فرهنگ معارف نهج‌البلاغه
| نام کتاب | فرهنگ معارف نهج البلاغه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | جمعی از محققین (نويسنده)
دشتی، محمد (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | موسسه فرهنگی تحقيقاتی اميرالمومنين(علیه السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1376 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3483AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«فرهنگ معارف نهج‌البلاغه» تأليف محمد دشتى (م 1330ش) محقق شهير نهج‌البلاغه است. اين اثر براى سطوح مختلف فكرى محققان اسلامى جهت آشنايى با معارف نهج‌البلاغه تدوين شده است.
ساختار
كتاب در دو مجلد تنظيم شده است كه در جلد اول و بخشى از جلد دوم معارف خطبه‌ها و در مابقى آن نامه‌ها و حكمت‌ها ذكر شده است. به جهت رعايت اختصار در تعداد مجلدات تنها معارف و موضوعات استخراج شده از خطبه‌ها، نامه‌ها و حكمت‌ها بدون ذكر متن عربى آن ذكر شده است.
گزارش محتوا
در اين اثر مقدمه ارزشمندى به قلم استاد محمدتقى جعفرى آمده است كه در بخشى از آن در توصيف كتاب مى‌خوانيم: «اين كار بزرگ به قدرى ارزنده و مورد نياز جامعه ماست كه مى‌توان گفت: يكى از كارهاى كم نظير حوزه مباركه قم در مقوله خود مى‌باشد كه مخصوصا دانشجويان دانشكده‌ها و طلاب حوزه‌هاى علميّه را به يك حركت علمى و عملى بسيار پر معنى وادار مى‌كند».
نويسنده در پيش‌گفتار، سير در معارف و مباحث نهج‌البلاغه را پس از شناخت نهج‌البلاغه، يكى از ضروريات و مرحله دوم آشنايى با اين كتاب شريف مى‌داند و لذا چنين مى‌نويسد: «پس از فراگيرى دروس فصل اول كتاب شناخت نهج‌البلاغه و دانستن كيفيت تدوين و جمع‌آورى سخنان امام على(ع) در قرن چهارم، و شناخت ارزش‌هاى والا و كارآيى بى‌نظير آن، و... اكنون، سيرى در معارف و مباحث نهج‌البلاغه ضرورت پيدا مى‌كند، تا جوانب گسترده سخنان امام را كشف نموده و از نزديك مورد مطالعه قرار دهيم و جان و دل را در چشمه هميشه جارى علوم علوى شستشو نمائيم».
وى هدف خود در اين پروژه فرهنگى، استخراج علوم و فنون و معارف نهفته در خطبه‌ها، نامه‌ها، و حكمت‌ها و همگانى نمودن استفاده از معارف نهج‌البلاغه مى‌داند تا همگان بتوانند معارف نهفته در نهج‌البلاغه را در قالب‌هاى گويا و زيبا بيابند، و متناسب با مشكلات و نيازهاى فردى و اجتماعى خود بكار گيرند.
معارف و مطالب هر خطبه‌اى، در همان جايگاه خاص خودش، دسته‌بندى و قالب‌ريزى شده است تا محققان و اساتيدى كه مى‌خواهند شرح و تفسير جامع به ترتيب خطبه‌ها و نامه‌ها و حكمت‌ها داشته باشند، يا نهج‌البلاغه را از آغاز تا پايان تدريس كنند و يا مطالب هر خطبه و نامه و حكمت را در جايگاه خويش بيابند، به آسانى در تحقّق آرمان خود موفّق باشند.
مراحل تدوين اين اثر ارزشمند از يك روال عليم و منطقى برخوردار بوده كه به ترتيب عبارت است از:
1- مطالعه و فهم درست الفاظ و عبارات.
2- مطالعه ترجمه‌ها و شروح موجود براى كشف انواع برداشت‌ها.
3- استفاده از معجم‌المفهرس و ديگر فرهنگ‌ها براى گسترش معانى و معارف نهفته در قالب الفاظ و عبارات نهج‌البلاغه.
4- فهم درست متشابهات و ضرب‌المثل‌ها.
5- فهم درست فرازهاى مشكل نهج‌البلاغه با روش‌هاى حل تضادهاى ظاهرى (علم تعادل و تراجيح)
6- ايجاد ارتباط صحيح بين عبارات و معانى و معارف نهفته در كتاب.
7- قالب‌ريزى معانى و معارف نهج‌البلاغه؛ وقت فراوانى گرفت تا برداشت‌ها در قالب صدها و هزاران فيش تحقيقاتى، مراحل پژوهشى را گذرانده و در پرتو فهرست‌هاى كلّى و جزئى عرضه شود.
8- سازماندهى عناوين كلّى و جزئى؛ عناوين ريز مربوط به عناوين كلّى، هر كدام در جايگاه خاص خود قرار گرفته و سيستم بحث در يك خطبه يا نامه يا حكمت نهج‌البلاغه از نظم منطقى قابل قبولى برخوردار است. از اين‌رو در خطبه‌ها و نامه‌ها و حكمت‌هاى كوتاه، كار استخراج معانى و قالب‌ريزى و سازماندهى عناوين و موضوعات به گونه‌اى روان و آسان انجام پذيرفت كه نظم ترتيبى الفاظ نيز رعايت شد؛ اما در خطبه‌ها و نامه‌ها و حكمت‌هاى طولانى كار استخراج و سازماندهى و قالب‌ريزى معارف نهج‌البلاغه، به گونه‌اى موضوعى و منسجم‌تر انجام گرفت كه يك موضوع در سراسر يك خطبه به كمال رسيد تا از هر گونه، پرگوئى و تكرار ملال آور پرهيز شود.
نويسنده با اينكه اثرى ارزشمند و قابل تقدير پديد آورده است، در انتهاى پيش‌گفتار كتاب چنين آورده است: «و آخرين كلام آنكه در اين كار عظيم، هيچ وقت ادّعا نداريم، همه معارف نهفته در نهج‌البلاغه را استخراج كرديم، اين كار تنها يك قدم كوچك به سوى كلمات نورانى حضرت اميرالمؤمنين(ع) است كه فرمود: «إنّ كلامنا صعب مستصعب» (همانا سخنان ما مشكل و به زحمت اندازنده محققان است). ما خواسته‌ايم تنها دريچه‌اى به گلستان هميشه معطّر نهج‌البلاغه باز كنيم. اميد كه ديگر محقّقان و پژوهندگان اين راه پر رهرو نگاهدارند و كاستى‌هاى كار ما را بر طرف سازند».
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب