حج (ابهام‌زدایی)

حج ممکن است عنوان برای نرم‌افزار یا کتاب‌های ذیل باشد:

• نرم‌افزار دانشنامه حج (لبیک 1) جامع‌ترين نرم‌افزار در حوزه حج و زيارت با شیوه‌ای نو، دربردارنده متن کامل 439 عنوان کتاب عربی و فارسی در 988 جلد

• حج ابراهیمی حج مهدوی اثر فارسى سيد مسعود پورسيدآقايى، خلاصه‌اى از احكام، شرايط و اعمال حج و مطالبى درباره نسبت اين عمل عبادى با امام عصر(عج) است.

• حج از دیدگاه مذاهب اسلامی ترجمه «دروس في الفقه المقارن» تأليف آيت‌الله محمدابراهیم جناتى، به قلم حسينعلى محمدى‌نژاد است. اين اثر به‌منظور آشنايى مسلمين و به‌ويژه حجاج بيت‌الله الحرام با فتاواى ديگر مذاهب اسلامى ترجمه شده است.

• حج از میقات تا میعاد تأليف احمد صادقى اردستانى است. وى كوشيده است تا با استفاده از حدود 70 آيه قرآن درباره حج و صدها حديثى كه در اين زمينه وارد شده، علاوه بر مرورى به مراحل اعمال و مناسك حج، روح حج و اسرار و مفاهيم انسانى و متعالى اين كنگره عظيم اسلامى را بررسى كند.

• حج الأنبياء و الأئمة علیهم‌السلام در موضوع فقه روايى، نوشته دو تن از علما به نام‌هاى عبادالله سرشار طهرانى ميانجى و محمّدرضا نعمتى مى‌باشد كه در آن به ذكر روايات بيان‌گر چگونگى حج چند تن از انبياى عظام الهى و ائمه معصومين(ع)پرداخته‌اند. اين كتاب به زبان عربى تأليف گرديده است.

• حج برنامه تکامل اثر محمد ضياءآبادى، كتابى است پيرامون مراحل و اعمال و مناسك حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• حج در آیینه شعر فارسی تأليف محمد شجاعى، مجموعه سه جلدى است كه در برنامه تنها جلد اول آن ارائه شده است. نگارنده كه شش بار توفيق تشرف به خانه خدا را داشته و خوانده‌ها و شنيده‌هاى خود را به مشاهده و معاينه بدل كرده، تصميم گرفته است تا اين تجربيات و يافته‌ها را در خدمت زبان و ادبيات فارسى كه رشته تحصيلات تكميلى او بوده درآورد؛ ازاين‌رو موضوع «حج در آيينه شعر فارسى» را انتخاب كرده است.

• احکام و مناسک حج و بعضی آداب مکه معظمه و مدینه منوره و زیارات و ادعیه مأثوره حاوی فتاوای آیت‌الله حسینعلی منتظری، درباره حج و مسائل مربوطه، به زبان فارسی است.

• حج در اندیشه اسلامی تأليف سيد على قاضى عسكر از آثار فارسى است كه اعمال و مناسك حج را مورد بررسى قرار داده است. مجموعه حاضر، پيش‌تر به‌صورت چند مقاله در فصلنامه «ميقات حج» به چاپ رسيده است.

• مناسك الحج (حسینی حائری) مجموعه‌ای از فتاوای آیت‌الله سید کاظم حسینی حائری پیرامون مناسک و اعمال حج، به زبان عربی است.

• مناسك الحج (مکارم شیرازی) رساله‌اى است كه آیت‌الله مكارم شيرازى، براى مقلدين خود تأليف نموده‌اند تااحكام حج و عمره را در يك كتاب مدون، در دسترس داشته باشند. اين رساله، به زبان عربى مى‌باشد.

• مناسک حج، به انضمام اسرار حج و آداب و مستحبات زیارت مکه مکرمه و مدینه منوره کتابی است مطابق با فتاوای آیت‌الله حسین مظاهری (معاصر)، به زبان فارسی که در آن مسائل و احکام فقهی فریضه حج به سبک رساله‌های فقهی بیان شده و ضمیمه آن دو بحث اسرار حج و زیارت اماکن مقدس مکه مکرمه و مدینه منوره آمده است.

• روح حج اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه در آن، برخى از نكات عبادى، اخلاقى، اسرار عرفانى و ابعاد اجتماعى حج را براى نسل نو به‌صورت اديبانه توضيح داده است.

• مناسک حج همراه با ادعیه و زیارات اثر آیت‌الله محمدعلی علوی گرگانی است که به زبان فارسی و در یک جلد به چاپ رسیده است.

• منتخب مناسک حج كتابى است به زبان فارسى بر اساس فتاوى امام خمينى(ره) و حواشى تعدادى از مراجع عظام، كه به كوشش معاونت آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبرى در امور حج و زيارت گردآورى شده و با تحقيق حسامى، عرضه شده است.

• مناسک حج (نوری همدانی) اثر آیت‌الله حسین نوری همدانی (متولد 1304ش)، کتابی است پیرامون اعمال و مناسک و آداب حج که مطابق با فتاوای ایشان، نوشته شده است.

• حج به قلم يوسف رضايى و با مقدمه استاد سيد غلامرضا سعيدى، به زبان فارسى به رشته تحرير درآمده است. نویسنده در اين اثر اطلاعات مختلفى در رابطه با حج و سرزمين وحى به‌اختصار بيان و خاطرات خود را از سفر به اين سرزمين نيز گزارش كرده است.

• حج در قرآن اثر محمد علوى مقدم به زبان فارسى است كه مؤلف به بررسى و تفسير آيات حجّ پرداخته است.

• مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی قدس‌سره‌الشریف و مراجع معظم تقلید دامت‌برکاتهم با تجدید نظر و اضافات اثر پژوهشکده حج و زیارت، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع فقه اسلامی. گردآورنده در این کتاب، به بیان احکام و فتاوای مراجع درباره حج پرداخته است.

• مناسك الحج (خامنه‌ای) اثر آیت‌الله خامنه‌ای، رساله‌ای است پیرامون مناسک و اعمال حج و عمره.

• حج نماز بزرگ اثر غلامعلى حداد عادل (متولد شيراز، 1324ش)، است كه در آن، به توضيح هدف‌ها و حكمت‌هاى مناسك عبادى حج پرداخته و كوشيده با ادبيات امروز، روزنه‌اى به‌سوى باطن اين فريضه الهى بگشايد.

• مناسک حج و عمره (بهجت) اثر آيت‌الله محمّدتقى بهجت (متولد فومن 1295-1388ش، قم) است كه در آن احكام و مسائل حجّ و عمره مفرده و آداب، ادعيه و زيارات مرتبط مطرح شده است.

• مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی كتابى است پيرامون مناسك و آداب حج، مطابق با فتاواى امام خمينى(ره) كه توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، به زبان فارسى، عرضه شده است. نام كامل اين كتاب، عبارت است از: «مناسك حج مطابق با فتاواى حضرت آيت‌الله‌ امام خمينى سلام‌الله‌عليه، به ضميمه ترجمه بعضى از مسائل حج تحرير الوسيلة و حدود 550 مسئله جديد».

• ابعاد سیاسی و اجتماعی حج تأليف محمدتقى رهبر، از جمله آثار فارسی است كه حج را از جنبه‌اى خاص مورد بررسى قرار داده است. نویسنده در مقدمه، هدف از نگارش کتاب را بررسى یکى از ابعاد مهم و حياتى حج؛ يعنى بعد «اجتماعى - سياسى» آن دانسته كه نسبت به ديگر ابعاد، كمتر مورد توجه قرار گرفته است.

• عرفان حج اثر آيت‌الله عبدالله جوادى آملى (متولد آمل، 1312ش) است كه نویسنده در آن، حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج را به‌صورت تحليلى بيان كرده است.

• مناسک حج و احکام عمره (سبحانی) اثر آيت‌الله جعفر سبحانى، رساله‌اى است پيرامون مناسك و اعمال حج و عمره كه مطابق فتاوى معظم‌له، تنظيم و به زبان فارسى، ارائه شده است.

• مناسک حج (وحید خراسانی) مطابق با فتاوى آيت‌الله حسين وحيد خراسانى، رساله‌اى است پيرامون اعمال و مناسك حج.

• اسرار حج از تأليفات آيت‌الله مظاهرى در موضوع حج، به زبان فارسی است كه توسط مؤسسه فرهنگى - مطالعاتى الزهراء(س) منتشر شده است.

• گزیده مناسک حج اثر جمعى از پژوهشگران، مجموعه‌اى است از مهم‌ترين مسائل حج تمتع و عمره مفرده.

• حج و عمره در قرآن و حديث (فارسی - عربی) به زبان فارسى - عربى، اثر محمد محمدى رى‌شهرى، با همكارى عبدالهادى مسعودى و ترجمه جواد محدثى، مجموعه‌اى است كه در آن، آيات و روايات مرتبط با موضوع حج، گردآورى و به فارسى ترجمه شده است.

• دروس احکام و مناسک حج اثر محمدحسين فلاح‌زاده (متولد 1338ش) است كه در آن، احكام و مناسك عمره و حج را در قالب 48 جلسه درسى تنظيم كرده است. نویسنده بيش از نيمى از مطالب كتاب را به مباحث فقهى عمومى غير از حج، اختصاص داده است.

• حج در ادب فارسی تأليف خليل‌الله يزدانى، پژوهشى است پيرامون «حج» در ادبيات فارسى كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• استفتائات حج و عمره به انضمام رساله «حج»، سلوک خداجویان کتابی است مطابق با فتاوای آیت‌الله حسین مظاهری (معاصر)، به زبان فارسی که در آن مسائل و احکام فقهی فریضه حج در قالب پرسش و پاسخ بیان شده و ضمیمه آن رساله «حج، سلوک خداجویان» آمده است.

• تأملی در معنای مناسک حج اثر محمد نقى‌زاده، پژوهشى است پيرامون معناى اعمال و مناسك حج به زبان فارسی

• استفتاءات حج (صافی گلپایگانی) اثر شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی (معاصر)، مشتمل بر مجموعه استفتائات در موضوع حج است که دسته‌بندی و ارائه شده است. در این اثر 997 مسئله و پاسخ آن‌ها به زبان فارسی مطرح شده است.

• حج، سلوک خدا جویان: به انضمام هفتاد نکته فقهی و اخلاقی مورد نیاز در حج و عمره از تأليفات آيت‌الله حسين مظاهرى در زمينه اهميت، اعمال و اسرار فريضه الهى و انسان‌ساز حج مى‌باشد كه به‌منظور بهره‌مندى بيشتر زائران و حجاج در راستاى توجه و اهتمام آنان به بعد اخلاقى و عرفانى سفر روحانى حج تنظيم شده است. علاوه بر اين، 70 نكته فقهى و اخلاقى مورد نياز در حج و عمره برگرفته از آثار مؤلف نيز ضميمه شده است.

• مناسک حج (فیاض) مجموعه‌ای از فتاوای آیت‌الله محمداسحاق فیاض، درباره اعمال و مناسک حج به زبان فارسی است که توسط دفتر ایشان منتشر شده است.

• تلخيص المرام في فقه حج بيت‌الله الحرام اثر جمال‌الدین حسن بن زین‌الدین عاملی، کتابی است یک جلدی به زبان عربی با موضوع فقه استدلالی جعفری. این اثر به تحقیق شیخ هادی قبیسی عاملی رسیده است. نویسنده در این کتاب، به بیان احکام و مناسک حج می‌پردازد.

• درسنامه اسرار حج تأليف محمدتقى فعالى از جمله آثارى است كه در راستاى تهيه درس‌نامه‌ها و محتواى مورد نياز در سفر حج و عمره تهيه شده است.

