مسالك الأفهام إلی آيات الأحكام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'بحر العلوم،' به 'بحرالعلوم،') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '،ذ' به '، ذ') |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[شریف‌زاده، محمدباقر]] (حاشيه نويس) | [[شریف‌زاده، محمدباقر]] (حاشيه نويس) | ||
[[فاضل جواد، جواد بن سعید]] ( | [[فاضل جواد، جواد بن سعید]] (نویسنده) | ||
[[کشفی، محمدتقی]] (مصحح) | [[کشفی، سید محمدتقی]] (مصحح) | ||
[[بهبودی، محمدباقر]] (مصحح) | [[بهبودی، محمدباقر]] (مصحح) | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
مرتضوی | مرتضوی | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | | مکان نشر =تهران - ایران | ||
| سال نشر = 1365 ش | | سال نشر = 1365 ش | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01968AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =4 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01968 | |||
| کتابخوان همراه نور =01968 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''مسالك الأفهام إلی آيات الأحكام''' تألیف [[فاضل جواد، جواد بن سعید|جواد بن سعد بن جواد كاظمى]]، معروف به فاضل جواد(زنده در 1044 ق) | |||
'''مسالك الأفهام إلی آيات الأحكام''' تألیف [[فاضل جواد، جواد بن سعید|جواد بن سعد بن جواد كاظمى]]، معروف به فاضل جواد(زنده در 1044 ق) می‌باشد. | |||
اين كتاب تفسير آياتى از قرآن كريم است كه در آنها احكام فقهى بيان، و بر اساس ترتيب كتب فقهى منظم شده است. | اين كتاب تفسير آياتى از قرآن كريم است كه در آنها احكام فقهى بيان، و بر اساس ترتيب كتب فقهى منظم شده است. | ||
==موضوع== | ==موضوع== | ||
از صدر اسلام در كنار | از صدر اسلام در كنار سبک‌هاى مختلف فقهى مثل فقه رساله‌اى، خلافى، استدلالى، سبک ديگرى پديد آمد كه در آن تفسير آيات فقهى قرآن كريم بر اساس ابواب فقهى مرتب شده كه نام آن را آيات الاحكام گذاشتند. | ||
اين سبک | اين سبک تفسير آيات فقهى در هر چهار فرقه مذاهب اسلامى ديده مى‌شود. | ||
اولين كتابى كه در بين فقهاى اماميه به اين سبک | اولين كتابى كه در بين فقهاى اماميه به اين سبک نوشته شده است كتاب آيات الاحكام محمد بن سائب كلبى(م 146 ق) از اصحاب امام باقر ع است([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]40/1) و پس از آن کتاب‌هاى آيات الاحكام ديگرى نوشته شده كه از مهمترين آنان مى‌توان فقه القرآن راوندى(م 573 ق)، النهاية فى تفسير الخمسمائة آية از احمد بن حسن بن متوج بحرانى(م بعد از 836 ق)، زبدة البيان مقدس اردبيلى(م 993 ق)، تفسير شاهى امير ابوالفتح حسينى(م 986 ق)، قلائد الدرر علامه | ||
شيخ احمد بن عبدالنبى جزائرى(م 1150 ق) را نام برد. | شيخ احمد بن عبدالنبى جزائرى(م 1150 ق) را نام برد. | ||
در بين اين آثار، كتاب ارزشمند مسالك الافهام از جايگاه خاصى بر خوردار است و از زمان نگارش آن فقهاى بزرگ اماميّة به آن توجه داشته و در موسوعه‌هاى فقهى مثل [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد عاملى]](م 1226 ق)، [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]] (م 1226 ق)، كتاب الصلاة، رسائل فقهيه شيخ اعظم النصارى(م 1281 ق) مصباح الفقيه [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] (م 1323 ق)، بلغة الفقيه [[بحرالعلوم، محمد|سيد محمد بحر العلوم]] (م 1326 ق)، مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله [[حکیم، محسن|سيد محسن حكيم]](م 1390 ق)، كتاب القضاء آیت‌الله گلپايگانى و غير آنان به آن استناد شده و نظريات و اقوال آن مورد نقد و بررسى واقع شده است. | در بين اين آثار، كتاب ارزشمند مسالك الافهام از جايگاه خاصى بر خوردار است و از زمان نگارش آن فقهاى بزرگ اماميّة به آن توجه داشته و در موسوعه‌هاى فقهى مثل [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد عاملى]](م 1226 ق)، [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]] (م 1226 ق)، كتاب الصلاة، رسائل فقهيه شيخ اعظم النصارى(م 1281 ق) مصباح الفقيه [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] (م 1323 ق)، بلغة الفقيه [[بحرالعلوم، سید محمد|سيد محمد بحر العلوم]] (م 1326 ق)، مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله [[حکیم، سید محسن|سيد محسن حكيم]](م 1390 ق)، كتاب القضاء آیت‌الله گلپايگانى و غير آنان به آن استناد شده و نظريات و اقوال آن مورد نقد و بررسى واقع شده است. | ||
اين كتاب پر از تحقيقات فقهى و دقيق و نكات ادبى است كه بر آگاهان به اين علوم پوشيده | اين كتاب پر از تحقيقات فقهى و دقيق و نكات ادبى است كه بر آگاهان به اين علوم پوشيده | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۳: | ||
نيست.مؤلف تمام اقوال فقهاى قبل از خود را بيان نكرده است بلكه به ذكر نظريات [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]](م 436 ق)، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]](م 460 ق)، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]](م 676 ق)، اكتفا نموده است. | نيست.مؤلف تمام اقوال فقهاى قبل از خود را بيان نكرده است بلكه به ذكر نظريات [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]](م 436 ق)، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]](م 460 ق)، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]](م 676 ق)، اكتفا نموده است. | ||
همراه با اين نظريات، به اقوال ذكر شده در تفاسير البيضاوى(م 685 ق)، [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان طبرسى]](م 548 ق)، [[التبيان في تفسير القرآن|التبيان شيخ طوسى]] و همينطور نظريات بزرگان اهل تسنن در | همراه با اين نظريات، به اقوال ذكر شده در تفاسير البيضاوى(م 685 ق)، [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان طبرسى]](م 548 ق)، [[التبيان في تفسير القرآن|التبيان شيخ طوسى]] و همينطور نظريات بزرگان اهل تسنن در کتاب‌هاى تفسيرى و فقهى آنان نيز اشاره شده است. | ||
اين كتاب مزين به مقدمه ارزشمندى از [[مرعشی، شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (م 1411 ق)، در معرفى و تاريخچه | اين كتاب مزين به مقدمه ارزشمندى از [[مرعشی، سید شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (م 1411 ق)، در معرفى و تاريخچه کتاب‌هاى آيات الاحكام در مذاهب اسلامى همراه با زندگی‌نامه عالمانه و محققانه مؤلف و آثار وى مى‌باشد كه به ارزش علمى اين كتاب مى‌افزايد. | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۵: | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]378/20 به نسخه‌اى در نزد حاج ميرزا محمدحسین شهرستانى در كتابخانه شيخ عبدالحسين آل ياسين بالكاظميّة، و در نزد سيد على ايروانى در تبريز، و در نزد شيخ [[مظفر، محمدرضا|محمدرضا مظفر]] به خط ناصر | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]378/20 به نسخه‌اى در نزد حاج ميرزا محمدحسین شهرستانى در كتابخانه شيخ عبدالحسين آل ياسين بالكاظميّة، و در نزد سيد على ايروانى در تبريز، و در نزد شيخ [[مظفر، محمدرضا|محمدرضا مظفر]] به خط ناصر فضل‌للّه مربوط به 1044ق اشاره شده است. | ||
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحه 232 به چندين نسخه منتخب از كتابخانه‌هاى آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، الهيات، ملك در تهران، روضاتى در اصفهان اشاره شده است. | در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحه 232 به چندين نسخه منتخب از كتابخانه‌هاى آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، الهيات، ملك در تهران، روضاتى در اصفهان اشاره شده است. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۲: | ||
ريحانة الادب ج 280/4:آيات الاحكام كه نام | ريحانة الادب ج 280/4:آيات الاحكام كه نام اصلیش مسالك الافهام فى شرح آيات الاحكام مى‌باشد و آن بهترين كتابى است كه در اين موضوع تأليف شده است.اعيان الشيعه 271/4:من اكبر ما كتب فى بابه و اتمها فائدة صنفه بامر شيخه المذكور([[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهائى]])، رأينا منه نسخه بخط يده فى قرية بهار من توابع همدان. | ||
مؤلف در خطبه كتاب مى‌نويسد:و لعمرى ان من نظر فى كتابى هذا بعين الانصاف، و جانب | مؤلف در خطبه كتاب مى‌نويسد:و لعمرى ان من نظر فى كتابى هذا بعين الانصاف، و جانب | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۵: | ||
على وجوه الدلالة فى الآيات المتعلّقة باحكام‌الدين فحدانى ذلك على ان اجمع كتابا مشتملا على جميع ما يتعلّق بكلّ آية مبنيّا فيه وجوه الدلالة | على وجوه الدلالة فى الآيات المتعلّقة باحكام‌الدين فحدانى ذلك على ان اجمع كتابا مشتملا على جميع ما يتعلّق بكلّ آية مبنيّا فيه وجوه الدلالة | ||
قابل ذكر است كه در مقدمه كتاب كنز العرفان [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]] (م 826 ق) نيز نبودن كتاب جامعى در آيات الاحكام را دليل تأليف آن ذكر كرده است و ظاهرا با وجود كتابى مثل كنز العرفان و نظائر آن اين دليل تأليف صحيح نباشد مگر اينكه اين | قابل ذكر است كه در مقدمه كتاب كنز العرفان [[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]] (م 826 ق) نيز نبودن كتاب جامعى در آيات الاحكام را دليل تأليف آن ذكر كرده است و ظاهرا با وجود كتابى مثل كنز العرفان و نظائر آن اين دليل تأليف صحيح نباشد مگر اينكه اين کتاب‌ها در دست مؤلف نبوده است. | ||
==حواشى و شروح== | ==حواشى و شروح== | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۲: | ||
در كتب تراجم دو حاشيه و شرح براى كتاب ذكر شده است | در كتب تراجم دو حاشيه و شرح براى كتاب ذكر شده است | ||
#سلوك مسالك المرام مسلك مسالك الافهام، از شيخ عبدالقاهر بن عبدرجب عبادى حويزى(امل الآمل 157/ | #سلوك مسالك المرام مسلك مسالك الافهام، از شيخ عبدالقاهر بن عبدرجب عبادى حويزى(امل الآمل 157/2، ذ243/4/، ذ227/12/، اعيان الشيعة(32/8) | ||
#حاشية بر مسالك الافهام از ميرزا عبداللّه بن عيسى تبريزى اصفهانى(م 1130 ق) ذ199/06/ | #حاشية بر مسالك الافهام از ميرزا عبداللّه بن عيسى تبريزى اصفهانى(م 1130 ق) ذ199/06/ | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۳۰: | ||
مباحث كتاب در دو مجلد كه از 4 قسمت تشكيل شده است مطرح شده است. | مباحث كتاب در دو مجلد كه از 4 قسمت تشكيل شده است مطرح شده است. | ||
قسمت اوّل از جلد اوّل شامل | قسمت اوّل از جلد اوّل شامل کتاب‌هاى طهارت، صلاة، صوم است. | ||
قسمت دوّم از جلد اوّل در بردارنده | قسمت دوّم از جلد اوّل در بردارنده کتاب‌هاى زكات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر است.قسمت اوّل از جلد دوّم کتاب‌هاى المكاسب، البيع، دين و توابع آن، بعضى از عقود مثل شركت، عارية، غصب، مضاربة، و نظائر آن، و در آخر كتاب النكاح را در بردارد. | ||
قسمت دوّم از جلد دوم | قسمت دوّم از جلد دوم کتاب‌هاى طلاق، مطاعم و مشارب، مواريث، حدود، جنايات، قضاء و شهادات را شامل مى‌شود. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
امل الآمل 56/2 | امل الآمل 56/2 | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۵۷: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۷
| مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شریف‌زاده، محمدباقر (حاشيه نويس)
فاضل جواد، جواد بن سعید (نویسنده) کشفی، سید محمدتقی (مصحح) بهبودی، محمدباقر (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مسالک الافهام |
| ناشر | مرتضوی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1365 ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | تفاسیر شیعه - قرن 11ق.
