التفسير لكتاب‌الله المنير
| نام کتاب | التفسیر لکتاب الله المنیر |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | کرمی، محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 98 /ک4ت7 |
| موضوع | تفاسیر - قرن 14
تفاسیر شیعه - قرن ۱۴ |
| ناشر | علميه (چاپخانه) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1402 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1984AUTOMATIONCODE |
التفسير لكتاب الله المنير از آثار محمد كرمى به زبان عربى است.نام ديگر آن «التفسير المنير» مى‌باشد.
كتاب در 8 مجلد، شامل تمام قرآن، به ترتيب سوره‌هاست. يكى از تفاسير فشرده و از نظر نثر مخصوص به خود است. روش مفسر، تحليلى و بيانى است. بدون اينكه بخواهد بحثهاى ادبى، لغوى و قرائت را مطرح كند. نگرش مفسر به مباحث قرآن، نگرشى اجتماعى و اخلاقى است. به جنبه‌هاى عقلى و فلسفى نيز توجه دارد.
انگيزه
مفسر در مقدمۀ اجمالى خود بر تفسيرش، انگيزۀ خود را ارائه مباحثى در جهت بيان و تثبيت روشى در زندگى فردى و اجتماعى كه مطابق با روش قرآن باشد مى داند. بدين جهت محور مطالب تفسير را، زندگى اجتماعى انسان قرار داده است و بقيه مباحث را در حاشيۀ آن مى‌داند.
روش تفسير
روش مفسر در مطرح كردن مباحث بدين طريق است كه در سوره‌ها پس از ارائۀ اطلاعات كلى مانند نام سوره، محل نزول، عدد آيات، بيان فضل آن سوره، آيه به آيه به پيش مى‌رود، پس از ذكر آيه به موضوعى خاص مناسب با آن مى‌پردازد،در صورت داشتن اسباب نزول آن را ذكر كرده، و به توضيح چارچوب كلى آيه و شرح بيانى مختصرى از آن، اهتمام مى‌ورزد.
ايشان بر لغات خاص آيه كه داراى معانى محورى است تكيه كرده در صورت اغماض به شرح لغوى آن همت مى‌گمارد و محورى جهت توضيح و تبيين آن آيه مى‌گردد. مؤلف بدون در نظر گرفتن نكات ادبى، بلاغى و قرائتى، به شرح پيام و دعوت آيه و نكات حياتى آن در زندگى فردى و اجتماعى انسان، مى‌پردازد.
در آيات احكام، به شكل مختصر به ديدگاه شيعه دربارۀ آن آيه و حكم مستنبط از آن و ذكر موارد خلاف بين شيعه و اهل سنت (بدون تعصب يا برخورد توهين آميز) می‌پردازد. به عنوان نمونه،ذيل آيۀ 6 سورۀ مائده: «...فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الى المرافق...» و سورۀ نساء آيۀ 24: «و المحصنت من النساء...» دو بحث وضو و جواز متعه را بيان مى‌كند. در اين بخش به آيات ناسخ و منسوخ نيز اشاره مى‌كند. مانند ج 1 ص 320 كه به احكام مربوط به زوجه بعد از وفات همسر می‌پردازد.
در مسائل عقيدتى و كلامى نيز ديدگاه شيعه مورد نظر اوست. و در مسائل امامت، عصمت، الامر بين الامرين در جبر و اختيار، توحيد، رؤيت خداوند و موارد ديگر تبيين‌گر آن اعتقاد مى‌باشد.
به عنوان نمونه ذيل آيه 148 سورۀ انعام «سيقول الذين اشركوا لو شاء الله ما اشركنا» در جلد سوم تفسير ص 245 مسئلۀ جبر و اختيار را مطرح و ديدگاه شيعه را تبيين و اختيار مى‌نمايد.
موضع مفسر در برابر اخبار اسرائيليات، اجتناب از نقل آنهاست. ايشان مطالبى كه به نوعى توهين به انبياء و ملائكه محسوب مى‌گردد را رد نموده واخبارى كه با آيه سازگار نباشد را توجيه و تأويل مى‌كند مانند ج 1 صفحۀ 125 در قصۀ هاروت و ماروت و آنچه به حضرت سليمان (ع)نسبت داده شده است.
