خلیلی، محمد

نام	خلیلی، محمد
نام‎های دیگر	محمد الخلیلی
نام پدر	میرزا محمود خلیلی
متولد	1318ق / 1900م
محل تولد	نجف اشرف
رحلت	1388ق / 1968م
اساتید	خلیل بن صادق صادق بن باقر خلیلی
برخی آثار	روش تندرستی در اسلام ‏ من أمالي الإمام الصادق(ع) طب الإمام الصادق علیه‌السلام معجم أدباء الأطباء
کد مؤلف	AUTHORCODE07402AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، خلیلی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

محمد خلیلی (1388-1318ق)، طبیب و نویسنده، شاعر، پدرش میرزا محمود خلیلی از جمله اساتید او بودند. «معجم أدباء الأطباء»، در دو جزء از جمله آثار اوست.

ولادت

محمد بن صادق بن باقر خلیلی، در سال 1318ق، در نجف اشرف متولد و در همان جا رشد یافت.

تحصیلات

در هفت سالگی قرآن کریم و مقداری از علوم عربی را نزد معلم مشهور مرحوم شیخ جعفر فراگرفت. سپس به مدرسه علویه رفت و تحصیلات ابتدایی را کامل کرد. سپس برای تکمیل علوم عربی از آنجا خارج شد و نزد برادرش خلیل بن صادق و دیگر علما به فراگیری علوم عربی پرداخت. پس از آن به مدرسه مذکور برگشت که تحصیلات دوره راهنمایی را به پایان برساند و اندکی زبان فرانسه هم فراگرفت. سپس به تحصیلات حوزوی برگشت و دروس منطق، معانی و بیان و کتب معالم الأصول و مقداری از قوانین و کتاب شرائع الإسلام در فقه را نزد بسیاری از علما و فضلا خواند. پس از آن نزد مرحوم والدش که در علم طب یگانه بود، حاضر شد و قانونچه قوشجی، شرح نفیس بن عوض بر موجز القانون، قانون ابن سینا و تعداد دیگری از کتب طبی را فراگرفت. پس از آن از محضر دیگر اطبای ایرانی مانند وثوق‌الحکماء تبریزی و مسیح‌الاطباء و دیگران استفاده کرد.

در اثنای تحصیل، به تدریس نحو، صرف، هندسه، حساب، طب و... نیز پرداخت. او پس از مدتی به قصد تمرین و تطبیق آنچه خوانده بود، ملازم پدر گردید. همچنان‌که در مطالعه کتب طبی جدید و اطلاع بر اقوال پزشکان ماهر و معالجات ایشان و استعمال داروهای طبی جدید برای شناخت اثر آنها در بیماری‌ها نیز کوتاهی نکرد.

او در آخر نجف را به قصد بغداد ترک کرد و ملازم درس برخی اساتید شد. از جمله دستیار دکتر مشهور عبدالرحمن المقید رئیس الوحدة العينية در بیمارستان ملکی برای یک سال یا بیشتر شد و با او در کارها و معالجات حاضر می‌شد. سپس مجدد به نجف بازگشت و به مدت دو سال ملازم پدر و عمویش طبیب مشهور حاج میرزا محمود خلیلی گشت. پس از مرگ پدر زیر نظر اطبای رسمی در طب ممارست نمود و «معجم أدباء الأطباء» را نوشت.

شعر و ادب

محمد خلیلی شعر نیز می‌سرود و آثار برخی نویسندگان معاصرش را به نظم درآورده است. خود درباره ورودش به عرصه شعر می‌گوید: بر کسی که در محیطی آکنده از ادبا و ادب‌دوستان چون محیط نجف پرورش یافته، لازم است که با ایشان نشست و برخاست کند؛ به‌گونه‌ای که یکی از ایشان یا دست‌کم شبیه آنها بشود. من در این محیط پرورش یافتم و زندگی ادبی را شناختم. بسیار به مطالعه کتب ادبی و خواندن دیوان‌های شعری علاقه داشتم و اشعاری از آنها که برایم شگفت می‌نمود را حفظ می‌کردم. تا اینکه خود دوبیتی‌ها و گاه قطعاتی را می‌سرودم...

وفات

در سال 1968م برابر با 1388ق در نجف اشرف وفات کرد و در وادی السلام به خاک سپرده شد.

آثار

1. معجم أدباء الأطباء؛
2. أرجوزة في الطب اليوناني؛
3. أرجوزة «عند ما كنت قاضياً» (رساله‌ای با همین نام از استاد جعفر خلیلی، نویسنده الهاتف النجفية است که محمد خلیلی آن را به نظم درآورده است)؛
4. رسالة في ذكر العادات الذميمة في نظر الطب والدين والأدب والتاريخ؛
5. شرح توحيد المفضل
6. طب الإمام الرضا
7. الطب في القرآن
8. طب الإمام الصادق

و...‏.

منابع مقاله

1. خلیلی، محمد، «معجم أدباء الأطباء» (جلد 1 و 2 در یک مجلد)، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و...، چاپ اول، مرداد 1390.
2. معجم البابطین

وابسته‌ها

من أمالي الإمام الصادق(ع) و هو شرح ما أملاه الإمام علیه‌السلام علی تلمیذه المفضل بن عمر الجعفي

روش تندرستی در اسلام ‏ من أمالي الإمام الصادق(ع)

طب الإمام الصادق علیه‌السلام

معجم أدباء الأطباء

المطهرات في الإسلام

رسالة أوصاف الأشراف