۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
دیوان کامل امیرخسرو دهلوی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'مقدمه نويس' به 'مقدمهنويس'
جز (جایگزینی متن - 'هع' به 'هع') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'مقدمه نويس' به 'مقدمهنويس') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود]] (نويسنده) | [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود]] (نويسنده) | ||
[[نفیسی، سعید]] ( | [[نفیسی، سعید]] (مقدمهنويس) | ||
[[درویش، م]] (مصحح) | [[درویش، م]] (مصحح) | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =38833 | ||
| کتابخوان همراه نور =38833 | |||
| کد پدیدآور =12455 | | کد پدیدآور =12455 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''دیوان کامل امیرخسرو دهلوی'''، اثری است منظوم از شاعر و عارف پارسی گوی هندوستان به نام [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود| | '''دیوان کامل امیرخسرو دهلوی'''، اثری است منظوم از شاعر و عارف پارسی گوی هندوستان به نام [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|یمینالدین بن سیفالدین محمود]] معروف به [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو دهلوی]] (متوفی 725ق). این اثر به تصحیح [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] (متوفی 1386ش) رسیده و با همت [[درویش، م|م. درویش]] چاپ و منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|دهلوی]]، دیوان اشعارش را به پنج قسمت تحفة الصغر، وسط الحیوة، غرة الکمال، بقیه نقیه و نهایة الکمال تقسیم کرده بوده، ولی ترتیب مطالب کتاب | [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|دهلوی]]، دیوان اشعارش را به پنج قسمت تحفة الصغر، وسط الحیوة، غرة الکمال، بقیه نقیه و نهایة الکمال تقسیم کرده بوده، ولی ترتیب مطالب کتاب بهصورت دیگری است یعنی ابتدا غزلیات آمده و سپس قصاید و پسازآن، قطعات و سپس رباعیات.<ref>ر.ک: مقدمه م.درویش، صفحه سه</ref> | ||
«شکی نیست که بزرگترین شاعر هند، [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو دهلوی]] است که وی را سعدی هندوستان لقب دادهاند. خسرو معاصر پنج تن از پادشاهان دهلی بوده که نخستین ایشان، معزالدین کیقباد و آخرینشان را سلطان محمد تغلق باید دانست.»<ref>ر.ک: مقدمه سعید نفیسی، صفحه هفت</ref> | «شکی نیست که بزرگترین شاعر هند، [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو دهلوی]] است که وی را سعدی هندوستان لقب دادهاند. خسرو معاصر پنج تن از پادشاهان دهلی بوده که نخستین ایشان، معزالدین کیقباد و آخرینشان را سلطان محمد تغلق باید دانست.»<ref>ر.ک: مقدمه سعید نفیسی، صفحه هفت</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
# نهایة الکمال شامل اشعار پایان زندگی.<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت.</ref> | # نهایة الکمال شامل اشعار پایان زندگی.<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت.</ref> | ||
دیوان [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو]] دارای | دیوان [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیرخسرو]] دارای ویژگیهای خاص و منحصربهفردی است که در اینجا به خاطر رعایت اختصار تنها از جنبه موسیقیایی مورد بررسی قرار میگیرد. | ||
[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] به سبب برخورداری از ذهن قوی موسیقایی میکوشد که از میان اوزان شعر فارسی، وزنی را که با محتوا و حالت انفعالی شعرش هماهنگی دارد، انتخاب کند. این گزینش آگاهانه نیست؛ یعنی [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] هیچگاه بر آن نبوده است که نخست محتوای شعرش را در نظر آرد و سپس وزنی را که با آن مناسبت | [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] به سبب برخورداری از ذهن قوی موسیقایی میکوشد که از میان اوزان شعر فارسی، وزنی را که با محتوا و حالت انفعالی شعرش هماهنگی دارد، انتخاب کند. این گزینش آگاهانه نیست؛ یعنی [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] هیچگاه بر آن نبوده است که نخست محتوای شعرش را در نظر آرد و سپس وزنی را که با آن مناسبت مییابد، انتخاب کند. بلکه [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] آن شاعر توانایی است که محتوای شعرش با وزن مناسب آن به وی الهام میشود هرچند که در منظومههای داستانی، شاعر، وزن را متناسب با مضمون انتخاب میکند اما بر روی هم شعر از چشمه فیاض الهام نشئت میگیرد و هنر شاعری [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|خسرو]] نیز در پیوند مضامین شعر با موسیقی کلام وی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/28782/33 کیمنش، عباس، ص33]</ref> | ||
اوزان خوشآهنگ به کار رفته در دیوان خسرو بازتاب تسلط و تأثیر ذهن موسیقایی اوست. نکته | اوزان خوشآهنگ به کار رفته در دیوان خسرو بازتاب تسلط و تأثیر ذهن موسیقایی اوست. نکته آنکه یکی از ویژگیهای عروض شعر فارسی، اشتمال آن است بر اوزان خاصی به نام اوزان «دوری» یا «متناوب» یا «دوپاره» که در این اوزان هر مصراع از دوپاره تشکیل میگردد که وزن پاره دوم، تکرار پاره اول است. بهعبارتدیگر در وزن «دوری» هر نیم مصراع در حکم یک مصراع است؛ مانند بیتی را که پیشازاین مذکور افتاد و یا بیت زیر در بحر مضارع مثمن مکفوف آخر ب (مفعول فاعلاتن، مفعول فاعلاتن//مستفعلن فعولن، مستفعلن فعولن). | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۷: | ||