تفاسیر فقهی - شیعه قرآن - احکام و قوانین |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 99/6 /ف2م5 1300 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مسالك الأفهام إلی آيات الأحكام تألیف جواد بن سعد بن جواد كاظمى، معروف به فاضل جواد(زنده در 1044 ق) می‌باشد.
اين كتاب تفسير آياتى از قرآن كريم است كه در آنها احكام فقهى بيان، و بر اساس ترتيب كتب فقهى منظم شده است.
موضوع
از صدر اسلام در كنار سبک‌هاى مختلف فقهى مثل فقه رساله‌اى، خلافى، استدلالى، سبک ديگرى پديد آمد كه در آن تفسير آيات فقهى قرآن كريم بر اساس ابواب فقهى مرتب شده كه نام آن را آيات الاحكام گذاشتند.
اين سبک تفسير آيات فقهى در هر چهار فرقه مذاهب اسلامى ديده مى‌شود.
اولين كتابى كه در بين فقهاى اماميه به اين سبک نوشته شده است كتاب آيات الاحكام محمد بن سائب كلبى(م 146 ق) از اصحاب امام باقر ع است(الذريعة40/1) و پس از آن کتاب‌هاى آيات الاحكام ديگرى نوشته شده كه از مهمترين آنان مى‌توان فقه القرآن راوندى(م 573 ق)، النهاية فى تفسير الخمسمائة آية از احمد بن حسن بن متوج بحرانى(م بعد از 836 ق)، زبدة البيان مقدس اردبيلى(م 993 ق)، تفسير شاهى امير ابوالفتح حسينى(م 986 ق)، قلائد الدرر علامه
شيخ احمد بن عبدالنبى جزائرى(م 1150 ق) را نام برد.
در بين اين آثار، كتاب ارزشمند مسالك الافهام از جايگاه خاصى بر خوردار است و از زمان نگارش آن فقهاى بزرگ اماميّة به آن توجه داشته و در موسوعه‌هاى فقهى مثل مفتاح الكرامة سيد محمد جواد عاملى(م 1226 ق)، جواهر الكلام شيخ محمدحسن نجفى (م 1226 ق)، كتاب الصلاة، رسائل فقهيه شيخ اعظم النصارى(م 1281 ق) مصباح الفقيه آقا رضا همدانى (م 1323 ق)، بلغة الفقيه سيد محمد بحر العلوم (م 1326 ق)، مستمسك العروة الوثقى آیت‌الله سيد محسن حكيم(م 1390 ق)، كتاب القضاء آیت‌الله گلپايگانى و غير آنان به آن استناد شده و نظريات و اقوال آن مورد نقد و بررسى واقع شده است.
اين كتاب پر از تحقيقات فقهى و دقيق و نكات ادبى است كه بر آگاهان به اين علوم پوشيده
نيست.مؤلف تمام اقوال فقهاى قبل از خود را بيان نكرده است بلكه به ذكر نظريات سيد مرتضى(م 436 ق)، شيخ طوسى(م 460 ق)، علامه حلّى(م 676 ق)، اكتفا نموده است.
