ترجمه تفسير مجمع البيان
ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن به قلم آیت‌الله حسين نورى همدانى و آیت‌الله شهيد مفتح و جمعى از مترجمين انجام پذيرفته است.
| ترجمه تفسير مجمع البيان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صحت، علی (مترجم)
نوری همدانی، حسین (مترجم) نجفی، ضیاءالدین (مترجم) کاظمی، علی (مترجم) موسوی کلانتری، سید آقا (مصحح) رازی، محمد (مترجم) طبرسی، فضل بن حسن (نویسنده) مفتح، محمد (محقق) رسولی، هاشم (ترجمه و تصحيح) ستوده، رضا (مصحح) مسترحمی، هدایتالله (تصحيح و تنظيم) میر باقری، ابراهیم (مترجم) بهشتی، احمد (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | مجمع البیان فی تفسیر القرآن. فارسی |
| ناشر | فراهانی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تفاسیر شیعه - قرن 6ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 27 |
| کد کنگره | BP 94/5 /ط2 م3041 |
جلد اوّل و دوم توسط آيت‌اللّه نورى همدانى و آيت‌اللّه شهيد مفتح و جلد سوّم توسط شهيد مفتح ترجمه شده است.
در مجموع ترجمه‌ى مجمع البيان، ترجمه‌اى قابل فهم و استفاده مى‌باشد. بعد از ذكر آيات، ترجمه‌اى براى آنها بيان شده سپس به ترجمه‌ى مطالب، پرداخته شده، منتهى در اغلب (نزدیک به تمام) موارد بحث اعراب، قرائت و حجت، ترجمه نشده است. بحث لغت نيز در پاره‌اى موارد حذف گرديده؛ بنابراین فقط بحث تفسير و شأن نزول (در مواردى كه شأن نزول نقل شده است.) ترجمه شده است، در ترجمه‌ى بحث تفسيرى نيز گاهى حذف بعض فرازها يا بعضى اقوال مشاهده مى‌شد. مثلاً در تفسير «الم» سوره‌ى بقره مرحوم طبرسى يازده قول را در تفسير حروف مقطعه نقل مى‌كند ولى در ترجمه هفت قول ذكر مى‌شود. در ترجمه روايات نيز، اسناد آن حذف شده و گاه نام معصوم قائل روايت نيز حذف گرديده است.
البته گاهى به علت حذف برخى مطالب تفسيرى در پاورقى اشاره شده است؛ مانند: آيه 19 و 20 سوره بقره كه در جلد 1، ص85 در پاورقى مى‌نويسد: «اقوال ديگرى درباره‌ى سبب پيدايش رعد و برق نقل شده است كه بعلت ضعف آن اقوال نقل نشد».
جلد چهارم توسط دكتر سيد ابراهیم ميرباقرى ترجمه شده كه بخشهاى اعراب، لغت و قرائت را نيز در اكثر موارد، ترجمه كرده است.
جلدهاى پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم، دهم، سيزدهم تا جلد هيجدهم توسط دكتر احمد بهشتى ترجمه شده است، كه ايشان سعى نموده تمام مطالب را ترجمه نمايد، البته بخش اعراب در اين مجلدات نيز مورد بى مهرى واقع شده، كمتر به ترجمۀ آن پرداخته است. به نظر مى‌آيد كه در اين مجلدات ترجمه‌ى قابل قبول‌ترى از سه جلد نخست، ارائه شده باشد.
در جلد دهم ترجمه، مترجم مقدمه‌اى در اهميت تفسير مجمع البيان، تفسير و ضرورت آن، بيوگرافى مؤلف، گفتارى از دار التقريب و مقدمه شيخ شلتوت، ذكر كرده كه بخشى از مقدمات تفسير مجمع البيان چاپ مصر مى‌باشد.
جلد يازدهم و دوازدهم را آقاى سيد هاشم رسولى محلاتى ترجمه كرده كه، بخشهاى قرائت، حجت و اعراب در آن مشاهده نمى‌شود. به نظر مى‌آيد، اين دو جلد پاورقى‌هاى توضيحى بيشترى را دربردارد.
جلد نوزدهم توسط آقاى ضياء‌الدين نجفى از اساتيد محترم حوزه علميه قم، ترجمه شده است. بعضى مطالب نيز در اين ترجمه، ديده نمى‌شود.
جلدهاى بيستم و بيست و چهارم تا بيست و هفتم توسط شيخ محمد رازى ترجمه شده است. ايشان سعى نموده تمام بخشهاى مطرح شده در تفسير مجمع البيان را ترجمه نمايد. پاورقى‌ها نيز مانند مجلدات قبل، ادامه دارد، از جمله موارد اشاره شده در پاورقى بحث شق القمر مى‌باشد كه بعنوان يكى از معجزات پيامبر(ص) در جلد 24 مطرح گرديده است.
جلد بيست و يكم توسط شيخ على صحت ترجمه شده، ايشان نيز سعى نموده تمام مطالب تفسير مجمع البيان را ترجمه نمايد.
جلد بيست و دوم و بيست و سوم نيز توسط حاج شيخ على كاظمى ترجمه گرديده است. ايشان نيز سعى نموده، تمام مطالب را ترجمه نمايد. پاورقى در اين مجلدات نيز مانند مجلدات قبل وجود دارد.
تلاش مترجمين محترم و بزرگوار قابل تقدير و تشكر مى‌باشد، جاى خالى تفسير فارسى را نيز در زمان خود، جبران نموده است؛ اما به نظر مى‌رسد براى ارائه‌ى دوباره‌ى آن بايد اقدام به ترجمه‌اى شيواتر، جامع‌تر و منقح‌تر نمود، و مى‌توان در هر جلد با ارائه فهرست‌هاى متفاوت اطلاعات مختلفى را در اختيار پژوهشگران، قرآنى قرار داد.
وضعيت كتاب
توضيح برخى مطالب، اصطلاحات يا لغات، آدرس آياتى كه مصنف لابلاى بحثهاى خود استفاده نموده، متن عربى بعضى شعرها كه مصنف در بحث تفسير آورده به همراه ترجمه در پاورقى آورده شده است.
در پايان هر جلد، ترجمه فهرستى از آيات تفسير شده نيز ارائه شده است.
ترجمه‌هاى ديگرى نيز از تفسير مجمع البيان به زبان فارسى وجود دارد:
- ترجمه شيخ مولى آغا طهرانى (متوفاى بعد از 1295ق).
- ترجمه مجمع البيان: محمدتقى بن محمد مقيم يزدى از علماى قرن دوازدهم هجرى قمرى، نسخه‌ى خطى اين ترجمه در كتابخانه آيت‌اللّه نجفى قم به شماره 7436 موجود مى‌باشد. اين كتاب، ترجمه تحت اللفظى از تفسير مجمع البيان طبرسى مى‌باشد و بدون هيچ‌گونه تصرف در مطالب آن، در ده جلد مانند اصل كتاب، سامان يافته است.
منابع مقاله
- متن و ترجمه كتاب
- تفسير مجمع البيان، تصحيح و تعليق آقاى سيد هاشم رسولى محلاتى، انتشارات دار المعرفة، بيروت، لبنان، چاپ دوم 1408قم،
- دانشنامۀ قرآنى و قرآن پژوهى، جلد اول انتشارات دوستان، پاييز 1377
- طبقات مفسران شيعه، دكتر عقيقى بخشايشى، انتشارات دفتر نشر نويد اسلام، قم جلد پنجم، بهار 1367.
- كتابنامه بزرگ قرآن كريم، جلد چهارم، به نگارش شيخ محمدحسن بكائى، توسط مركز فرهنگى نشر قبله چاپ اول تابستان 1375