دعا از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)
| دعا از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مد ظله العالی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خامنه‌ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) برازش، علیرضا (گردآورنده) |
| ناشر | خبرگزاری فارس |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1398ش |
| چاپ | 15 |
| شابک | 978-964-2951-30-7 |
| موضوع | خامنه‌ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران، 1318 - - نظریه درباره دعا - دعا - دعا - فلسفه - دعا - جنبههای قرآنی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /د7د7 1692 DSR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، دعا (ابهام‌زدایی) را ببینید.
دعا از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی، برگزیده‌ای از بیانات مقام معظم رهبری، در سال‌های 1364-1389ش، درباره مناجات با خدای متعال بر اساس آیات قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) است.
هدف و روش
به گفته محقق کتاب، علیرضا برازش، کتاب حاضر بر اساس پیشنهاد مؤسسه فرهنگی و پژوهشی حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مبنی بر گردآورى و تدوین مباحث مقام معظم رهبری پیرامون مسئله‌ى دعا، تنظیم شده است[۱]. او افزوده است: 3 فایده درباره‌ى دعا، بارها و بارها از زبان ایشان شنیده شد و الحقّ که 2 نکته‌ى آن در میان مردم و حتّى متدینین و افراد مأنوس با دعا و نیایش، غریب و مغفول بود و هست و حتّى در کتب تألیف‌شده درباره‌ى دعا و نیایش نیز به‌نحو شایسته بدان پرداخته نشده است:
- استخراج و کسب معارف از دعا: مگر دعا کلام معصوم نیست؟! پس چرا محقّقین و مؤلّفین کتاب‌هاى عقیدتى آن‌چنان‌که از گنجینه‌ى قرآن و روایات و سخنان اندیشمندان دینى بهره‌بردارى مى‌کنند، از این خزانه‌ى گران‌بها بهره نمى‌برند؟ این غفلت و نقص فراگیر، بارها و بارها توسط معظّم‌له هشدار داده شد و براى فتح باب، بعضاً نکات بِکر و نابى از معارف پنهان در لابه‌لاى ادعیه را - البته با توجه به محدودیت زمانىِ خطبه‌ى نماز یا مجلس سخنرانى - بیان مى‌فرمودند.
- اجابت و دریافت حاجت، اصل نیست؛ مهمّ خودِ دعاست: رشد و ارتقای حالت تضرّع، انکسار، ذلّت و در یک کلام، عبودیت، خیلى مهمّ‌تر از دریافت حاجت - حتّى حاجت‌هاى معنوى - است. توفیقِ هم‌کلام‌شدن با پروردگار، مناجات و صحبت خودمانى با حضرت حق، خیلى باارزش‌تر از پاداش‌هاى دنیوى و حتّى اخروى است. ایشان این فایده را مهمّ‌ترین و درک این اهمیت را کلیدى‌ترین نکته‌ى مبحث دعا مى‌دانستند و مى‌دانند[۲].
ساختار و محتوا
این کتاب در 5 فصل سامان یافته است:
- معانی دعا، اجابت و ذکر؛
- اهمیت دعا و ذکر؛
- شرائط دعا و شروط اجابت؛
- فواید و دستاوردهای دعا؛
- در دعا از خدا چه بخواهیم؟ نمونه‌هایی از کتاب‌ها و دعاهای برجسته.
نمونه مباحث
- در باب دعا، خلاصه عرض ما این است که دعا، مظهر بندگىِ در مقابل خداوند و براى تقویت روح عبودیت در انسان است و این روح عبودیت و احساس بندگى در مقابل خداوند، همان چیزى است که انبیاى الهى از اوّل تا آخر، تربیت و تلاششان متوجّه این نقطه بوده است که روح عبودیت را در انسان زنده کنند[۳].
- لازم نیست دعا همیشه قوانین طبیعى را به‌‌هم بزند و برخلاف قوانین طبیعى عمل کند؛ نه، دعا در چارچوب قوانین طبیعى مستجاب مى‌شود و خواسته‌ى شما برآورده مى‌گردد. این قدرت خداست که قوانین را جور مى‌آورد، کنار هم مى‌گذارد و مقصود شما برآورده مى‌شود. البتّه آنجایى که دعاى شما با یک قانون الهىِ دیگرى تصادم پیدا کند، مستجاب نمى‌شود. وعده‌ى الهى حقّ است، اما آن وعده هم درست است. آدم‌هایى که بى‌کار باشند و در راه اهداف خودشان تلاش نکنند، تضمینى نیست که به هدف و مقصد برسند. حالا شما دعا کن، معلوم است که این دعا خیلى اقبال استجابت ندارد. البتّه یک وقت هم دیدید مستجاب شد، اما تضمینى نیست. در جایى برخلاف یک قانون طبیعىِ مسلّم، شما دعا کنید، معلوم نیست تضمینى داشته باشد. اگرچه در مواردى بلاشک دعا قوانین را هم خرق مى‌کند، اما این‌طور نیست که وقتى مى‌گوییم دعا مستجاب مى‌شود، یعنى دعاى شما اگر با قوانین دیگر الهى منافات داشته باشد و عملى همراهش نباشد و یا حتّى خود دعا از روى توجّه هم نباشد، باز مستجاب مى‌شود؛ نه، در دعا، طلب کردن و خواستن از خداى متعال و حقیقتاً مطالبه کردن لازم است. این دعا مستجاب مى‌شود. اگر عمل و تلاش در راه اهداف بزرگ، همراه این دعا باشد، اقبال استجابت این دعا واقعاً بیشتر است. آن وقتى که دعا استمرار پیدا کند، حتماً اقبال استجابت در این دعا بیشتر است[۴].
- گاهى هرچه انسان دعا مى‌کند، مستجاب نمى‌شود. علّت چیست؟ روایات دینى، این مشکل را براى ما حل کرده‌اند؛ مثلاً در روایات آمده است که اگر شرایط دعا وجود نداشته باشد، دعا مستجاب نمى‌شود. بالاخره دعا هم شرایطى دارد. بزرگان دین فرموده‌اند: «کارهاى نشدنى را از خداى متعال نخواهید». در روایتى آمده است که روزى یکى از اصحاب نبى اکرم(ص) در حضور پیغمبر دعا کرد و گفت: «أَللَّهُمَّ لَا تُحْوِجْنِي إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِك»؛ «خدایا، مرا محتاج هیچ آفریده‌اى نکن». «فَقَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ(ص): لَا تَقُولَنَّ هَكذَا»؛ پیغمبر(ص) فرمود: این‌طور نگو. «فَلَيسَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ مُحْتَاجٌ إِلَى النَّاسِ»؛ مگر مى‌شود که یک انسان، محتاج دیگران نباشد؟ «نگو که خدایا مرا محتاج هیچ‌کس نکن. این، خلافِ طبیعت بشرى، خلافِ سنّت الهى و خلافِ طبعِ نهاده‌ى پروردگار در وجودِ انسان است». چرا مى‌گویى «خدایا، مرا محتاج هیچ‌کس نکن»؟ این دعا، مستجاب نمى‌شود. آن فرد، عرض کرد: «یا رسول‌اللّه! پس چگونه دعا کنم»؟ فرمود: «قُلِ اللَّهُمَّ لَا تُحْوِجْنِي إِلَى شِرَارِ خَلْقِك»؛ «بگو: خدایا! مرا محتاج اشرار از بندگان خود مکن. مرا نیازمند مردمان شریر مکن. مرا محتاج انسان‌هاى لئیم مکن. این درست است. این مى‌شود. این را از خدا بخواه». پس، اگر چیزى را از خداى متعال طلب کردیم که نشدنى و به‌خلاف سنّت‌هاىِ معمولىِ عالم است، برآورده نمى‌شود[۵].
- دعاهایى که از ائمّه رسیده است، بهترین دعاهاست؛ اوّلاً خواسته‌هایى در این دعاها گنجانده شده است که به ذهن امثال ماها اصلاً خطور نمى‌کند و انسان از زبان ائمّه(ع) آن‌ها را از خدا طلب مى‌کند. در دعاى ابوحمزه و دعاى افتتاح و دعاى عرفه بهترین مطالبات و خواسته‌ها براى انسان مطرح مى‌شود؛ که اگر انسان اینها را از خدا بخواهد و بگیرد، مى‌تواند براى او سرمایه باشد[۶].
- اهل‌بیت(ع) در خلال دعاهاى مذکور، نقطه‌هاى ضربه‌پذیرِ معنوى را به یادِ ما مى‌آورند و هشدار مى‌دهند که «ممکن است از این نقاط ضربه بخورید و آسیب ببینید». در همین دعاىِ شریفِ ابوحمزه، در عبارتى مى‌فرماید: «أَللّهم خُصّني مِنْك بخاصَّة ذِكرِك وَ لا تَجْعَل شَيئاً مِمَّا أتَقَرَّبُ بِهِ في آناءِ اللّيلِ وَ أطْرافِ النَّهارِ رياءً وَ لا سُمْعَة وَ لا اشَراً و لا بَطَرا»؛ «خداوندا! کارى کن که کارهاى انجام‌شده از طرف من، ریا و سمعه نباشد. براى اینکه این و آن ببینند، نباشد. براى اینکه دهن به دهن بگردد و مردم به هم بگویند خبر دارید فلان کس چه کار خوبى کرد و چه عبادات خوبى انجام داد، نباشد. از روى ناز و غرور، نباشد». آخر بعضى مواقع انسان کارهایى را از روى ناز و غرور انجام مى‌دهد و به خود مى‌بالد و مى‌گوید: «آرى! ما بودیم که این کار را انجام دادیم». اینها نباشد. اینها، آن نقاطِ ضربه‌پذیر است. انسان خیلى کارهاى خوب انجام مى‌دهد، اما با اندکى ریا و سمعه، آن کارها را «هَبٰاءً مَنْثُوراً» مى‌کند. دود مى‌کند و به هوا مى‌فرستد. معصومین(ع) به ما توجّه مى‌دهند و مى‌فرمایند مواظب باشید این‌طور نشود[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.