همراه با اين نظريات، به اقوال ذكر شده در تفاسير البيضاوى(م 685 ق)، مجمع البيان طبرسى(م 548 ق)، التبيان شيخ طوسى و همينطور نظريات بزرگان اهل تسنن در کتاب‌هاى تفسيرى و فقهى آنان نيز اشاره شده است.
اين كتاب مزين به مقدمه ارزشمندى از آیت‌الله نجفى مرعشى (م 1411 ق)، در معرفى و تاريخچه کتاب‌هاى آيات الاحكام در مذاهب اسلامى همراه با زندگی‌نامه عالمانه و محققانه مؤلف و آثار وى مى‌باشد كه به ارزش علمى اين كتاب مى‌افزايد.
تاريخ تأليف
در الذريعة377/20،378، اعيان الشيعه 271/4 تاريخ پايان تأليف آن بر هشتم محرم الحرام سال 1043ق ذكر شده است.
نسخه‌ها
در الذريعة378/20 به نسخه‌اى در نزد حاج ميرزا محمدحسین شهرستانى در كتابخانه شيخ عبدالحسين آل ياسين بالكاظميّة، و در نزد سيد على ايروانى در تبريز، و در نزد شيخ محمدرضا مظفر به خط ناصر فضل‌للّه مربوط به 1044ق اشاره شده است.
در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحه 232 به چندين نسخه منتخب از كتابخانه‌هاى آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، الهيات، ملك در تهران، روضاتى در اصفهان اشاره شده است.
در چاپ كتاب موجود از 4 نسخه خطى استفاده شده كه عبارتند از:
- نسخه كتابخانه علامه سيد محمد على قاضى طباطبائى تبريزى كه نسخه مورد اعتماد در چاپ بوده است.اين نسخه با رمز (قض) مشخص شده است.
- نسخه كتابخانه استاد مرتضى مدرسى(چهاردهى) مربوط به سال 1090 ق، به خط عبداللّه بن شيخ عبدعلى طرفى كه با رمز (چا) مشخص شده است.
- نسخه كتابخانه آیت‌الله سيد شهاب‌الدين مرعشى، كه بعضى از حواشى مؤلف در ذيل آن ذكر شده است و با رمز (عش) مشخص شده است.
- نسخه به خط محمد طاهر بن محمد كريم، مربوط به سال 1101ق از كتابخانه عالم فاضل حاج شيخ حسن مصطفوى كه بعد از چاپ كتاب اين نسخه در دسترس ناشرين قرار گرفته است و تفاوتهاى آن در پايان هر قسمت از كتاب ذكر شده است اين نسخه با رمز (سن) مشخص شده است.
در مقدمه كتاب در صفحه 18، آیت‌الله سيد شهاب‌الدين مرعشى(م)، به نسخه‌اى از ميرزا ابوالهدى نوه علامه كرباسى كه از مشايخ روايت ايشان بوده است و همينطور نسخه‌اى
كه در نزد ايشان بوده و دو نسخه از كتابخانه‌هاى عمومى اشاره شده كه اين 4 نسخه در اختيار ناشر و مصحح قرار گرفته تا از آنها استفاده نمايند.
تاريخ انتشار
كتاب موجود توسط انتشارات مرتضوى در سال 1389ق چاپ شده است.
حواشى جلد اوّل و دوّم آن بوسيله شيخ محمدباقربن معروف شريف‌زاده گلپايگانى و استخراج منابع و مآخذ احاديث و آيات توسط شيخ عبدالكريم مرتضوى انجام شده است.
تصحيح كتاب نيز با نظارت سيد محمدتقى كشفى انجام شده است.
