انصاری، مرتضی بن محمدامین: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'انصاری (ابهام زدایی)' به 'انصاری (ابهام‌زدایی)') |
|||
| (۱۶۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00012.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:NUR00012.jpg|بندانگشتی|تصویر منسوب به شیخ مرتضی انصاری]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |انصاری، مرتضی بن محمدامین | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | شیخ انصاری | ||
شیخ مرتضی انصاری | شیخ مرتضی انصاری | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |محمد امين | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |1179 ش / 1800 م/1214ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |دزفول | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |1243 ش یا 1281 ق یا 1864 م | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |شيخ حسین انصاری، سيدمحمد مجاهد، شريف‌العلماى مازندرانى | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[كتاب المكاسب]]، [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00012AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر| انصاری (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''مرتضى بن محمدامین انصارى''' (۱۲۱۴- ۱۲۸۱ق)، معروف به شیخ اعظم مرتضی انصاری شوشتری و در متون عربی مرتضی الأنصاري التستري، ملقب به شيخ الفقهاء و المجتهدين، از بزرگترین فقیهان شیعه قرن سیزدهم که بعد از [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] مرجعیت عامه یافت. از مهمترین آثار او می‌توان به کتاب [[فرائد الاصول (طبع انتشارات اسلامی)|رسائل]] و [[كتاب المكاسب|مکاسب]] اشاره کرد. | |||
==ولادت== | == ولادت == | ||
شیخ مرتضی انصاری در روز 18 ذی‌حجه سال 1214ق در شهر دزفول به دنیا آمد.<ref>ر.ک؛ کلانتر، سید محمد، ج1، ص19</ref> نسبش به جابر بن عبدالله انصارى سلمی خزرجی (م 78ق) صحابى بزرگ پيامبر(ص) مى‌رسيد.<ref>ر.ک؛ همان، ص20</ref> | |||
پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق | پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق بر اثر بیماری طاعون از دنیا رفت.<ref>ر.ک؛ همان، ص24</ref> مادر ایشان، دختر علامه شیخ یعقوب انصاری از زنان پرهیزکار بود که در سال 1279ق در نجف اشرف وفات کرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص25 الی 27</ref> | ||
==تحصیلات== | |||
شیخ آموختن را با خواندن قرآن کریم آغاز کرد و بعد از گذراندن مقدمات از صرف و نحو و غیره در محضر عموی خویش، شیخ حسین انصاری، به فراگیری فقه و اصول نزد استادان دیگر پرداخت.<ref>ر.ک؛ همان، ص29</ref> | |||
در سال 1232ق براى ادامه تحصيلات به همراه پدرش به عراق مهاجرت كرد و در كربلا به مدت چهار سال از محضر [[طباطبایی، سید محمد بن علی|سيد محمد مجاهد]] (م 1242ق) و [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شريف‌العلماى مازندرانى]](م 1245ق) بهره‌مند گرديد.<ref>ر.ک؛ همان، ص30</ref> | |||
در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از دو نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت.<ref>ر.ک؛ همان، ص35</ref>پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص36</ref> | |||
در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص38 الی 43</ref> | |||
وى مدت چهار سال در كاشان توقف نمود و در خدمت [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقى]](م 1244ق) به تكميل معلومات خود پرداخت.<ref>ر.ک؛ همان، ص56</ref>پس از گرفتن اجازه روايت و اجتهاد از نراقى رهسپار مشهد گرديد و پس از پنج ماه توقف در اين شهر به تهران و از آنجا به زادگاهش دزفول مراجعت نمود.<ref>ر.ک؛ همان، ص77</ref> | |||
==اساتید== | |||
#شیخ حسین انصاری (عموی ایشان) | |||
#[[طباطبایی، سید محمد بن علی|سید محمد مجاهد]] | |||
#[[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شریف‌العلماء مازندرانی]] | |||
#[[نراقی، احمد بن محمدمهدی|مولی احمد نراقی]] | |||
#[[کاشف‌الغطاء، موسی|شیخ موسی کاشف الغظاء]] | |||
#[[آل کاشف‌الغطاء، علی|شیخ علی کاشف الغطاء]] | |||
و..<ref>ر.ک؛ همان، ص90 الی 103</ref> | |||
== تدریس == | |||
شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت.<ref>ر.ک؛ همان</ref> | |||
در سال 1249ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1254ق) به مدت پنج سال حاضر شد.<ref>ر.ک؛ همان، ص80</ref>و به درجه اجتهاد نائل شد. | |||
بعد از فوت صاحب جواهر در سال 1266ق ریاست مطلق دینی به شیخ منتقل شد و به دلیل مقام والای علمی و زهد و ورع کم نظیر، از لحاظ علمی و عملی به مرجعیت بسیار بالایی دست یافت، در عین حال گویند با این که همه وجوه شرعی بلاد شیعه به جانب ایشان سرازیر بود با این حال هنگام مرگ کل ماترک این مرجع بزرگ مبلغ بسیار ناچیزی بود و معادل همان مبلغ هم بدهکار بودند و حتی هزینه مراسم ترحیم هم بوسیله برخی از متمکنان پرداخت شد.<ref>ر.ک؛ گرجی، ابوالقاسم، ص266</ref> | |||
وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار می‌رود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بی‌سابقه‌اى دارد. | |||
شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود. | |||
== شاگردان== | |||
یکی از ویژگیهای شیخ تربیت شاگردان بسیار بود به طوری که درآن زمان در غالب بلاد شیعه شاگردان مجتهد ایشان رهبری دینی مسلمانان را بر عهده داشتند. | |||
بنابر این ذکر نام این گروه کثیر از حوصله این نوشتار خارج است و تنها می‌توان به عنوان نمونه به نام بعضی اشاره کرد: | |||
# [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزا محمدحسن شيرازى]] (م 1312ق) | |||
# [[رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی|ميرزا حبيب‌الله رشتى]] (م 1312 ق) | |||
# [[سيدحسين کوه کمره‌ای]] تبريزى(م 1299ق) | |||
# [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانى]] (م 1329ق) | |||
# [[مامقانی، محمدحسن بن عبدالله|شيخ محمدحسن مامقانى]](م 1232ق) | |||
# [[محمدحسن آشتيانى]](م 1319ق) | |||
# [[ميرزا ابوالقاسم كلانترى]](م 1292ق) | |||
و..<ref>ر.ک؛ همان، ص131 الی 174</ref> | |||
== وفات == | |||
[[شيخ انصارى]] در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.<ref>ر.ک؛ همان، ص212</ref> و در حرم [[امام على(ع)|امام علی علیه‌السلام]] مدفون شد. | |||
== | |||
== آثار== | |||
اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از: | اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از: | ||
# رسائل: اين كتاب در علم اصول فقه است و به دليل محتوايى تازه و بديع به فرائدالاصول معروف شده است. | |||
#[[المکاسب (طبع قدیم)|مكاسب]]: اين اثر در خصوص مسائل كسب و تجارت است. مطالب اين كتاب علمى و استدلالى با تحقيقات و پژوهش ميدانى و جامع در رد و ابرام نظرات دانشوران و فقهاى گذشته است و هر دو اثر فوق از كتب درسى رايج در حوزه‌هاى علميه تشيع است. | |||
#الصلاة | |||
#الطهاره | |||
#ثبات التسامح في ادله السنن | |||
#رساله في لاضرر و لاضرار في الاسلام. | |||
#المواسعه و المضايقه | |||
#كتاب الرجال | |||
و..<ref>ر.ک؛ همان، ص185</ref> | |||
==پانویس== | |||
<references /> | |||
== | == منابع مقاله== | ||
# کلانتر، سید محمد، کتاب المکاسب (کلانتر) تألیف شیخ مرتضی انصاری، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، 1410ق | |||
# گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران، 1379 | |||
{{شيخ مرتضى انصارى}} | |||
{{فقیهان شیعه}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ | [[سبط شیخ انصاری، احمد]] | ||
