رشید یاسمی، غلامرضا
غلامرضا رشید یاسمی (1275-1330ش) نویسنده، مورخ، محقق، مترجم و شاعر کرد ایرانی، از نخستین استادان دانشگاه تهران و از اعضای فرهنگستان ایران بود که تألیفات، ترجمهها و تحقیقات فراوانی در حوزه تاریخ و ادبیات ایران از خود به جای گذاشت. مهمترین اثر او «دیوان اشعار»ش است و ترجمه کتاب «ایران در زمان ساسانیان» اثر آرتور کریستین سن از مهمترین کارهای اوست.
| غلامرضا رشید یاسمی | |
|---|---|
 رشید یاسمی، غلامرضا | |
| نام کامل | غلامرضا رشید یاسمی |
| نامهای دیگر | یاسمی، رشید یاسمی، غلامرضا |
| تخلص | رشید |
| نسب | طایفه گوران از عشایر کرد |
| نام پدر | محمد ولیخان گورانی (میرپنج) |
| ولادت | ۲۹ آبان ۱۲۷۵ هجری شمسی |
| محل تولد | روستای گهواره، شهرستان دالاهو، استان کرمانشاه، ایران |
| محل زندگی | کرمانشاه، تهران |
| رحلت | ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ هجری شمسی |
| مدفن | گورستان ظهیرالدوله، تهران |
| طول عمر | ۵۴ سال |
| همسر | مرآتالملوک جهانسوزی |
| فرزندان | سیامک یاسمی، شاپور یاسمی، هوشنگ رشید یاسمی |
| خویشاوندان | محمدباقر میرزا خسروی (جد مادری و نویسنده شمس و طغرا) |
| دین | اسلام |
| پیشه | شاعر، نویسنده، مورخ، محقق، مترجم، استاد دانشگاه |
| منصب | استاد کرسی تاریخ اسلام دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، عضو فرهنگستان ایران |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | استاد دانشگاه |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
| علایق پژوهشی | تاریخ ایران، ادبیات فارسی، زبان پهلوی |
| اساتید | |
| معاصرین | محمدتقی بهار، سعید نفیسی، عباس اقبال آشتیانی، علی دشتی |
| شاگردان | محمدابراهیم باستانی پاریزی |
| برخی آثار | |
ولادت
غلامرضا رشید یاسمی در ۲۹ آبان ۱۲۷۵ هجری شمسی در روستای گهواره از توابع شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه به دنیا آمد. پدرش محمدولیخان گورانی (میرپنج) از سران ایل گوران، شاعر، نقاش و خوشنویس بود که در شعر «نصرت» تخلص میکرد و پیش از سی سالگی و زمانی که غلامرضا هشت ساله بود، درگذشت. مادرش نورتاج خانم دولتداد، دختر شاهزاده محمدباقر میرزا خسروی (نویسنده رمان تاریخی شمس و طغرا) و نوه محمدعلی میرزای دولتشاه بود. خانوادهاش اهل دانش و هنر بودند و او سالهای کودکی را در میان عشایر و طبیعت سرسبز زادگاهش سپری کرد که به شکوفایی ذوق لطیف و طبع حساسش انجامید.[۱].
تحصیلات
تحصیلات مقدماتی را در کرمانشاه به پایان برد و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و دوره متوسطه را در دبیرستان سنلویی گذراند. در همین دوران، تحت تأثیر و تشویق نظام وفا (معلم ادبیاتش) به سرودن شعر روی آورد. برای تکمیل تحصیلات به فرانسه رفت و در بازگشت، نزد استادانی چون میرزا طاهر تنکابنی،[۲] ادیب نیشابوری، مهدی الهی قمشهای، حاج عباسعلی کیوان قزوینی و ارنست هرتسفلد (برای آموختن زبان پهلوی) به فراگیری فلسفه، عرفان و زبانهای باستانی پرداخت.
فعالیتها
پس از اتمام تحصیلات، مدتی در کرمانشاه به تدریس و مدیریت مدرسه پرداخت، اما سپس به تهران بازگشت و در وزارت معارف، مالیه و دربار مشغول به کار شد. او «جرگه دانشوری» را تأسیس کرد که بعدها با همکاری محمدتقی بهار به «انجمن دانشکده» تبدیل شد و با نویسندگان و شاعرانی چون بهار، سعید نفیسی، عباس اقبال آشتیانی و ابراهیم الفت همکاری نزدیک داشت. از سال ۱۳۱۲ش، همزمان با تأسیس دانشگاه تهران، به سمت استادی کرسی تاریخ اسلام در دانشکده ادبیات و دانشسرای عالی منصوب شد و تا پایان عمر به تدریس پرداخت. همچنین به عضویت فرهنگستان ایران درآمد و در سال ۱۳۲۲ش به همراه هیئتی از استادان به هند سفر کرد. در سال ۱۳۲۴ش برای مطالعه و تحقیق به فرانسه رفت و دو سال در آنجا اقامت داشت. رشید یاسمی علاوه بر تدریس و تحقیق، با نشریات مهمی چون شفق سرخ، نوبهار، آینده، ارمغان، یغما و مهر همکاری میکرد و مقالات ادبی، تاریخی و انتقادی فراوانی منتشر میساخت. او از نخستین شاعرانی بود که لزوم تجدد در شعر فارسی را پذیرفت و کوشید مضامین نو را در قالبهای سنتی بیان کند.
وفات
غلامرضا رشید یاسمی در ۱۱ اسفند ۱۳۲۷ش، هنگام سخنرانی در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران درباره «تأثیر عقاید و افکار حافظ در گوته»، دچار سکته مغزی شد و پس از دو سال تحمل بیماری، سرانجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰ش در تهران درگذشت[۳] و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد..
آثار
از رشید یاسمی به علت آشنایی به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه و خط و زبان پهلوی، آثار زیادی بهجا مانده است که عبارتند از:
تألیفات
- دیوان اشعار رشید یاسمی؛
- آیین نگارش تاریخ؛
- احوال ابن یمیمن؛
- احوال سلمان ساوجی؛
- ادبیات معاصر (ذیل بر ترجمه جلد چهارم تاریخ ادبی ایران، تألیف ادوارد براون)؛
- پرورش افکار بهوسیله کلیات تاریخ؛
- تاریخ مختصر ایران؛
- تاریخ ملل و نحل؛
- قانون اخلاق؛
- کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او؛
- دستور زبان فارسی برای دبیرستانها (مشارکت)؛
- کتاب فارسی دبیرستان (مشارکت)؛
- منتخبات اشعار رشید یاسمی؛
- چکامههای ایران و هند؛
- خاطرات هند[۴].
تصحیح، تحشیه و انتخاب
- اشعار گزیده فرخی سیستانی؛
- اشعار گزیده مسعود سعد سلمان؛
- اندرزنامه اسدی طوسی؛
- دیوان محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی؛
- دیوان مسعود سعد سلمان؛
- دیوان هاتف اصفهانی؛
- سلامان و ابسال جامی؛
- مقدمه بر دوبیتیهای باباطاهر عریان؛
- نامه فرهنگستان؛
- نصایح فردوسی[۵].
ترجمه
- آئین دوستیابی، دیل کارنگی؛
- آثار ایران، جلد اول (از فرانسه) گدار؛
- از قصر شیرین به طوس (از فرانسه)؛
- ایران در زمان ساسانیان، کریستنسن دانمارکی (از فرانسه)؛
- تئاتر انوش (ترجمه منظوم)؛
- تاریخ ادبیات ایران (تألیف ادوارد براون انگلیسی)، جلد چهارم از آغاز عصر صفویه تا عصر حاضر؛
- تاریخچه نادرشاه، مینورسکی (از انگلیسی)؛
- تاریخ عمومی قرن هجدهم، آلبرماله (از فرانسه)؛
- چنگیزخان، هارلدلمب؛
- رسالههای: اندرز اوشزداناک، ارداویرافنامه، اندرز مارسپندان (از زبان پهلوی)؛
- رمان دیسبیل (شاگرد) پول بورژه؛
- رمان کنت دو مونتگمری؛
- فلیسی، از کنتس دوسگور؛
- کتاب دوستی، از امیل فاگه؛
- مقام ایران در تاریخ اسلام (از انگلیسی) مارگولیوث؛
- نصایح اپیکتتوس حکیم (از فرانسه)[۶].
پانویس
منابع مقاله
رشید یاسمی، غلامرضا، «دیوان رشید یاسمی»، چاپخانه سپهر، تهران، چاپ دوم، 1363 ش.