• جرعه‌ای از صهبای حج اثر آيت‌الله عبدالله جوادى آملى (متولد آمل، 1312ش) است كه نویسنده در آن، حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج را به‌صورت تحليلى بيان كرده است.

• اسرار عرفانی حج تألیف محمدتقى فعالى، از جمله آثارى است كه حج را به لحاظ معنوى و عرفانى مورد بررسى قرار داده است. این اثر به زبان فارسی و به‌گونه‌اى نگارش شده كه قابل استفاده عموم مردم قرار گيرد.

• 70 (هفتاد) نکته فقهی و اخلاقی مورد احتیاج در حج و عمره از آثار آيت‌الله حسین مظاهرى است كه به‌منظور بهره‌مندى حجاج از این نكات اساسى، تهيه و منتشر شده است.

• حج و عمره در قرآن و حدیث بخشى از دانش‌نامه ميزان الحكمه، تأليف آیت‌الله محمد محمدى رى‌شهرى است كه توسط عده‌اى از پژوهشگران پژوهشکده علوم و معارف حديث به ويژه آقاى شيخ عبدالهادى مسعودى استخراج و تدوين و به اهتمام جواد محدثى به فارسى برگردانده شده است.

• استفتائات جدید حج كه به كوشش جمعى از پژوهش‌گران، به زبان فارسی تهيه و تنظيم شده، مشتمل بر نظرات مراجع عظام درباره موضوعات جديد حج است.

• شیوه‌ای نو در بیان احکام حج و عمره مطابق با فتاوای مراجع تقلید دامت برکاتهم اثر سید محمدعلى فقیهى، کتابى است فقهى که به بیان احکام حج و عمره، با شیوه‌اى جدید و با کمک اشکال و نمودار، پرداخته است.

• مناسک حج (فاضل لنکرانی) از آثار آيت‌الله محمد فاضل لنكرانى (متوفى 1386ش) است كه توسط آقايان شيخ محمد عطائى و شيخ محمد فرقانى تنظيم شده است.

• صحیفه حج مجموعه‌اى است از سخنرانى‌ها و پيام‌هاى امام خمينى(ره) و مقام معظم رهبری پيرامون مناسك سياسى - عبادى حج كه به زبان فارسى و در سال 1382ش، منتشر شده است.

• رساله توضيح المناسك (دستور و آداب حج و عمره) تألیف حضرت آیت‌الله سيد محمدحسن مرتضوى لنگرودى رحمه‌الله، در بردارنده استفتائات مكررى است که توسط حجاج مطرح شده و محل ابتلاء حجاج گرامى است.

• نوگرایی در ابعاد حج اثر سيد حسين اسحاقى (متولد لاهيجان، 1341ش)، است كه در آن، مهم‌ترين تدابير فرهنگى و اجرايى امام خمينى و مقام معظم رهبرى را براى تقويت و ترويج سنت الهى حج ابراهيمى به‌صورت مستند نقل و تحليل كرده است.

• دو سفر نامه حج حاوى سفرنامه حج ابوالقاسم مرجانى آئين‌كلائى و سفر مكه معظمه ميرزا محمود خان مديرالدوله است كه به كوشش رسول جعفريان گردآورى، تصحيح و منتشر شده است.

• حج و عمره در آینه فقه مقارن اثر محمدعلى مقدادى (متولد 1336ش) است كه نویسنده در آن، برخى از مسائل فقهى اختلافى (مانند وضو، اذان و اقامه، سجده بر مهر، جمع بين دو نماز در سفر و حضر، حكم قرائت «بسم الله الرحمن الرحيم» در نماز، تكتف، آمين، حج و زيارت قبور) را به‌صورت تطبيقى از نظر مذاهب فقهى پنج‌گانه (شيعه، حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى) توضيح داده است.

• مناسك الحج (سیستانی) مشتمل بر فتوای فقهی مرجع بزرگ شیعه آیت‌الله سید علی حسینی سیستانی (متولد 1309ش) در زمینه مناسک و آداب و سنن حج است.

• سفرنامه حج سلیم خان از آثار عصر قاجار، سفرنامه‌اى است، به قلم حاجى سليم‌خان كه از خان‌هاى كرد منطقه تيكان‌تپه يا تكاب امروزى بوده است. در اين كتاب جداى از اطلاعات سفرنامه‌اى كه صورتى از سياحت‌نامه دارد، مى‌توان فهرستى از احكام و مناسك حج و همين طور ادعيه و آداب زيارت را به روش اهل‌سنت ملاحظه كرد. بنابرين نویسنده دو هدف را دنبال مى‌كند: هدف سياحتى و ديگرى زيارتى.

• منتخب احادیث حج تأليف سيد على قاضى عسكر، از جمله آثار مركز تحقيقات حج است كه در آن بخشى از آموزه‌هاى معصومان(ع) پيرامون حج گردآورى شده است.

• مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی(قدس‌سره) و رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(دام‌ظله)كتابى است پيرامون اعمال و مناسك حج، مطابق با فتاواى امام خمينى(ره) و آيت‌الله خامنه‌اى كه به زبان فارسى نوشته شده و توسط مركز تحقيقات حج تهيه و تنظيم گرديده است.

• مناسک حج (روحانی) اثر آیت‌الله محمدصادق روحانی (معاصر)، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع فقه کاربردی جعفری. نویسنده در این کتاب مانند اکثر کتاب‌های مناسک حج به بیان اقسام حج و احکام واجب و مستحب این عمل عبادی-سیاسی پرداخته و در پایان کتاب، ادعیه و زیارات مربوط به این سفر را ذکر کرده است.

• حج و حرمین شریفین در تفسیر نمونه برگزيده مباحث حج در كتاب تفسیر نمونه است كه به كوشش سيد على قاضى عسكر و با مقدمه آيت‌الله مكارم شيرازى فراهم شده است.

