في رحاب دعاء الافتتاح
| في رحاب دعاء الافتتاح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فضل‌الله، سید محمدحسین (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | في رحاب دعاء الإفتتاح و دعاءي استقبال و وداع شهر رمضان المبارک |
| ناشر | دار الملاک للطباعة و النشر و التوزيع |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1417ق. = 1997م. |
| چاپ | چاپ دوم |
| موضوع | دعاي افتتاح - نقد و تفسير دعاهاي ماه رمضان - نقد و تفسير |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف7017 / 270 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
في رحاب دعاء الافتتاح، اثر آیت‌الله سید محمدحسین فضل‌الله، مشتمل بر شرح و توضیح دعای افتتاح و دعای استقبال و وداع ماه مبارک رمضان است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه و سه دعای ورود به ماه رمضان، دعای افتتاح و دعای وداع ماه رمضان در سه بخش است. در هر بخش ابتدا متن دعای مذکور ارائه و سپس شرح و توضیح داده شده است.
گزارش محتوا
دعای افتتاح، درگاه عبور شرعی برای حضور سائلین رحمت الهی بر خوان نعمت‌های گسترده اوست که از این طریق مؤمنین به نزد خالق خویش عروج کرده و با او از مشکلات و اندوه‌های خویش سخن می‌گویند و از خلال آن بار گناه خویش را تخفیف می‌دهند. این دعا ادای شکر نسبت به میهمان‌دار بخشنده در ماه کرامت و بخشش است که به‌خاطر آن شیاطین زمین به غل و زنجیر کشیده شده‌اند و ابواب آسمان به برکت آن مفتوح شده است. پس کسی که به آن پناه جوید، مستحق غفران خالق و عفو و رحمت و رحمت الهی است.
آیت‌الله سید محمدحسین فضل‌الله، به شیوه خاص در حلقات درس مسجد با حضور گروهی از مؤمنین به شرح و تفسیر این دعا پرداخته است[۱].
نویسنده مباحث کتاب را با معرفی ماه مبارک رمضان با عنوان «شهر رمضان في حركة الشخصية الإسلامية» آغاز کرده است. مسلمین همه‌ساله ورود ماه رمضان را به شیوه مخصوص جشن می‌گیرند؛ چراکه ماه روزه است که یک فریضه عبادی است و مستلزم تغییر در نظام غذایی روزانه و فعالیت‌های عملی است که برخی را لازم است انجام دهد و برخی را ترک کند[۲].
نویسنده در ضمن سه نکته ابتدا به تبیین نقش روزه و ماه رمضان در رشد شخصیت اسلامی پرداخته است. سپس نقش قرائت قرآن کریم و دعا را به‌عنوان مهم‌ترین اعمال عبادی ماه رمضان مورد مداقه قرار داده است. نویسنده به‌اجمال به تنوع اسلوب در ادعیه مختلف اشاره کرده است[۳].
سپس تصریح می‌کند که در این کتاب درصدد مطالعه تمامی ادعیه ماه رمضان نیست، بلکه سه نمونه از این ادعیه را مورد مطالعه قرار می‌دهد:
- دعای امام علی بن الحسین زین‌العابدین(ع) در استقبال از ماه رمضان.
- دعای منسوب به امام عصر(عج) که یکی از نواب آن حضرت محمد بن عثمان سمری عمری از ایشان روایت کرده و معروف به دعای افتتاح است.
- دعای امام زین‌العابدین در وداع ماه رمضان[۴].
تأکید بر ماه رمضان بدین معنا نیست که ماه‌های دیگر فاقد این صفت هستند؛ چراکه انسان در ماه‌های دیگر نیز در مواقع طاعت می‌تواند رضای الهی را طلب کند و مسئولیت مختص به زمان معینی نیست و در هر لحظه از زمان تکلیف شرعی متوجه انسان است؛ لکن در این ماه خداوند برای بندگانش انفتاح کبیر به فیوضات رحمتش نموده که در کمیت و نوعیت در زمان‌های دیگر قرار نداده است. همان گونه که خطبه رسول‌الله محمد(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان، حکایت از آن دارد[۵].
