تحفة الفتی في تفسير سورة هل أتی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' زين ال' به ' زين‌ال') |
||
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR10668J1.jpg | |||
| عنوان =تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی | |||
| | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[بهارزاده، پروين]] (محقق و مصحح) | |||
| | |||
| | |||
[[دشتکی، منصور بن محمد]] ( | [[دشتکی، منصور بن محمد]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 102/933 /د5ت7 | ||
| موضوع = | |||
تفاسیر (سوره دهر) | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق. | تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1381 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10668AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =964-6781-74-8 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10668 | |||
| کتابخوان همراه نور =10668 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى'''، از آثار [[دشتکی، منصور بن محمد |غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى]] (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است. | '''تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى'''، از آثار [[دشتکی، منصور بن محمد |غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى]] (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است. | ||
اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان | اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان فارسی و نيز تعليقات دو زبانه (عربى - فارسی) از ايشان منتشر گرديده است. | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
اثر حاضر، از مقدمه مصحح و متن اصلى كتاب (شامل مقدمه و 26 مشرق به ترتيب آيات سى‌ويك‌گانه سوره انسان) تشكيل شده است. هرچند زبان و ادبيات مقدمه مصحح اين اثر، فارسی و متناسب با نسل معاصر، روان و زيبا است، ولى زبان متن اثر، چنين نيست و عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فلسفى و عرفانى است و البته تعليقات مصحح كه به‌صورت دو زبانه (عربى - فارسی) نوشته شده، چنين مشكلى ندارد و روشن و رسا است. | |||
مصحح از منابع قابل توجهى (169 كتاب فارسی و عربى و 5 مقاله فارسی) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است. | |||
شيوه نویسنده در اين اثر، پژوهشى است و در آن كوشيده است افزون بر نقل و بيان آراى ديگران، نقدها و نوآورى‌هاى خود را نيز شرح دهد. | |||
شيوه | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است: | درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است: | ||
#مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛ | #مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛ | ||
#:ب)- | #:ب)- نویسنده، كوشيده است تا ضمن تفسير آيات سوره انسان، علاوه بر ذكر آراء ديگر مفسران، مطالب نو و كشفيات خود را كه غالباً ً رنگ‌وبوى فلسفى و عرفانى و تأويلى دارد، در قالب جملاتى كوتاه و اشاره‌اى عرضه كند؛ | ||
#:ج)- | #:ج)- نویسنده در موارد متعدد، تفصيل مطالب را به رساله‌هاى ديگر خويش احاله كرده و درك عميق آن را به داشتن ذوقى سليم و فهمى مستقيم مشروط كرده است و.<ref>ر. ك.: مقدمه مصحح، صيازده - بيست و نه</ref> | ||
# | #نویسنده در تفسير آيه {{متن قرآن|مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فيها شَمْساً وَ لا زَمْهَريراً|سوره=انسان|آیه=13}}چنين آورده است: «... آيه بيانگر اثبات لذات و نفى درد و رنج در بهشت است. #:«شمس»، مشقتى توأم با شوريدگى و «زمهرير»، سرما و جمودى است كه كاهلى و بى‌خبرى در پى دارند و بهشت عارى از اين دو رنج است.<ref>متن كتاب، ص141 و مقايسه شود با: همان، ص44</ref> | ||
# | #نویسنده در تفسير آيه{{متن قرآن|إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً|سوره=انسان|آیه=22}}چنين آورده است: «مقصود آن است كه آن نعمت كه به شما عنايت شد، به ميزان تلاش و كوشش شما است؛ يعنى همه آن فعالیت‌های حسى و عقلى شما براى دستيابى به آن است و سپاس از جانب خدا به اين معنا بازمى‌گردد كه وى در دايره علم خويش اهميت و سزاوارى اينان را به آن نعمت‌هاى بخشوده، سنجيده است و الله اعلم».<ref>همان، ص148 - 149 و مقايسه شود با: همان، ص54</ref> | ||
# | #نویسنده مطالبش را با مناجاتى جالب به پايان برده كه سركار خانم پروين بهارزاده آن را به اين صورت زيبا ترجمه كرده است: «بارالها! اى آنكه هستى را حيات بخشيدى و اى آنكه اسير و دربند را صاحب اختيارى! بنده‌اى كه سر بر آستانت مى‌سايد و ميهمان ناخوانده خوان كرمت گشته است، اميد آن دارد كه توبه‌اش بپذيرى؛ عفو و بخششت مقصود اوست و...».<ref>همان، ص155</ref> | ||
# | #نویسنده گاه از اشعار فارسی نيز براى توضيح مطالبش استفاده كرده است، مانند استشهاد به اين ابيات از مولوى:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ''|2=''ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف''}} | #:{{ب|''گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ''|2=''ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف''}} | ||
#:{{ب|''در بيابان، داد معنى دادمى ''|2=''غير از اين، نطق دگر بگشادمى''}} | #:{{ب|''در بيابان، داد معنى دادمى ''|2=''غير از اين، نطق دگر بگشادمى''}} | ||