كلمات بزرگان
ريحانة الادب ج 280/4:آيات الاحكام كه نام اصلیش مسالك الافهام فى شرح آيات الاحكام مى‌باشد و آن بهترين كتابى است كه در اين موضوع تأليف شده است.اعيان الشيعه 271/4:من اكبر ما كتب فى بابه و اتمها فائدة صنفه بامر شيخه المذكور(شيخ بهائى)، رأينا منه نسخه بخط يده فى قرية بهار من توابع همدان.
مؤلف در خطبه كتاب مى‌نويسد:و لعمرى ان من نظر فى كتابى هذا بعين الانصاف، و جانب
سبيل البغى و الاعتساف، علم انه عديم النظير و انّه من تأييدات العلىّ القدير
علامه شيخ حسن بلاغى نجفى در تنقيح المقال دربارۀ آن مى‌نويسد:من اكبر ما كتب فى شأنه و اتمّها سماه(مسالك الافهام فى شرح آيات الاحكام)
امل الآمل ج 56/2: الشيخ جواد بن سعيد، فاضل عالم محقق جليل القدر، له كتب
منها:شرح آيات الاحكام
علت تأليف كتاب
مؤلف در مورد علت تأليف كتاب در صفحه اوّل آن مى‌نويسد، لما كان من اجل النعم و اوفر القسم استفادة الاحكام الشرعية من الآيات القرآنية و قد اعتنى العلماء بالبحث عنها و الاستنباط منها...فانهم بينوا جهة الدلالة بما استفادوا من الائمة الاطهار الذين هم مهبط الوحى و التنزيل او بما اشتملت عليه من الظاهر البعيد عن التأويل
سپس در صفحه 2 در ادامه مى‌نويسد:ثم ان اصحابنا و ان بينوا جهة الدلالة فى تضاعيف كتبهم الاّ انّه لم يتفق منهم بيان جميع ذلك فى كتاب مفردة بالتدوين ليكون مشتملا
على وجوه الدلالة فى الآيات المتعلّقة باحكام‌الدين فحدانى ذلك على ان اجمع كتابا مشتملا على جميع ما يتعلّق بكلّ آية مبنيّا فيه وجوه الدلالة
قابل ذكر است كه در مقدمه كتاب كنز العرفان فاضل مقداد (م 826 ق) نيز نبودن كتاب جامعى در آيات الاحكام را دليل تأليف آن ذكر كرده است و ظاهرا با وجود كتابى مثل كنز العرفان و نظائر آن اين دليل تأليف صحيح نباشد مگر اينكه اين کتاب‌ها در دست مؤلف نبوده است.
حواشى و شروح
در كتب تراجم دو حاشيه و شرح براى كتاب ذكر شده است
- سلوك مسالك المرام مسلك مسالك الافهام، از شيخ عبدالقاهر بن عبدرجب عبادى حويزى(امل الآمل 157/2، ذ243/4/، ذ227/12/، اعيان الشيعة(32/8)
- حاشية بر مسالك الافهام از ميرزا عبداللّه بن عيسى تبريزى اصفهانى(م 1130 ق) ذ199/06/
تقسيم بندى مطالب
مباحث كتاب در دو مجلد كه از 4 قسمت تشكيل شده است مطرح شده است.
قسمت اوّل از جلد اوّل شامل کتاب‌هاى طهارت، صلاة، صوم است.
قسمت دوّم از جلد اوّل در بردارنده کتاب‌هاى زكات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر است.قسمت اوّل از جلد دوّم کتاب‌هاى المكاسب، البيع، دين و توابع آن، بعضى از عقود مثل شركت، عارية، غصب، مضاربة، و نظائر آن، و در آخر كتاب النكاح را در بردارد.
قسمت دوّم از جلد دوم کتاب‌هاى طلاق، مطاعم و مشارب، مواريث، حدود، جنايات، قضاء و شهادات را شامل مى‌شود.
منابع مقاله
امل الآمل 56/2
كشف الحجب:502
هدية العارفين:258/1
مرآة الكتب التبريزى:454
اعيان الشيعه:271/4
الاعلام:142/2
الذريعة:377/20،378
معجم المؤلفين:165/3