[[ | [[احکام الخلل في الصلاة]] | ||
[[ | [[إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب]] | ||
[[ | [[تشريح المطالب]] | ||
[[ | [[التعلیقة علی المکاسب (لاری)]] | ||
[[ | [[تعليقة شريفة علی بحث الخيارات و الشروط من كتاب المتاجر لشيخنا العلامة الأنصاري قدس‌سره]] | ||
[[ | [[تعلیقة موجزة شریفة علی کتاب المکاسب و البیع (رشتی)]] | ||
[[ | [[حاشیة المکاسب (آخوند)]] | ||
[[ | [[حاشية المکاسب (ایروانی)]] | ||
[[ | [[حاشية العلامة الميرزا محمدتقي الشيرازي علی مكاسب الشيخ الأعظم (قدس‌سرهما)]] | ||
[[ | [[حاشية الشیخ المظفر علی المکاسب]] | ||
[[ | [[حاشية کتاب المکاسب]] | ||
[[ | [[حاشية كتاب المكاسب (منشورات پایه دانش)]] | ||
[[ | [[حاشية المکاسب (همدانی)]] | ||
[[ | [[رسالة في التحریم من جهه المصاهره]] | ||
[[ | [[رسالة في الرضاع (للانصاری)]] | ||
[[ | [[الوصایا و المواریث]] | ||
[[ | [[صراط النجاة]] | ||
[[ | [[غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم)]] | ||
[[ | [[محاضرات في فقه الإمامية، كتاب البيع]] | ||
[[ | [[القضاء و الشهادات (شیخ انصاری)]] | ||
[[کتاب | [[کتاب الخمس]] | ||
[[ | [[کتاب الزکاة]] | ||
[[ | [[کتاب الصلاة]] | ||
[[ | [[صلاة المسافر]] | ||
[[ | [[کتاب الصوم]] | ||
[[ | [[كتاب الطهارة (الإمام خميني)]] | ||
[[ | [[کتاب المکاسب]] | ||
[[ | [[المکاسب (طبع قدیم)]] | ||
[[کتاب | [[کتاب النکاح]] | ||
[[ | [[رساله شریفه مجمع الرسائل]] | ||
[[ | [[المکاسب و البيع]] | ||
[[ | [[منية الطالب]] | ||
[[ | [[نهاية المقال في تكملة غاية الآمال]] | ||
[[ | [[نهج الفقاهة]] | ||
[[ | [[هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب]] | ||
[[ | [[هدی الطالب الی شرح المکاسب]] | ||
[[ | [[كتاب الحج (للشيخ الأنصاري)]] | ||
[[ | [[صیغ العقود و الإیقاعات]] | ||
[[ | [[رساله سراج العباد]] | ||
[[ | [[المکاسب مع حاشیة غایة الآمال]] | ||
[[ | [[دراسات في المکاسب المحرمة]] | ||
[[ | [[عمدة المطالب في التعليق علی المكاسب]] | ||
[[ | [[الحاشية الأولی علی المکاسب]] | ||
[[ | [[ايصال الطالب إلی المکاسب]] | ||
[[ | [[بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب]] | ||
[[ | [[کتاب المکاسب (کلانتر)]] | ||
[[ | [[منهاج الفقاهة]] | ||
[[ | [[حاشية المكاسب (العراقي)]] | ||
[[فرائد | [[التعليقة علی فرائد الأصول (لاری)]] | ||
[[ | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | ||
[[ | [[مصباح الوسائل في مطالب الرسائل]] | ||
[[ | [[مطارح الأنظار (طبع جدید)]] | ||
[[ | [[إیضاح الفرائد]] | ||
[[ | [[أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم)]] | ||
[[ | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)]] | ||
[[ | [[الحاشیة علی استصحاب القوانین]] | ||
[[ | [[درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد]] | ||
[[ | [[فرائد الاُصول (طبع انتشارات اسلامی)]] | ||
[[ | [[مطارح الأنظار (طبع قدیم)]] | ||
[[فرائد الأصول]] | [[حاشیة فرائد الأصول]] | ||
[[ | [[رسائل فقهیة (انصاری، مرتضی بن محمدامین)]] | ||
[[ | [[وسیلة الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[ | [[درر الفوائد في شرح الفرائد (مدنی تبریزی، یوسف)]] | ||
[[ | [[جواهر العقول فی شرح فرائد الأصول: مبحث التعادل و تراجیح]] | ||
[[ | [[حاشیة فرائد الأصول، أو، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة]] | ||
[[ | [[قلائد الفرائد]] | ||
[[ | [[شرح الرسائل]] | ||
[[ | [[تمهید الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[ | [[فرائد الأصول]] | ||
[[شرح | [[إيضاح الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[ | [[الوصائل إلی الرسائل]] | ||
[[ | [[الوصائل إلی الرسائل]] | ||
[[ | [[حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)]] | ||