از جمله اسامی ماه رمضان «شهر الإسلام» است. برخی از علما کلمه اسلام را به معنای لغوی، یعنی طاعت و فرمانبرداری دانسته‌اند؛ به جهت طاعات فراوان در این ماه. اما تفسیر دیگری نیز وجود دارد که «دین اسلام» است؛ چراکه فریضه بودن روزه این ماه از ویژگی‌های امت اسلام است. در حدیثی از امام جعفر صادق(ع) روایت شده: خداوند روزه ماه رمضان را بر احدی از امم پیشین واجب نکرده است. از آن حضرت پرسیدند: پس معنای آیه يا أيها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب علی الذين من قبلكم چیست؟ فرمودند: خداوند صیام ماه رمضان را بر انبیا واجب نمود نه امت‌ها. پس این امت را فضیلت داد و روزه‌اش را بر رسول‌الله و بر امتش واجب نمود[۶]. از دیگر اسامی این ماه شهر طهور، شهر تمحیص و شهر قیام است[۷].
دعای افتتاح با حمد و ثنای الهی آغاز شده است. بهترین ثنای پروردگار عبارت از «الحمد لله» است؛ زیرا «الحمد لله»، همه عناصر عظمت و نعمت را در خداوند جمع می‌کند. لذا ما آنگاه که در جایگاه‌های عظمت و نعمتش او را حمد می‌کنیم، از جمیع جهات حمد و ثنایش می‌نماییم. دعای افتتاح با حمد الهی آغاز شده تا در نفوس حک شود که حمد برای هیچ‌کس جز از طریق حمد الهی سزاوار نیست؛ لذا حمد و ثنای مردم به‌خاطر عطایای الهی و هدایت و رزق خداوند است[۸].
نویسنده با نگاه دقیق خود به آسیب‌شناسی دیدگاه توحیدی پرداخته و می‌نویسد: در شرح فقره «لا شريك لله في خلقه»، می‌نویسد: برخی از مردم در انبیا و ائمه(ع) چنان مستغرق می‌شوند که ایشان را در صورت الوهیت تصور می‌کنند و گاه ایشان را بیش از خداوند متعال دوست می‌دارند. من بارها مثال‌هایی پیرامون این دیدگاه‌ها زده‌ام: در خیابان قدم می‌زنی و می‌شنوی که انسانی العیاذ بالله خداوند متعال را سبّ می‌کند! تو می‌ایستی و می‌گویی نمی‌خواهم مشکلی به‌وجود بیاید، اما اگر در گذر از خیابان به انسانی برخورد کنی که نبی(ص) یا امام علی(ع) را دشنام می‌دهد، برانگیخته و منفعل می‌شوی...[۹].
از جمله دیدگاه‌های نادر نویسنده که خود به اختصاصی بودن آن تصریح می‌کند، بدین شرح است: از جمله موضوعاتی که من در آن دیدگاهی دارم که هیچ‌کس با من در آن موافق نیست، اطلاق لقب امام بر بعضی از علما در لبنان و ایران و عراق است. دیدگاه من این است که شیعه ضرورتی ندارد که احدی را «امام» بنامد؛ زیرا امامت در شیعه با امامت نزد مسلمانان غیر شیعه متفاوت است؛ امام از دیدگاه غیر شیعه به معنای لغوی آن یعنی متقدم در علم است؛ مانند: امام در فقه، امام در نحو و امام در تفسیر. اما نزد شیعه، به مضمون فرهنگی - عقیده امامت نزد شیعه مرتبط است...[۱۰].
در دعای افتتاح پس از صلوات بر نبی(ص) و ائمه معصومین(ع) بعد از آن حضرت، به شکل خاص و مستقل بر امام حجت منتظر(عج) صلوات فرستاده شده است؛ با اینکه نام آن حضرت با عبارت «و الخلف الهادي المهدي» در شمار ائمه ذکر شده بود؛ چراکه آن حضرت، امام زمان ماست و باید به امامت ایشان ملتزم باشیم. ائمه پیشین امام ما از حیث عقیده و اتباع هستند، اما مسئولیت ما در قبال حضرت به مباشرت و بدون واسطه است[۱۱].
ارزش دعای وداع ماه رمضان از آن جهت است که در بعضی فقراتش از جهت هنری ماه را در عواطف و رفتار به‌منزله دوست زنده دانسته است که از حب و حزنش به او خبر می‌دهد و مشتاق است که او را دوباره ببیند[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.