• رازها و رمزها (مروری گذرا بر اسرار و معارف حج در روایات) اثر معاونت امور روحانیون حوزه نمايندگى ولى فقيه در امور حج و زيارت است كه در آن، مجموعه‌اى از روايات پيامبر(ص) و اهل‌بيت(ع) درباره اهميت و حكمت‌هاى فريضه بزرگ حج، گردآورى و از عربى به فارسى ترجمه شده است.

• الحج في السنة تحقيقى است گروهى درباره مسائل مربوط به حج، از جهت شرعى و تاريخى كه توسط نهاد ولى فقيه در امور حج و زيارت با استناد به روايات فريقين و منابع تاريخى نگاشته شده است.

• فلسفه و اسرار حج تأليف محمد امامى خوانسارى، ترجمه مباحث انتهایى كتاب «منهاج الإحرام لزائر بيت‌الله الحرام»، به قلم نویسنده است كه به خواهش تعدادى از دوستان به فارسى ترجمه شده است.

• ره توشه حج اثر جمعى از نويسندگان، پژوهشى است پيرامون مسائل مربوط به حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر، نوشته شده است.

• جرعه‌ای از بیکران زمزم (پژوهشی پیرامون اسرار حج) اثر آيت‌الله عبدالله جوادى آملى (متولد آمل، 1312ش) است كه آن را على حجتى کرمانى از عربى به فارسى ترجمه كرده است.

• در ملکوت حج اثر اسماعيل منصورى لاريجانى (متولد 1337ش، روستاى رينه لاريجان) است كه در آن، برخى از حكمت‌ها و اسرار حج را با استفاده از كتاب و سنت و كلمات عارفان و شاعران توضيح داده است.

• تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة - كتاب الحج توسط آیت‌الله محمد فاضل لنكرانى در موضوع فقه حج به زبان عربى نوشته شده است.

• چهل حدیث حج اثر حسين انصاريان (متولد خوانسار، 1323ش) است كه نویسنده در آن، تعدادى از روايات اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) را در زمينه حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج به‌صورت تحليلى توضيح داده است.

• كتاب الحج (للگلپايگاني) تقرير درس خارج فقه آیت‌الله سيد محمدرضا موسوى گلپايگانى مى‌باشد كه توسط احمد صابرى همدانى به نگارش درآمده و در آن احكام و مناسك حج به صورت استدلالى ارائه شده است. البته همه مباحث حج را در بر نگرفته و بخشى از آن كه شامل احكام طواف و سعى و وقوف و اعمال منى است، مطرح نشده است.

• فقه الحج تأليف آیت‌الله لطف‌الله صافى اصفهانى است كه در چهار مجلَد، به زبان عربى، به مباحث فقهى حج پرداخته است.

• فرهنگنامه حج؛ فرهنگ جامع الفبایی تاریخ و جغرافیای مکه و مدینه اثر مجتبى تونه‌اى، از جمله فرهنگ‌هاى فارسى در موضوع حج است. نویسنده، انگيزه تدوين اين اثر را تهيه كتابى جامع درباره حج دانسته تا خواننده مشتاق را به تمام زواياى حج و آن سرزمين متبرک آشنا كند.

• قلائد الدرر في مناسك من حج و اعتمر تأليف آیت‌الله شيخ احمد آل كاشف الغطا كه مطابق با فتاوى برادرش علامه شيخ محمدحسین كاشف الغطا نگاشته شده است.

• مناسك الحج (شبیری زنجانی) مجموعه مسائل و احکام حج مطابق با فتاوای فقیه و مرجع شیعه آیت‌الله سید موسی حسینی زنجانی است. این اثر به زبان عربی منتشر شده است.

• الحج في الشريعة الإسلامية الغراء در فقه استدلالى و مبحث حج، توسط حضرت آیت‌الله جعفر سبحانى در پنج جلد و به زبان عربى تأليف شده است.

• جامع الفتاوی : مناسک حج با روشی جدید مطابق با فتاوای ده تن از مراجع عظام تقلید توسط سيد مرتضى موسوى شاهرودى با روشى جديد تهيه و تنظيم شده است. اين اثر در سال 1426ق به زبان فارسى نگارش شده و دربردارنده فتاواى ده تن از مراجع تقليد شيعه پيرامون اعمال و مناسك حج است.

• درسنامه تفسیر آیات حج اثر فارسى فاكر ميبدى، كتابى است پيرامون تفسير آياتى از قرآن كريم كه در رابطه با حج بيت‌الله الحرام مى‌باشد.

• سفرنامه منظوم حج نوشته شهربانو بيگم (معروف به بانوی اصفهانی)، کتابی است با موضوع تاریخی و زیارتی، که در یک جلد به نگارش درآمده است. قالب طرح محتوای این نوشتار به سبک شعری است که نگارنده به روشی شیرین و جذاب سفر حج خود و تمام ماجراها، اماکن، مناسک و مراسم این سفر معنوی را قدم‌به‌قدم به نمایش گذاشته است.

• تحریم دو حکم حلال؛ بررسی و نقد حکم تحریم متعه حج و ازدواج موقت ترجمه فارسی کتاب «رسالة في المتعتين» تألیف سید علی حسینی میلانی، توسط هیئت تحریریه مرکز حقایق اسلامی است.

• پرسمان قرآنی حج اثر رمضان محمدى است كه در آن به‌صورت مستند، تحقيقى و تحليلى به برخى از پرسش‌هاى قرآنى در مورد اهميت و اهداف اعمال و مناسك حجّ و آداب اين زيارت معنوى پاسخ داده است.

• مناسك الحج (موسوعه جلد31) اثر امام خمينى(ره)، يكى از كتاب‌هاى فتوايى معظم‌له مى‌باشد كه دربردارنده احكام مربوط به انجام حج و عمره بوده و براى حجاج و معتمرين تهيه شده است.

• نگرشی دیگر به حج و عمره اثر عبدالحميد واسطى، نگاهى است نو به مناسك و اعمال حج و عمره و اهداف و معانى آن كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• سفرنامه منظوم حج (هزار و دویست بیت) اثرى است به زبان فارسى اثر بانویی اصفهانی از دوره صفویه به نام شهر بانو بیگم به کوشش رسول جعفریان كه به بيان سفرنامه سراينده به مكه مكرمه به صورت منظوم پرداخته است.

• زمزم یاد؛ اشعار مسابقه بزرگ شعر حج اثر مركز تحقيقات حج است كه در آن، مجموعه‌اى از اشعار شاعران سراسر كشور درباره حج گردآورى شده است.

• براهین الحج للفقهاء و الحجج تأليف آیت‌الله رضا مدنى كاشانى، در چهار جلد تدوين شده و كليه احكام و مناسك حج را با رويكردى فقهى از آيات و روايات استخراج نموده است.

• پیش‌درآمدی بر فرهنگ‌نامه اسرار و معارف حج از متون آموزش حج است كه توسط كميته تخصصى اسرار و معارف به رشته تحرير درآمده و در قالب «درس‌نامه» منتشر شده است.

• التهذيب في مناسك العمرة و الحج يكى از آثار فقهى مرحوم آیت‌الله شيخ جواد تبريزى است كه به صورت استدلالى و با نگاهى به متن كتاب العروة الوثقی و غير آن تأليف گرديده است.

• کتاب الحج (ایروانی) تألیف میرزا علی ایروانی، کتابی است به زبان عربی با موضوع فقه اسلامی (حج). نویسنده در این اثر برخی احکام و مسائل مربوط به حج را به‌صورت مسئله مسئله بیان کرده است.

• مناسک حج مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی(ره) و مراجع معظم تقلید دامت برکاتهم مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله امام سيد روح الله موسوى خمينى قدس‌سره و مراجع معظم تقلید دامت برکاتهم

• درسنامه فقه و مناسک آموزش تکمیلی اثر عباس ظهیرى، حاصل دو دوره آموزش فقه و مناسک در سال‌هاى 1389 و 1390 مى‌باشد که به‌عنوان احکام مورد نیاز در حج و عمره جهت استفاده روحانیون بیان شده است.

• مناسک جامع حج مطابق با فتاواى آيت‌الله مكارم شيرازى (متولد شيراز، 1305ش) است كه آن را ابوالقاسم عليان‌نژادى (متولد 1343ش) با استفاده از كتاب‌هايى مانند تعليقات على العروة الوثقى، حكم الأضحية في عصرنا، استفتائات كتبى و شفاهى ايشان، تحقيق و تنظيم كرده است.

• كتاب الحج (میانجی) اثر آیت‌الله علی احمدی میانجی (متوفی 1421ق)، مجموعه‌ای است از احادیث و روایات مرتبط با حج و اعمال آن.

• پیش‌درآمدی بر فرهنگ‌نامه اسرار و معارف حج از متون آموزش حج است كه توسط كميته تخصصى اسرار و معارف به رشته تحرير درآمده و در قالب «درس‌نامه» منتشر شده است.

• الحج تقريرات درس خارج مرحوم آیت‌الله سيد‌ ‎محمود حسینى شاهرودى ره (م 1394 قمرى) است كه توسط شاگرد ايشان شيخ محمد ابراهیم جناتى شاهرودى تحرير شده است. محور بحث كتاب عروه بوده ولى در مباحثى مانند تروك احرام كه در عروه مطرح نشده كتاب شرايع محور قرار گرفته است.

• مناسك الحج (نورى همدانى)مطابق با فتاوای مرجع شیعه آیت‌الله حسین نوری همدانی (معاصر) است. در این اثر احکام، آداب و زیارات مرتبط با موسم حج به زبان عربی ارائه شده است.

• مناسك الحج (تبریزی) مجموعه فتاوای آیت‌الله میرزا جواد تبرزی، پیرامون مناسک حج و اعمال مربوط به آن، به زبان عربی می‌باشد.

• گلچین شعر حج توسط سعيد سمنانيان و الهه منفرد گردآورى شده است. در اين اثر كوشش شده است كه با غور در آثار شاعران روزگاران گذشته و حاضر، تصويرى گويا از كعبه و مراسم حج در بيان و تصويرگرى‌هاى متنوع شاعران فراهم گردد.

• مناسک حج ویژه بانوان (امام خمینی) تحقيق و تنظيم‌شده توسط محمدحسین فلاح‌زاده (متولد 1338ش)، اثرى است كه در آن، احكام و وظايف بانوان در عمره و فريضه عبادى حج بر اساس فتاواى امام خمینى و هفت نفر از مراجع تقليد (حضرات آيات: خامنه‌اى، مکارم، صافى، بهجت، سیستانى، تبریزى و فاضل لنکرانى) توضيح داده شده است.

• مناسك الحج (فاضل لنکرانی) تألیف مرحوم آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی (متوفی 1428ق)، کتابی است فقهی حاوی مسائل و احکام شرعی فریضه حج به زبانی عربی.

• الجمع بين العمرة و الحج في أشهر الحج اثر سید مرتضی عسکری (1293-1386ش)، کتابی است فقهی با موضوع حج به زبان عربی.

• حول مسائل الحج (للگلپایگاني) اثر آیت‌الله سيد محمدرضا بن محمدباقر گلپايگانى(م 1414 ق)، دربردارنده مجموعه سؤالات و جوابهاى باب حج است كه نویسنده در خلال سال‌هاى مرجعيتشان به آنها پاسخ داده‌اند. این اثر از یک مقدمه، دوازده باب و مسائل متفرقه‌اى در آخر آن، تشكيل شده است.

• مناسك الحج و العمرة اثر سید محمدسعید طباطبایی حکیم، کتابی است دربردارنده احکام و مسائل مربوط به مناسک حج و عمره.

• منتخب احادیث عمره تأليف سيد على قاضى عسكر، از جمله آثار مركز تحقيقات حج است كه در آن بخشى از روايات و آموزه‌هاى معصومان(ع) درباره عمره گردآورى شده است.

• درسنامه مناسک حج اثر محمدحسین فلاح‌زاده (متولد 1338ش) است كه در آن، احكام و مناسک عمره و حج را در قالب چند درس تنظیم كرده است.

• به سوی خدا می‌رویم اثر آيت‌الله سيد محمود طالقانى، سفرنامه حج مى‌باشد كه به زبان فارسی و در سال 1332ش نوشته شده است.

• فتاوى الحج و العمرة اثر آیت‌الله سید محمدسعید طباطبایی حکیم (متولد 1354ق)، مجموعه‌ای است از فتاوای ایشان درباره حج و عمره که در قالب سؤال و جواب (استفتاء)، در اختیار خوانندگان، قرار گرفته است.

• به سوی ام‌القری اثر رسول جعفريان، دربردارنده سفرنامه حج سال 1373ش، مى‌باشد كه به‌انضمام سه سفرنامه ديگر (سفرنامه حج سال 1331ق ميرزا على اصفهانى، سفرنامه حج سال 1260ق محمدولى‌ميرزاى قاجار و الوجيزة في تعريف المدينة سال 1294ق ميرزا محمد مهندس)، به چاپ رسيده است.

• ثلاث رسائل في الحج و العمرة اثر زین‌الدین بن علی عاملی (911-‌965ق)، معروف به شهید ثانی، مجموعه سه رساله پیرامون حج و عمره می‌باشد که با تحقیق رضا مختاری به چاپ رسیده است.

• مناسك الحج (محدث بحرانی) رساله‌اى مختصر در احكام حج مى‌باشد و شامل واجبات، مستحبات و ادعيه سفر حج، نوشته يوسف بن احمد بن ابراهيم مشهور به صاحب حدائق و محدث بحرانى از علماى شيعه در قرن دوازدهم و متوفاى سال 1186 هجرى قمرى.

• المرتقی إلی الفقه الأرقی: كتاب الحج از جمله آثار فقهى آیت‌الله سيد‌ ‎محمدحسینى روحانى قمى مى‌باشد كه اين بخش از آن درباره حج است.

• با قرآن در مکه و مدینه با نام كامل «درس‌نامه با قرآن در مكه و مدينه»، به كوشش اكبر دهقان و تدوين حوزه نمايندگى ولى فقيه در امور حج و زيارت، از سوى مؤسسه فرهنگى - هنرى مشعر منتشر شده است.

• كتاب الحج (للشيخ الأنصاري) تألیف شيخ مرتضى انصارى از بزرگان فقهاى شيعه و متوفاى سال 1281 هجرى قمرى می‌باشد.

• مسائل حول الحج و العمرة مجموعه‌ای است از نوزده سؤال (استفتاء) پیرامون مسائل مربوط به حج و عمره که از محضر آیت‌الله میرزا جواد تبریزی (متوفی 1385ش) پرسیده شده و ایشان پاسخ داده است.

• عرفان عمره اثر آيت‌الله عبدالله جوادى آملى (متولد آمل، 1312ش) است كه نویسنده در آن، منزلت و ارزش عمره و حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب اين سنت اسلامى را به‌صورت اجتهادى و تحليلى و با بهره‌گيرى از كتاب و سنت و عقل توضيح داده است.

• المقتطف من كتاب الجوهرة في نيات اعمال الحج و العمرة تألیف شيخ حسین بن محمد بن احمد بن ابراهیم معروف به شيخ حسین آل عصفور (م 1216 ق)

• آشنایی با مقررات عربستان از تأليفات سيد‌ ‎عبدالوهاب طالقانى، به زبان فارسی است. رفتن به سرزمین وحى و زيارت خانه خدا و قبر شريف نبوى و قبرستان بقيع و اماكن متبرکه مكه و مدينه، آرزوى هر مسلمانى است؛ لذا شناخت كشور و قوانين عربستان برای هر زائرى كه به این سرزمین پا مى‌گذارد امرى واجب است. نویسنده درصدد بيان قوانين عربستان و مقايسه سازمان حج ایران با ديگر كشورهاى اسلامى است.

• كتاب الحج (معاویة بن عمار) اثر معاویه بن عمار دهنی (متوفی 175ق) از راویان و اصحاب امام صادق(ع) و امام کاظم(ع)، کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه جعفری. این اثر از اصول اربعمأة شیعه به شمار می‌رود.

• جغرافیای عربستان سعودی و اماکن حرمین شریفین اثر آقاى سيد محمد احمدى (متولد 1339ش) است كه در آن، وضعيت اين كشور را از نظر جغرافياى طبيعى، انسانى و سياسى به‌صورت مختصر توضيح داده و همچنين اماكن مهم در حرمين شريفين (مكه مكرمه و مدينه منوره) را به‌صورت مفصل معرفى كرده است. گفتنى است كه كتاب حاضر براى آموزش كارگزاران حج و عمره تنظيم شده است.

• مناسك الحج و أحكام العمرة نسخه عربی (تعریب) کتاب «مناسک حج و احکام عمره» آیت‌الله جعفر سبحانی (معاصر) است به دست مؤسسه الامام الصادق(ع).

• معبد ایمان، مناسک حج در قالب داستان اثر احمد عابدینى، بیان اعمال و مناسک حج در قالب داستان مى‌باشد که به زبان فارسى و در سال 1384ش نوشته شده است.

• حج‌گزاری ایرانیان به روایت اسناد عثمانی و قاجاری اثر اسرا دوغان و مهری آریانفر، مجموعه‌ای است که شامل بخشی از اسناد موجود در آرشیوهای ترکیه و ایران در خصوص حج و حج‎گزاری ایرانیان در قرون 13 و 14ق و بیانگر روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مرتبط با دو دولت است که تصویری مستند و واقعی از روند حج‎گزاری ایرانیان را به خواننده نشان می‌دهد.

• كتاب الحج (للقمي) تأليف آيت‌الله سيد حسن طباطبايى قمى، به شيوه فقه سنتى و با روش تحليلى استدلالى به بحث درباره احكام و مناسك حج ذيل كتاب عروة الوثقى نوشته آیت‌الله سيد محمد كاظم طباطبايى يزدى، در 3 جلد، به زبان عربى در سال 1415 هجرى قمری براى اولين بار به چاپ رسيد.

• رمی جمرات در گذشته و حال اثر آيت‌الله ناصر مكارم شيرازى (متولد شيراز 1305ش) است كه در آن، به بحث و بررسى درباره تعيين محلّ دقيق سنگ‌اندازى در رمى جمرات در مراسم عبادى حجّ پرداخته است.

• الحجّ عبر الحضارات و الأمم نوشته خانم ماجده آل مرتضی مؤمن، است که نویسنده در آن، اهمیت و چگونگی فریضه بزرگ و عبادی - اجتماعی حجّ را از نظر دین حضرت ابراهیم(ع)، یهودیت، مسیحیت و اسلام به صورت مستند و تطبیقی شرح داده است.

• كفاية المحتاج إلى مناسك الحج تألیف جمال‌الدين ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد حلّى، معروف به ابن فهد حلی (م 841 ق) است که تحقیق آن توسط مهدی رجایی صورت گرفته و با اشراف سید محمود مرعشی، ضمن الرسائل العشر منتشر شده است.

• ابو‌طالب یزدی؛ شهید مروه تأليف سيد‌ ‎على قاضى عسكر، سرگذشت جوان 22 ساله‌اى به نام میرزا ابوطالب يزدى، فرزند حاج حسین مهرعلى است كه در سال 1322ش، به هنگام انجام مناسك حج دستگير و به دست عمال سعودى اعدام مى‌شود.

• احکام عمره مفرده (فاضل لنکرانی) از آثار آيت‌الله فاضل لنكرانى است كه توسط آقايان شيخ محمد عطائى و شيخ محمد فرقانى با نظارت بخش استفتائات دفتر مؤلف تنظيم شده است.

• دانستنی‌های جوانان در سرزمین قرآن اثر محمدعلى قاسمى، حاوى مجموعه‌اى از مسائل و پاسخ به سؤالاتى مطرح‌شده در ايام حج مى‌باشد.

• حجر الأسود و جایگاه آن در فقه اثر رضا عندلیبی در موضوع فقه، به زبان فارسی و در یک جلد به چاپ رسیده است.

• كتاب الحج (جوادی آملی) اين كتاب سلسله مباحث آیت‌الله حاج سيد محمد محقق معروف به(داماد) قدس‌سره است كه به قلم حكيم متأله آیت‌الله جوادى آملى دامت إفاضاته تقرير شده.

• دليل الناسك تعليقه‌ای مختصر بر مناسك الحج نائينیمی‌باشد که توسط سيد محسن طباطبائى حكيم (1306 - 1390 ق) به رشته تحریر درآمده است.

• مناسك الحج (خویی) اثر سید ابوالقاسم خویی (متوفی 1371ش)، کتابی است. یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه جعفری. چنانچه خود نویسنده در مقدمه کتاب متذکر شده: این کتاب، اثری است در مناسک حج و اکثر مسائل مبتلا‌به این عمل عبادی. مسائل این کتاب به ترتیب و با نظم خاصی بیان شده به‌گونه‌ای که فهم و مراجعه آن برای خواننده آسان باشد. همچنین مستحبات حج، جدای از واجبات آن آمده تا بیان مسائل، باعث سردرگمی مؤمنان نشود.

• الرحلة السعودية الحجازية النجدية اثر محمد سعود بن عبدالله افندی عوری، قاضی بیت‌المقدس، شرح سفر وی به سرزمین حجاز، به‌منظور انجام مناسک حج و دیدار با رجال دینی و سیاسی عربستان در سال 1929م، می‌باشد.

• تجلی وحدت اثر محمدصادق نجمى (شبستر 1315-1390ش) است كه در آن، فتواى حضرت امام خمينى در مورد شركت در نماز جماعت اهل سنت در زمان برگزارى مراسم عبادى حج را به‌صورت مشروح توضيح داده و ادله قرآنى، روايى و عقلى آن را به‌صورت عالمانه مطرح كرده است.

• در حریم حرم اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه در آن، خاطرات خود را از سفر حجّ در سال 1374ش، با قلمى ادبى و شاعرانه به رشته تحرير درآورده است.

• در بارگاه نور اثر حسين انصاريان (متولد خوانسار، 1323ش) است كه در آن، به چند پرسش درباره مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج به‌صورت مستند و تحليلى پاسخ داده است.

• داستان باريافتگان (سفرنامه حج) اثر سيد احمد هدايتى (1250-1344ش)، سفرنامه حج نویسنده مى‌باشد كه به زبان فارسى و به كوشش سيد على قاضى عسكر، تهيه و تنظيم شده است.

• تذكرة الطريق في مصائب حجاج بيت‌الله العتيق تأليف محمد عبدالحسين كرناتكى هندى است، به زبان فارسی است. اين اثر كه سفرنامه حج نویسنده است، به اعتبار اين كه قديمى‌ترين سفرنامه حج از دوره قاجارى است، داراى ارزش فراوانى است.

• صهبای صفا از آثار گفتارى و نوشتارى آيت‌الله عبدالله جوادى آملى (متولد آمل، 1312ش) است كه نویسنده در آن، عظمت، حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج را به‌صورت تحليلى و مستند بيان كرده است.

• بيان تحرير الوسيلة للإمام خمينی(كتاب الحج) شرح «کتاب حج» از تحریر الوسیله امام خمینی(ره)، به قلم آیت‌الله زین‌العابدین احمدی زنجانی است. این اثر در یک جلد به زبان عربی منتشر شده است.

• مصباح الناسك في شرح المناسك اثر سید تقی طباطبایی قمی، شرح و توضیح مسائل مبتلابه حج با روش استدلالی‌ می‌باشد که با تصحیح و اشراف شیخ غالب سیلاوی، به چاپ رسیده است.

• فقه الحج (نجف) اثر محمدمهدی نجف (متولد 1325ش)، مطالعه‌ای تطبیقی بین مذهب امامیه اثناعشریه و مذاهب چهارگانه اهل سنت در موضوع فقه حج است. این اثر به زبان عربی در یک جلد منتشر شده است.

• سرزمین نور اثر جمعى از دانشجويان، سفرنامه سفر دانشجويى به‌منظور زيارت بيت‌الله الحرام مى‌باشد كه در سال 1377ش، صورت گرفته است.

• المبسوط في فقه المسائل المعاصرة، الحج و العمرة تألیف محمد بن محمدحسین قائنی (معاصر)، کتابی است عربی، در موضوع یکی از مسائل فقهی به نام حج.

• درسنامه احکام مبتلا به حجاج اثر محمدحسين فلاح‌زاده (متولد 1338ش) است كه در آن، احكام عمومى مورد نياز حاجيان مانند تقليد، غسل، تيمم، نماز، خمس، زكات، نجاسات، مطهرات و... را در قالب چند درس تنظيم كرده و البته وارد بحث از احكام و مناسك حجّ و عمره نشده است.

• صفا در صفا: يادداشت‌هاى سفر حج با هيئت پزشکى اثر سيد منصور گتميرى، سفرنامه سفر هيئت پزشکى جمهورى اسلامى ايران به بيت‌الله الحرام مى‌باشد كه در سال 1375ش، به حج اعزام شده است.

• مناسک عمره مفرده، ویژه بانوان (مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید) مطابق با فتاواى مرحوم امام خمینى و هفت نفر از مراجع تقلید (حضرات آیات: خامنه‌اى، مکارم، صافى، بهجت، سیستانى، تبریزى و فاضل لنکرانى) است که آن را محمدحسین فلاح‌زاده (متولد 1338ش) تحقیق و تنظیم کرده است.

• مرآة الحرمین أو الرحلات الحجازية و الحج و مشاعره الدينية محلاة بمئات الصور الشمسية تألیف ابراهيم بن شريف سويفى التاجر، معروف به ابراهيم رفعت پاشا به زبان عربى كه به شرح سفر مؤلف به مكه مكرمه و مدينه منوره و معرفى اماكن موجود در اين دو شهر مى‌پردازد.

• حجةالوداع اثر ابومحمد علی بن احمد بن حزم ‌اندلسی (متوفی 456ق)، با تحقیق عبدالحق بن ملاحق ترکمانی، کتابی است پیرامون آخرین حج پیامبر(ص) و بررسی روایات مربوط به آن، که به زبان عربی و در قرن پنجم هجری نوشته شده است.

• حجةالوداع... خطب و إرشاد نوشته آیت‌الله جعفر سبحانی، رساله‌ای مختصر درباره خطبه‌ها و جملات پیامبر اکرم(ص) در زمینه اصول اعتقادی، فقهی و حقایق تاریخی مشترک بین فریقین در حجةالوداع است. این کتاب به زبان عربی در زمان معاصر و در یک جلد تألیف شده است.

• حاجی، تو چرا؟ اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه در آن، برخى از اسرار معنوى و اخلاقى و عرفانى حجّ و مسئوليت‌هاى حاجيان را به‌صورت نثر ادبى و در قالب «گفتم:... گفت:...» توضيح داده است.

• سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی كتابى است به زبان فارسى در انجام مناسك حج و وضع جغرافيايى كشورهایى كه ميرزا محمدحسین حسينى فراهانى از آنها هنگام سفر حج عبور كرده است.

• مناسک عمره مفرده (مکارم شیرازی) تهيه و تنظيم مسعود مكارم، كتابى است پيرامون اعمال و مناسك عمره مفرده كه بر طبق فتاواى آيت‌الله مكارم شيرازى و به زبان فارسى، نوشته شده است.

• المعتمد في شرح المناسك مباحث آیت‌الله سيد‌ ‎ابوالقاسم موسوى خوئى قدس‌سره است كه به قلم سيد‌ ‎رضا موسوى خلخالى تقرير گشته.

• الجمرات في الماضي و الحاضر تأليف آیت‌الله ناصر مكارم شيرازى، به بررسى ابعاد فقهى رمى جمرات و ريشه‌يابى اين واجب الهى در تاريخ حج و كلمات فقها و تحولات صورت‌گرفته در آن مى‌پردازد.

• قاموس الحرمين الشريفين اثر محمدرضا نعمتى، فرهنگ لغات و واژگانى است كه مرتبط با حج و حرم شريف نبوى و مسجد الحرام مى‌باشند. اين كتاب به زبان عربى و در دوران معاصر نوشته شده است.

• روزنامه سفر حج عتبات عالیات و دربار ناصری تأليف حاجيه خانم علويه کرمانى است كه به كوشش رسول جعفريان احيا شده است. كتاب، به زبان فارسى است و يكى از منابع مهم دربار دوره ناصرالدين شاه و وقايع و اتفاقات آن عصر مى‌باشد. هم‌چنين سفرنامه حج مؤلف و اتفاقات آن مى‌باشد.

• استفتاءات جدید حج (تبریزی) مجموعه‌ای است از جدیدترین استفتائات درباره حج و احکام آن که از محضر آیت‌الله شیخ میرزا جواد تبریزی پرسیده شده و ایشان، پاسخ داده است.

• حج در آیینه عرفان اثر حسين انصاريان (متولد خوانسار، 1323ش) است كه نویسنده در آن، حكمت‌ها و اسرار مناسك و آداب فريضه بزرگ الهى حج را به‌صورت تحليلى با استفاده از كتاب و سنت و اشعار عرفانى بيان كرده است.

• استفتاءات جدید حج (تبریزی) مجموعه‌ای است از جدیدترین استفتائات درباره حج و احکام آن که از محضر آیت‌الله شیخ میرزا جواد تبریزی پرسیده شده و ایشان، پاسخ داده است.