[[ | [[عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل]] | ||
[[ | [[تسدید القواعد في حاشیة الفرائد]] | ||
[[ | [[تعلیقة علی حاشیة الأستاد علی الفرائد]] | ||
[[ | [[فصول في أصول الفقه]] | ||
[[ | [[متن، ترجمه و شرح کامل رسائل شیخ انصاری «به روش پرسش و پاسخ»]] | ||
[[ | [[شرح رسائل (محمدی، علی)]] | ||
[[ | [[شرح فارسی بر رسائل شیخ مرتضی انصاری (أوضح الشروح فی فرائد الأصول)]] | ||
[[ | [[دروس في الرسائل (محمدی بامیانی، غلامعلی)]] | ||
[[ | [[فرائد الأصول؛ مع حواشي اوثق الوسائل]] | ||
[[ | [[تشریح المقاصد في شرح الفرائد]] | ||
[[ | [[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | ||
[[ | [[أحكام القطع والظن في شرح الرسائل وتحريرها]] | ||
[[ | [[المکاسب]] | ||
[[ | [[بلغة الطالب في حاشية المكاسب]] | ||
[[ | [[الآراء الفقهية]] | ||
[[ | [[تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری]] | ||
[[ | [[مفتاح المطالب في شرح کتاب المکاسب لشيخ الانصاري]] | ||
[[ | [[الفوائد الأصولية]] | ||
[[ | [[غاية الآمال و نهایة المقال (جدید)]] | ||
[[ | [[تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی)]] | ||
[[ | [[تعليقات علي المکاسب للشيخ الأعظم الأنصاري]] | ||
[[ | [[حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید)]] | ||
[[ | [[المکاسب المحرمه]] | ||
[[ | [[إرشاد الطالب في شرح المكاسب]] | ||
[[ | [[سفينة الأصول: ترجمه و تبیین فرائد الأصول]] | ||
[[ | [[حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)]] | ||
[[ | [[التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس‌سره]] | ||
[[ | [[حاشیه علی رسائل مرتضی الانصاری]] | ||
[[ | [[الوسائل الی غوامض الرسائل]] | ||
[[ | [[الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري]] | ||
[[فرائد الأصول | [[تعليقة شريفة علی فرائد الأصول]] | ||
[[شرح | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)]] | ||
[[ | [[التعلیقه علی المکاسب المحرمه]] | ||
[[کتاب | [[کتاب الطهاره (طبع قدیم)]] | ||
[[المکاسب]] | [[التنقيح في شرح المکاسب]] | ||
[[ | [[مبحث آفات زبان از مکاسب محرمه]] | ||
[[ | [[النظر الثاقب و نيل الطالب]] [[لمرتضی الانصاری]] | ||
[[ | [[غاية إيضاح المطالب في شرح المكاسب (البيع)]] | ||
[[ | [[تلخيص مکاسب انصاري (رحمه‌الله) (مکاسب محرمه)]] | ||
[[ | [[فرائد الأصول و هو رسائل]] | ||
[[ | [[شرح المكاسب المزجي]] | ||
[[ | [[زندگانی و شخصيت شيخ انصاري قدس‌سره]] | ||
[[المکاسب]] | [[کتاب المکاسب (بيروت)]] | ||
[[ | [[المکاسب]] | ||
[[المکاسب]] | |||
[[ | [[مجموعة رسائل فقهية و أصولیة]] | ||
[[ | [[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | ||
[[ | [[المکاسب]] | ||
[[ | [[إرشاد الطالب في شرح المكاسب]] | ||
[[ | [[حاشية كتاب المكاسب]] | ||
[[ | [[مجمع الفوائد في شرح الفرائد]] - | ||
[[ | [[المکاسب]] | ||
[[ | [[حاشية کتاب المکاسب]] | ||
[[ | [[مجمع الفوائد في شرح الفرائد]] | ||
[[ | [[الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري]] | ||
[[ | [[کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مراجع تقلید]] | |||
[[رده:شاگردان صاحب جواهر]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۲
| نام | انصاری، مرتضی بن محمدامین |
|---|---|
| نامهای دیگر | شیخ انصاری
شیخ مرتضی انصاری |
| نام پدر | محمد امين |
| متولد | 1179 ش / 1800 م/1214ق |
| محل تولد | دزفول |
| رحلت | 1243 ش یا 1281 ق یا 1864 م |
| اساتید | شيخ حسین انصاری، سيدمحمد مجاهد، شريف‌العلماى مازندرانى |
| برخی آثار | كتاب المكاسب، بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00012AUTHORCODE |
برای دیگر کاربردها، انصاری (ابهام‌زدایی) را ببینید.