که بعد از پاره اول هر مصراع، وقفه یا مکثی صورت میگیرد؛ هرچند که در بسیاری از اوزان غیر دوری نیز این مکث یا وقفه محل ظهور | که بعد از پاره اول هر مصراع، وقفه یا مکثی صورت میگیرد؛ هرچند که در بسیاری از اوزان غیر دوری نیز این مکث یا وقفه محل ظهور مییابد. | ||
اوزان دوری از ارکان متناوب تشکیل میشود نه از تکرار یک رکن. بسیاری از اوزان غیردوری نیز متناوب هستند؛ مانند بیت زیر در بحر مجتث مثمن مخبون (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن): | اوزان دوری از ارکان متناوب تشکیل میشود نه از تکرار یک رکن. بسیاری از اوزان غیردوری نیز متناوب هستند؛ مانند بیت زیر در بحر مجتث مثمن مخبون (مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن): | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۵: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|'' زان غمزه | {{ب|'' زان غمزه خونخوار جان افکار خوش میآیدم ''|2='' ناخوش بود زخم نهان، زان یار خوش میآیدم''}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
[[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] برای غنیتر کردن موسیقی شعر خود، گاه در پایان نیم مصراع نیز قافیه آورده است و این کاری است که همشهری او مولانای بلخ و نیز سعدی شیراز و | [[امیرخسرو دهلوی، خسرو بن محمود|امیر خسرو]] برای غنیتر کردن موسیقی شعر خود، گاه در پایان نیم مصراع نیز قافیه آورده است و این کاری است که همشهری او مولانای بلخ و نیز سعدی شیراز و لسانالغیب و بسیاری دیگر از شعرای بزرگ بدین نمط شعر خود را خوشآهنگتر و دلپذیرتر در جلوه آوردهاند و خسرو نیز به سبب داشتن ذهن قوی موسیقایی حلاوت شعرش را با پیوند کلمات همقافیه در مذاق جان ناقدان سخنشناس، دلنشینتر و جذابتر نموده است. | ||
ابیات زیر در بحر رجز مثمن سالم (مستفعلن چهار بار) از آن جمله است: | ابیات زیر در بحر رجز مثمن سالم (مستفعلن چهار بار) از آن جمله است: | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۴: | ||
نقش موسیقایی این غزل، افزون بر صنعت تشخصی که در آن است و سایر صنایع ادبی یا قافیه درونی آن از توانایی شاعر در خلق آهنگهای | نقش موسیقایی این غزل، افزون بر صنعت تشخصی که در آن است و سایر صنایع ادبی یا قافیه درونی آن از توانایی شاعر در خلق آهنگهای دلنشین خبر میدهد. بهویژه که آهنگ زنگ شتر که در موسیقی ایرانی از اعتباری جالبنظر برخوردار است، بدان جلوهای نوآیین و رنگی تازه داده است. | ||
خسرو این موسیقی درونی و قافیه میانی را در همین بحر و وزن با صنعت موازنه و سجع در ابیات زیر به چیرگی باز نموده است: | خسرو این موسیقی درونی و قافیه میانی را در همین بحر و وزن با صنعت موازنه و سجع در ابیات زیر به چیرگی باز نموده است: | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۶: | ||
# بحر مجتث مثمن مخبون محذوف (مفاعلن، فعلاتن، مفاعلن، فعلن)؛ | # بحر مجتث مثمن مخبون محذوف (مفاعلن، فعلاتن، مفاعلن، فعلن)؛ | ||
# بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن)؛ | # بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن)؛ | ||
# یکی دیگر از اوزان پرکاربرد شعر فارسی که به سبب نحوه قرار گرفتن هجاهای کوتاه و بلند، آهنگ شاد و | # یکی دیگر از اوزان پرکاربرد شعر فارسی که به سبب نحوه قرار گرفتن هجاهای کوتاه و بلند، آهنگ شاد و هیجانانگیز میسازد وزن (مفتعلن فاعلن/مفتعلن فاعلن) بحر منسرح مثمن مطوی مکشوف است که خسرو در دیوان خود توجه را بدان معطوف داشته است؛ | ||
# هزج مثمن سالم(مفاعیلن چهاربار) که از اوزان پرکاربرد شعر فارسیست جالب نظر خسرو است؛ | # هزج مثمن سالم(مفاعیلن چهاربار) که از اوزان پرکاربرد شعر فارسیست جالب نظر خسرو است؛ | ||
# رجز مثمن مطوی مخبون (مفتعلن مفاعلن، مفتعلن مفاعلن) این وزن نیز از اوزان | # رجز مثمن مطوی مخبون (مفتعلن مفاعلن، مفتعلن مفاعلن) این وزن نیز از اوزان دلنشین و پرکاربرد شعر فارسیست که در غزلهای خسرو نقش موسیقایی خود را به دلانگیزترین وجه عرضه نموده است.<ref>ر.ک: همان، ص31-32</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۵: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمهها و متن کتاب. | # مقدمهها و متن کتاب. | ||
#[[:noormags:540057|کیمنش، عباس، امیرخسرو دهلوی و موسیقی دیوان او، مجله حافظ، فروردین و اردیبهشت 1388، شماره 59، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور]]. | #[[:noormags:540057|کیمنش، عباس، امیرخسرو دهلوی و موسیقی دیوان او، مجله حافظ، فروردین و اردیبهشت 1388، شماره 59، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور]]. | ||
{{شعر و شاعری}} | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[دیوان امیرخسرو دهلوی رحمهالله]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||