گاهى نيز در پايان توضيحات، خلاصۀ بحث را ارائه مى‌دهد و با تحت عنوان نكات استفاده شده از آيات به تلخيص آن مى‌پردازد. در مقدمه و لابلاى تفسير به منابع اقوال و اخبار و آثار اشاره ندارد.
ديدگاه تبيينى ايشان سبب شده كه بحثهاى موضوعى فراوانى را لابلاى توضيح آيات مطرح نمايد. كه در فهرستهاى موضوعات كتاب نمايان است. از آن جمله‌اند مباحث عقايدى ذيل سورۀ توحيد جلد 8 ص 298،شامل: العقيدة فى القرآن:
- اثبات الصانع، توحيد الصانع، صفات الصانع و منها العدل؛
- النبوات العامة و خصوصية الاسلام و علو رتبة نبيه؛
- الوصاية و الامامة و بحث در آيۀ انذار، آيه تطهير، غدير، آيۀ مباهله، حديث كساء، حديث ثقلين، حديث منزلت؛
- بحث معاد شامل معاد جسمانى، حساب و عتاب و ثواب و...
مقدمه و خاتمۀ تفسير
مفسر مقدمه‌اى كوتاه در زمينۀ مباحث علوم قرآنى و بحثهاى تمهيدى تفسير نگاشته و دربارۀ جايگاه رفيع قرآن، مقايسۀ آن با كلام عربى انسانها، كلمات،شيوۀ تركيب جملات، اسلوب بيان، سبك استدلال، برهان، ارشادات و موعظه‌ها، نظم و تقرير، حكمتها، تاريخ و سير آن، سخن گفته است. همچنين دربارۀ نزول و ويژگى سوره‌هاى مكى و مدنى اشاره دارد.
ايشان در انتهاى تفسير به عنوان خاتمه (صفحۀ 332 ج 8 به بعد) بحثى دربارۀ «مضامين قرآن مجيد» و بيان مهمترين اهداف قرآن، ارائه مى‌دهند و در آن 4 هدف اساسى را مطرح مى‌كنند:
- اثبات صانع و تحقق روز قيامت؛
- بيان سيرۀ انبياء به عنوان سيرۀ متقن، معقول و معتدل؛
- تربيت انسانها و رشد دادن اخلاق فاضله؛
- بيان احكام و قوانين شرعى جهت ادارۀ جامعه.
پس از آن به بررسى برخى اشكالات مطرح شده دربارۀ قرآن، پرداخته و در صدد پاسخگويى به آنها برمى‌آيد. اشكالاتى از قبيل:
الف) مجمع بودن قرآن و مشكل شدن فهم آن؛
ب)تكرار زياد ذكر بهشت و نعمتهاى آن و جهنم و عذابهاى آن؛
ج)تكرار زياد قصص انبياء با عبارات مشابه؛
د) اشكال بر بحث جهاد، قتل كفار و مشركين، سفك دماء و...
سپس بحثهايى دربارۀ 1-دين؛ 2-انشعاب مسلمين؛ 3-دورى مردم اين عصر از دين؛ 4-وظيفۀ انسان عاقل آزاد متدين در دنياى امروز مطرح مى‌كند. در اين بخش از بحثهاى اجتماعى به بررسى وضعيت قرن 20 از نظر فساد و فحشاء، قتل و جنگ، تمدن غربى، وظيفۀ فرد مسلمان، علما و فقه اسلامى، جنگ ايران و عراق و دشمنى امريكا، مى‌پردازد. و در نهايت خلاصه‌اى از شرح حال خود را بيان مى‌دارد.
تدوين اين تفسير در 5 ربيع الاول سال 1401ق پايان يافته است.
نسخه شناسى
اين تفسير در سال 1402ق در قم توسط مفسر محترم در چاپخانۀ علميه به قطع وزيرى در 8 جلد به زيور طبع آراسته شده است.
فهرست تفصيلى مطالب هر جزء در انتهاى آن چشم نواز محققين خواهد بود.
منابع مقاله
1-مقدمه و خاتمه تفسير به همراه ساير مجلدات آن
2-دانشنامۀ قرآن و قرآن پژوهى به كوشش بهاء الدين خرمشاهى ج1 صفحۀ 747 و ج2 ص1871
3-المفسرون حياتهم و منهجهم سيد محمد على ايازى صفحۀ 352
4-طبقات مفسران شيعه دكتر عقيقى بخشايشى ج5 صفحۀ 87
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب التفسیر لکتاب الله المنیر در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور