگ، ذوالفقاری از عبارات ملک‌الشعرای بهار درباره پروین استفاده و از او یاد کرده است[۴].
در این نسخه پس از مقدمه، فهرست مطالب کتاب آمده و سپس وارد اشعار می‌شویم، ولی در نسخه حاضر (انتشارات جمهوری) ابتدا، فهرست مطالب آمده و سپس مقدمه ملک‌الشعرای بهار. از دیگر تفاوت‌های این دو نسخه این است که در نسخه انتشارات جمهوری (نسخه حاضر)، مثنویات و تمثیلات (صفحه 19 به بعد) و مقطعات (صفحه 447 به بعد) در دو بخش جداگانه ارائه شده است. همچنین عنوان هر شعر در مثنویات و تمثیلات در ابتدای آن ذکر شده و در مقطعات نیز در دو مورد که یکی مربوط به تعزیت پدر[۵] و دیگری برای سنگ مزار[۶] است، دلیل سرایش شعر بیان شده است؛ مثلا عنوان اولین شعر دیوان، «غم دنیا» است، ولی در نسخه انتشارات وزارت فرهنگ، ابتدا قطعات با شماره‌گذاری و بدون عنوان آمده‌اند. این قطعات که تعدادشان 42 عدد است، از صفحه 1 تا صفحه 105 را در این نسخه اشغال کرده‌اند. سپس سایر اشعار پروین با ذکر عنوان شعر در این نسخه آغاز می‌شود و شروع آن با شعر «آتش دل» است.
از دیگر تفاوت‌های این دو نسخه تفاوت ظاهری در طرح حاشیه صفحات کتاب است. درهرحال هردو نسخه با خط زیبا نوشته شده‌اند و با شعری که پروین برای سنگ مزار خودش سروده، پایان می‌یابند.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ذوالفقاری، محمدعلی، مقدمه «دیوان پروین اعتصامی»، خط حسین خسروی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، پاییز 1383ش.