تفسیر سورهی برائت
| تفسیر سورهی برائت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خامنهای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) |
| ناشر | خبرگزاری فارس |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1398ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 978-600-8218-38-8 |
| موضوع | تفاسیر ( سوره برائت) - تفاسیر شیعه - قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1396 /خ2ب9 102/852 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
بیان قرآن؛ تفسیر سورهی برائت، مجموعهای از مباحث تفسیری آیتاللهالعظمی خامنهای، پیرامون سوره برائت، از اوایل سال 1351 تا بهمن 1351 است که جمعآوری و تدوین شده است.
باید توجه داشت که در سال 1393، مجموعه مبانی و قواعد تفسیری حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای، برگرفته از متون این جلسات تفسیری، بهصورت کتابی مستقل استخراج و توسط نشر «نسیم انقلاب»، وابسته به «انتشارات انقلاب اسلامی»، با عنوان «مروری بر مبانی، روش و قواعد تفسیری حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای در تفسیر سوره توبه» منتشر شده است. برای تتمیم فایده، آن کتاب به ابتدای متن تفسیر سوره مبارکه برائت افزوده شده است[۱].
اهمیت کتاب
- جلسات تفسیری مزبور که در فضای خفقان و اختناق شاهنشاهی برگزار میشد، واجد مضامینی اجتماعی و هدایتی، شورنگیز و انقلابی، غنی و سرشار از نکات تربیتی ناب بود و در آن صرفا به بیان مطالب و معارف فرعی اسلام بسنده نمیشد، بلکه آموزههای مهم دینی چون لزوم حاکم شدن دین بر جامعه و مبارزه با طاغوت در آنها تبیین و تصریح میشد[۲].
- این کتاب برای مجامع علمی و نیز عموم مردم قابل استفاده است و میتواند منبعی برای دروس تفسیر تخصصی و مبانی و قواعد تفسیری رشته قرآن و حدیث قرار گیرد[۳].
ساختار و محتوا
کتاب، مشتمل است بر:
- پیشگفتار: این بخش، مشتمل است بر توضیحاتی پیرامون چگونگی شکلگیری کتاب و تاریخ و کیفیت محتوا و اهمیت آن[۴].
- مجموعه مبانی و قواعد تفسیری حضرت آیتاللهالعظمی خامنهای، برگرفته از متون جلسات تفسیری سوره برائت
(مبانی، روش و قواعد تفسیری آیتالله خامنهای): این بخش، موضوعات کلی متعددی را که هریک دارای زیرمجموعههای متنوعی هستند، در خود جای داده است؛ به شرح زیر:
الف)- روش تفسیری: روش این تفسیر، روش اجتهادی است که در کنار آن بهطور چشمگیری از روش قرآن به قرآن و روایی نیز بهره گرفته شده است. مراد از روش اجتهادی، کوشش فکری و بهکار بردن نیروی عقل در فهم آیات و راهیابی به مقاصد آن است. در تفسیر اجتهادی، بر عقل و نظر و تدبر تأکید میشود؛ در مقابل تفسیر نقلی که تأکید فزونتر بر نقل است. در موارد بیشماری از این تفسیر، مبتنی بر همین شیوه، به استنباط معارف قرآنی و فهم آیات پرداخته شده است. تفسیر قرآن به قرآن نیز در این تفسیر نمودی برجسته دارد؛ بدین معنا که آیهای به کمک آیات دیگر تفسیر میگردد و مقصود از آن روشن میشود؛ مثلا در تفسیر آیه «أ لا تقاتلون قوما نكثوا أيمانهم...» و برای تبیین ملاک مبارزه و مقابله با کفار، به آیات 8 و 9 سوره ممتحنه، استناد شده است: «لا ينهاكم الله عن الذين لم يقاتلوكم في الدين... إنما ينهاكم الله عن الذين قاتلوكم في الدين و أخرجوكم...»[۵].
توجه به روایات و بهرهگیری از آنها در فهم آیه نیز بهطور گسترده مشاهده میشود. بهرهگیری از روایات، ذیل آیات فقهی نمودی بیشتر دارد[۶].
ب)- گرایش تفسیری: گرایش برجسته در این تفسیر، گرایش اجتماعی - سیاسی با جهت گیری هدایتی – تربیتی است و نکات ادبی فقهی و کلامی نیز بهگونهای کمرنگتر در آن مشاهده میگردد[۷].
این مبحث، زیرمجموعههای متعددی دارد؛ همچون: برجسته نمودن مباحث اجتماعی قرآن، تحلیل بیماریهای اجتماعی و راهحل قرآنی آنها، ایده تشکیل حکومت اسلامی، بیان سنتهای الهی، مباحث تقریب بین مذاهب اسلامی و...[۸].
ج)- مبانی و قواعد تفسیری: برخی از مهمترین مبانی تفسیری این تفسیر عبارت است از: امکان جواز فهم و تفسیر قرآن، حجیت ظواهر قرآن و توجه به آن در تفسیر، توقیفی و حکیمانه بودن چینش آیات، توجه به غرض کلی سوره و دستهبندی موضوعات آن، کشف غرض آیه از کلمات کلیدی، استعمال لفظ در اکثر از یک معنا، مسئله وجوه و نظایر، مسئله مکی و مدنی بودن آیات، توجه به فضای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نزول سوره، توجه به شأن نزول و نقش آن در فهم صحیح آیه، مسئله نسخ و تحلیل صحیح آن، توجه به مبانی ادبی و لغوی، توجه به لوازم سخن در برداشت از آیه، تعلیل مستفاد از ذیل آیات، کارکرد روایات در تفسیر، عدم حجیت اقوال صحابه و تابعان در تفسیر و...[۹].
برخی از مهمترین قواعد تفسیری مورد استفاده در این تفسیر عبارت است از: منع تفسیر به رأی، قاعده تأویل (کشف پیام آیه و تطبیق آن بر مصادیق عصری)، قاعده جری و تطبیق، قاعده سیاق، قاعده التأسيس أولی من التأكيد، قاعده أصالة عدم التقدير، قاعده تعریض، توجه به تناسب محتوایی آیات، و...[۱۰].
د)- ویژگیها و امتیازات: در این بخش، ویژگیها و امتیازات تفسیر حاضر بیان شده است؛ ویژگیهایی همچون: استنباط اصول کلی و معیارها، ارائه موضوعات مستقل، بهرهگیری از تمثیل در تبیین آیه، طرح مباحث جامعهشناختی، تحلیل روایات مربوط به فضایل سور، تحلیل فلسفه احکام قرآنی، نوآوریها در تفسیر، مباحث روانشناختی، نقد روایات مجعول، نقد ترجمهها و...[۱۱].
- متن پیادهشده تفسیر سوره برائت: در این بخش، نخست مباحثی مقدماتی تحت عنوان «درباره سوره برائت»، از قبیل زمان و مکان نزول، ساختار سوره، آغاز سوره، نامهای سوره، فضیلت سوره، خطوط کلی سوره، محتوای کلی سوره، اقسام مشرکان، فضای نزول سوره و تفاوت احکام موجود در این سوره با دیگر آیات قرآن، مطرح شده است و سپس مشروحا آیات سوره از اول تا آخر بهترتیب در چند بخش (آیات 1 – 6؛ آیات 7 – 9؛ آیه 12؛ آیات 13 – 16 و...) تفسیر گردیده است.
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.