مرتضى بن محمدامین انصارى (۱۲۱۴- ۱۲۸۱ق)، معروف به شیخ اعظم مرتضی انصاری شوشتری و در متون عربی مرتضی الأنصاري التستري، ملقب به شيخ الفقهاء و المجتهدين، از بزرگترین فقیهان شیعه قرن سیزدهم که بعد از صاحب جواهر مرجعیت عامه یافت. از مهمترین آثار او می‌توان به کتاب رسائل و مکاسب اشاره کرد.
ولادت
شیخ مرتضی انصاری در روز 18 ذی‌حجه سال 1214ق در شهر دزفول به دنیا آمد.[۱] نسبش به جابر بن عبدالله انصارى سلمی خزرجی (م 78ق) صحابى بزرگ پيامبر(ص) مى‌رسيد.[۲]
پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق بر اثر بیماری طاعون از دنیا رفت.[۳] مادر ایشان، دختر علامه شیخ یعقوب انصاری از زنان پرهیزکار بود که در سال 1279ق در نجف اشرف وفات کرد.[۴]
تحصیلات
شیخ آموختن را با خواندن قرآن کریم آغاز کرد و بعد از گذراندن مقدمات از صرف و نحو و غیره در محضر عموی خویش، شیخ حسین انصاری، به فراگیری فقه و اصول نزد استادان دیگر پرداخت.[۵]
در سال 1232ق براى ادامه تحصيلات به همراه پدرش به عراق مهاجرت كرد و در كربلا به مدت چهار سال از محضر سيد محمد مجاهد (م 1242ق) و شريف‌العلماى مازندرانى(م 1245ق) بهره‌مند گرديد.[۶]
در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از دو نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت.[۷]پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.[۸]
در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.[۹]
وى مدت چهار سال در كاشان توقف نمود و در خدمت ملا احمد نراقى(م 1244ق) به تكميل معلومات خود پرداخت.[۱۰]پس از گرفتن اجازه روايت و اجتهاد از نراقى رهسپار مشهد گرديد و پس از پنج ماه توقف در اين شهر به تهران و از آنجا به زادگاهش دزفول مراجعت نمود.[۱۱]
اساتید
- شیخ حسین انصاری (عموی ایشان)
- سید محمد مجاهد
- شریف‌العلماء مازندرانی
- مولی احمد نراقی
- شیخ موسی کاشف الغظاء
- شیخ علی کاشف الغطاء
و..[۱۲]
تدریس
شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت.[۱۳] در سال 1249ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1254ق) به مدت پنج سال حاضر شد.[۱۴]و به درجه اجتهاد نائل شد.
بعد از فوت صاحب جواهر در سال 1266ق ریاست مطلق دینی به شیخ منتقل شد و به دلیل مقام والای علمی و زهد و ورع کم نظیر، از لحاظ علمی و عملی به مرجعیت بسیار بالایی دست یافت، در عین حال گویند با این که همه وجوه شرعی بلاد شیعه به جانب ایشان سرازیر بود با این حال هنگام مرگ کل ماترک این مرجع بزرگ مبلغ بسیار ناچیزی بود و معادل همان مبلغ هم بدهکار بودند و حتی هزینه مراسم ترحیم هم بوسیله برخی از متمکنان پرداخت شد.[۱۵]
وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار می‌رود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بی‌سابقه‌اى دارد.
شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود.
شاگردان
یکی از ویژگیهای شیخ تربیت شاگردان بسیار بود به طوری که درآن زمان در غالب بلاد شیعه شاگردان مجتهد ایشان رهبری دینی مسلمانان را بر عهده داشتند. بنابر این ذکر نام این گروه کثیر از حوصله این نوشتار خارج است و تنها می‌توان به عنوان نمونه به نام بعضی اشاره کرد:
- ميرزا محمدحسن شيرازى (م 1312ق)
- ميرزا حبيب‌الله رشتى (م 1312 ق)
- سيدحسين کوه کمره‌ای تبريزى(م 1299ق)
- آخوند خراسانى (م 1329ق)
- شيخ محمدحسن مامقانى(م 1232ق)
- محمدحسن آشتيانى(م 1319ق)
- ميرزا ابوالقاسم كلانترى(م 1292ق)
و..[۱۶]
وفات
شيخ انصارى در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.[۱۷] و در حرم امام علی علیه‌السلام مدفون شد.
آثار
اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از:
- رسائل: اين كتاب در علم اصول فقه است و به دليل محتوايى تازه و بديع به فرائدالاصول معروف شده است.