#:{{ب|''من چه گويم يك رگم هشيار نيست''|2=''وصف آن يارى كه او را يار نيست''}} | #:{{ب|''من چه گويم يك رگم هشيار نيست''|2=''وصف آن يارى كه او را يار نيست''<ref>متن كتاب، ص40</ref>}}{{پایان شعر}}. | ||
{{پایان شعر}}. | #در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).<ref>همان، ص61</ref>به نظر مى‌رسد اين جمله كلام نویسنده كتاب نيست و گفته كاتب نسخه خطى است. | ||
#در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).<ref>همان، | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، صهفت - ده)، فهرست‌هاى فنى - شامل آيات، احاديث، كتب و اشعار -.<ref>متن كتاب، ص159 - 169</ref>و فهرست منابع.<ref>همان، ص171 - 180</ref>فراهم شده است. | |||
كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى براى مقدمه و متن كتاب، در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نویسنده، نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 3 و...</ref>و گاه توضيحى نسخه‌شناختى به‌صورت كلى است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 1 و...</ref>و گاه موارد اختلاف نسخه‌ها را به‌صورت جزئى مطرح كرده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص14، پاورقى 1، 2، 3، 5، 6، 7 و...</ref>و گاه معانى لغات را شرح داده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص24، پاورقى 14 و...</ref>و گاه متن آيه يا ترجمه فارسی آن را آورده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص25، پاورقى 4 و 5 و...</ref>و... | |||
همچنين مصحح پى‌نوشت‌هایى پژوهشى بر مطالب كتاب نوشته است.<ref>همان، ص63 - 108</ref>در برخى از اين پى‌نوشت‌ها، توضيحاتى تاريخى و رجالى است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص63، پى‌نوشت 1</ref>و برخى ديگر شرح لغات و اصطلاحات.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص81 - 82، پى‌نوشت 20 و ص82، پى‌نوشت 21. و ص83، پى‌نوشت 22 و ص98، پى‌نوشت 41 و 42 و...</ref>و بعضى ديگر توضيحاتى در مورد معانى روايات است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص93، پى‌نوشت 33</ref>و برخى تبيين معناى يكى از اصطلاحات علم حديث، مانند روايت مستفيض است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص94، پى‌نوشت 34</ref>و... | |||
همچنين مصحح | |||
همچنين مصحح، متن عربى را به زبان | همچنين مصحح، متن عربى را به زبان فارسی به‌صورت شيوا و مختصر ترجمه كرده است.<ref>همان، ص109 - 155</ref>وى تصويرى از آغاز و انجام نسخه خطى كتاب حاضر را نيز آورده است.<ref>همان، ص90 - 91</ref>همچنين شجره‌نامه خاندان دشتكى را تحت عنوان «سلسه آباء بيت دشتكى» آورده و نسب غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى را تا حضرت [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] ذكر كرده است.<ref>همان، صسى و سه</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
| خط ۹۸: | خط ۷۳: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
[[العسل المصفی من تهذيب | {{وابسته‌ها}} | ||
[[العسل المصفی من تهذيب زين‌الفتی في شرح سورة هل أتی]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۸
| تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بهارزاده، پروين (محقق و مصحح) دشتکی، منصور بن محمد (نویسنده) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1381 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6781-74-8 |
| موضوع | تفاسیر (سوره دهر) تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 102/933 /د5ت7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، از آثار غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است.
اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان فارسی و نيز تعليقات دو زبانه (عربى - فارسی) از ايشان منتشر گرديده است.
ساختار
اثر حاضر، از مقدمه مصحح و متن اصلى كتاب (شامل مقدمه و 26 مشرق به ترتيب آيات سى‌ويك‌گانه سوره انسان) تشكيل شده است. هرچند زبان و ادبيات مقدمه مصحح اين اثر، فارسی و متناسب با نسل معاصر، روان و زيبا است، ولى زبان متن اثر، چنين نيست و عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فلسفى و عرفانى است و البته تعليقات مصحح كه به‌صورت دو زبانه (عربى - فارسی) نوشته شده، چنين مشكلى ندارد و روشن و رسا است.
مصحح از منابع قابل توجهى (169 كتاب فارسی و عربى و 5 مقاله فارسی) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است.
شيوه نویسنده در اين اثر، پژوهشى است و در آن كوشيده است افزون بر نقل و بيان آراى ديگران، نقدها و نوآورى‌هاى خود را نيز شرح دهد.
گزارش محتوا
درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
- مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛
- ب)- نویسنده، كوشيده است تا ضمن تفسير آيات سوره انسان، علاوه بر ذكر آراء ديگر مفسران، مطالب نو و كشفيات خود را كه غالباً ً رنگ‌وبوى فلسفى و عرفانى و تأويلى دارد، در قالب جملاتى كوتاه و اشاره‌اى عرضه كند؛
- ج)- نویسنده در موارد متعدد، تفصيل مطالب را به رساله‌هاى ديگر خويش احاله كرده و درك عميق آن را به داشتن ذوقى سليم و فهمى مستقيم مشروط كرده است و.[۱]
- نویسنده در تفسير آيه
مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فيها شَمْساً وَ لا زَمْهَريراً [انسان–13] 
چنين آورده است: «... آيه بيانگر اثبات لذات و نفى درد و رنج در بهشت است. #:«شمس»، مشقتى توأم با شوريدگى و «زمهرير»، سرما و جمودى است كه كاهلى و بى‌خبرى در پى دارند و بهشت عارى از اين دو رنج است.[۲]
- نویسنده در تفسير آيه إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً [انسان–22]
چنين آورده است: «مقصود آن است كه آن نعمت كه به شما عنايت شد، به ميزان تلاش و كوشش شما است؛ يعنى همه آن فعالیت‌های حسى و عقلى شما براى دستيابى به آن است و سپاس از جانب خدا به اين معنا بازمى‌گردد كه وى در دايره علم خويش اهميت و سزاوارى اينان را به آن نعمت‌هاى بخشوده، سنجيده است و الله اعلم».[۳]
- نویسنده مطالبش را با مناجاتى جالب به پايان برده كه سركار خانم پروين بهارزاده آن را به اين صورت زيبا ترجمه كرده است: «بارالها! اى آنكه هستى را حيات بخشيدى و اى آنكه اسير و دربند را صاحب اختيارى! بنده‌اى كه سر بر آستانت مى‌سايد و ميهمان ناخوانده خوان كرمت گشته است، اميد آن دارد كه توبه‌اش بپذيرى؛ عفو و بخششت مقصود اوست و...».[۴]
- نویسنده گاه از اشعار فارسی نيز براى توضيح مطالبش استفاده كرده است، مانند استشهاد به اين ابيات از مولوى:
.گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف در بيابان، داد معنى دادمى غير از اين، نطق دگر بگشادمى من چه گويم يك رگم هشيار نيست وصف آن يارى كه او را يار نيست[۵] - در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).[۶]به نظر مى‌رسد اين جمله كلام نویسنده كتاب نيست و گفته كاتب نسخه خطى است.
وضعيت كتاب
براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، صهفت - ده)، فهرست‌هاى فنى - شامل آيات، احاديث، كتب و اشعار -.[۷]و فهرست منابع.[۸]فراهم شده است.
كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى براى مقدمه و متن كتاب، در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نویسنده، نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.[۹]و گاه توضيحى نسخه‌شناختى به‌صورت كلى است.[۱۰]و گاه موارد اختلاف نسخه‌ها را به‌صورت جزئى مطرح كرده است.[۱۱]و گاه معانى لغات را شرح داده است.[۱۲]و گاه متن آيه يا ترجمه فارسی آن را آورده است.[۱۳]و...
همچنين مصحح پى‌نوشت‌هایى پژوهشى بر مطالب كتاب نوشته است.[۱۴]در برخى از اين پى‌نوشت‌ها، توضيحاتى تاريخى و رجالى است.[۱۵]و برخى ديگر شرح لغات و اصطلاحات.[۱۶]و بعضى ديگر توضيحاتى در مورد معانى روايات است.[۱۷]و برخى تبيين معناى يكى از اصطلاحات علم حديث، مانند روايت مستفيض است.[۱۸]و...
همچنين مصحح، متن عربى را به زبان فارسی به‌صورت شيوا و مختصر ترجمه كرده است.[۱۹]وى تصويرى از آغاز و انجام نسخه خطى كتاب حاضر را نيز آورده است.[۲۰]همچنين شجره‌نامه خاندان دشتكى را تحت عنوان «سلسه آباء بيت دشتكى» آورده و نسب غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى را تا حضرت اميرالمؤمنين على(ع) ذكر كرده است.[۲۱]
پانويس
- ↑ ر. ك.: مقدمه مصحح، صيازده - بيست و نه
- ↑ متن كتاب، ص141 و مقايسه شود با: همان، ص44
- ↑ همان، ص148 - 149 و مقايسه شود با: همان، ص54
- ↑ همان، ص155
- ↑ متن كتاب، ص40
- ↑ همان، ص61
- ↑ متن كتاب، ص159 - 169
- ↑ همان، ص171 - 180
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 3 و...
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 1 و...
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص14، پاورقى 1، 2، 3، 5، 6، 7 و...
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص24، پاورقى 14 و...
- ↑ به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص25، پاورقى 4 و 5 و...
- ↑ همان، ص63 - 108
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ص63، پى‌نوشت 1
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ص81 - 82، پى‌نوشت 20 و ص82، پى‌نوشت 21. و ص83، پى‌نوشت 22 و ص98، پى‌نوشت 41 و 42 و...
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ص93، پى‌نوشت 33
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ص94، پى‌نوشت 34
- ↑ همان، ص109 - 155
- ↑ همان، ص90 - 91
- ↑ همان، صسى و سه
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.