- مكاسب: اين اثر در خصوص مسائل كسب و تجارت است. مطالب اين كتاب علمى و استدلالى با تحقيقات و پژوهش ميدانى و جامع در رد و ابرام نظرات دانشوران و فقهاى گذشته است و هر دو اثر فوق از كتب درسى رايج در حوزه‌هاى علميه تشيع است.
- الصلاة
- الطهاره
- ثبات التسامح في ادله السنن
- رساله في لاضرر و لاضرار في الاسلام.
- المواسعه و المضايقه
- كتاب الرجال
و..[۱۸]
پانویس
- ↑ ر.ک؛ کلانتر، سید محمد، ج1، ص19
- ↑ ر.ک؛ همان، ص20
- ↑ ر.ک؛ همان، ص24
- ↑ ر.ک؛ همان، ص25 الی 27
- ↑ ر.ک؛ همان، ص29
- ↑ ر.ک؛ همان، ص30
- ↑ ر.ک؛ همان، ص35
- ↑ ر.ک؛ همان، ص36
- ↑ ر.ک؛ همان، ص38 الی 43
- ↑ ر.ک؛ همان، ص56
- ↑ ر.ک؛ همان، ص77
- ↑ ر.ک؛ همان، ص90 الی 103
- ↑ ر.ک؛ همان
- ↑ ر.ک؛ همان، ص80
- ↑ ر.ک؛ گرجی، ابوالقاسم، ص266
- ↑ ر.ک؛ همان، ص131 الی 174
- ↑ ر.ک؛ همان، ص212
- ↑ ر.ک؛ همان، ص185
منابع مقاله
- کلانتر، سید محمد، کتاب المکاسب (کلانتر) تألیف شیخ مرتضی انصاری، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، 1410ق
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران، 1379
وابسته‌ها
إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب
تعليقة شريفة علی بحث الخيارات و الشروط من كتاب المتاجر لشيخنا العلامة الأنصاري قدس‌سره
تعلیقة موجزة شریفة علی کتاب المکاسب و البیع (رشتی)
حاشية العلامة الميرزا محمدتقي الشيرازي علی مكاسب الشيخ الأعظم (قدس‌سرهما)
حاشية الشیخ المظفر علی المکاسب
حاشية كتاب المكاسب (منشورات پایه دانش)
رسالة في التحریم من جهه المصاهره
غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم)
محاضرات في فقه الإمامية، كتاب البيع
القضاء و الشهادات (شیخ انصاری)
نهاية المقال في تكملة غاية الآمال
هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب
عمدة المطالب في التعليق علی المكاسب
بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب
التعليقة علی فرائد الأصول (لاری)
بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)
مصباح الوسائل في مطالب الرسائل
أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم)
بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)
درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد
فرائد الاُصول (طبع انتشارات اسلامی)
رسائل فقهیة (انصاری، مرتضی بن محمدامین)
درر الفوائد في شرح الفرائد (مدنی تبریزی، یوسف)
جواهر العقول فی شرح فرائد الأصول: مبحث التعادل و تراجیح
حاشیة فرائد الأصول، أو، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة
حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)
عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل
تسدید القواعد في حاشیة الفرائد
تعلیقة علی حاشیة الأستاد علی الفرائد
متن، ترجمه و شرح کامل رسائل شیخ انصاری «به روش پرسش و پاسخ»
شرح فارسی بر رسائل شیخ مرتضی انصاری (أوضح الشروح فی فرائد الأصول)
دروس في الرسائل (محمدی بامیانی، غلامعلی)
فرائد الأصول؛ مع حواشي اوثق الوسائل
الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة
أحكام القطع والظن في شرح الرسائل وتحريرها
تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری
مفتاح المطالب في شرح کتاب المکاسب لشيخ الانصاري
غاية الآمال و نهایة المقال (جدید)
تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی)
تعليقات علي المکاسب للشيخ الأعظم الأنصاري
حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید)
سفينة الأصول: ترجمه و تبیین فرائد الأصول
التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس‌سره
حاشیه علی رسائل مرتضی الانصاری
الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري
بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)
النظر الثاقب و نيل الطالب لمرتضی الانصاری
غاية إيضاح المطالب في شرح المكاسب (البيع)
تلخيص مکاسب انصاري (رحمه‌الله) (مکاسب محرمه)
زندگانی و شخصيت شيخ انصاري قدس‌سره
الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة