مصباح الشريعة
| مصباح الشريعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفر بن محمد(ع)، امام ششم (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1980 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 2ق.
اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 248 /ج7م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مصباح الشريعة، به زبان عربى، در علم اخلاق و منسوب به امام جعفر صادق(ع) است.
سيد بن طاووس، در كتاب «كشف المحجة» و كتاب «الأمان» اين كتاب را منسوب به امام جعفر صادق(ع) دانسته و محقق نورى، آن را كتابى معتبر خوانده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر رواياتى اخلاقى، بدون ذكر سند، در ضمن 100 باب است.
اولين باب كتاب، درباره عبوديت و آخرين باب آن، در مورد غيبت است.
گزارش محتوا
امام جعفر صادق(ع)، در آغاز، معاملات را بر چهار بخش تقسيم مى‌نمايد:
1. معامله با خدا؛
2. معامله با نفس؛
3. معامله با خلق؛
4. معامله با دنيا.
سپس هر يك را بر هفت پايه استوار مى‌سازد؛ مثلاًمعامله با خدا، بر اداى حق و حفظ حد و شكر بر نعمت‌هاى او و خوشنودى بر قضاى او و صبر بر بلاى او و نگه‌داشتن حرمت او و شوق به ديدار او استوار است.
سپس آن حضرت، به شرايط فتوى و كسى كه صلاحيت فتوى دادن را دارد و شرايط امر به معروف و نهى از منكر و كسى كه صلاحيت امر به معروف و نهى از منكر را دارد مى‌پردازد.
پس از آن، به شرح حالات انسان هنگام خروج از منزل و قرائت قرآن و لباس پوشيدن پرداخته؛ مثلاًدرباره شرايط خروج از منزل مى‌فرمايد:
«هر گاه خواستى از منزل خود خارج شوى، همانند كسى باش كه ديگر به آن‌جا باز نخواهد گشت و فقط براى اطاعت خداوند يا امرى از امور دين از منزل خارج شو و با حالت سكينه و آرامش قلب و وقار باش و در حالى كه خداوند را آشكارا و در نهان ياد مى‌كنى از منزل خارج شو».
امام(ع)، پس از آن به بيان صفات حسنه، مانند صدق، اخلاص، تقوى، تواضع و سخاوت مى‌پردازد و صفات ناپسند، مانند ريا، جهل، وسوسه، تكبر، حسد، طمع و حرص را به دنبال آن ذكر كرده است.
در اين كتاب، امام جعفر صادق(ع)، درباره شناخت پيامبران الهى و ائمه معصومين(ع) و صحابه حضرت رسول خدا(ص) نيز سخن مى‌گويد.
ويژگى‌هاى كتاب
- در اين كتاب، دقايق معارف و اسرار حقايق و لطايف اخلاقيات و مراحل سير و سلوك و خصوصيات مراتب ايمان، به اندازه‌اى دقيق و تحقيقى و عميق ذكر شده كه كوچك‌ترين نقطه ضعف و انحراف و سستى در خلال جملات و مطالب آن ديده نمى‌شود؛
- آنچه مسلم است اين كتاب، در مرتبه‌اى فوق كتب نوشته شده توسط علما و محققین و عرفا است؛
- كتاب، ظاهراً نوشته امام جعفر صادق(ع) نيست، ولى نویسنده، مجموعه‌اى از كلمات آن حضرت را جمع‌آورى نموده و خوانندگان را از گوهر گران‌بهاى كلمات آن حضرت بهره‌مند گردانده است؛
- اين كتاب، مهم‌ترين و پرارزش‌ترين مجموعه‌اى است كه يكى از بزرگان برجسته شيعه، آداب و معارف و اخلاق و سنن مذهب شيعه جعفرى را در مقابل
مؤلفات مذاهب ديگر تأليف و تدوين نموده و به‌مناسبت در بر داشتن سخنان امام صادق(ع)، آن را به آن حضرت كه يگانه مروج و مبين احكام و آداب اين مذهب است، نسبت داده است.
عناوين ابواب كتاب، به ترتيب چنين است:
- فى العبودية؛
- فى غض البصر؛
- فى المشى؛
- فى العلم؛
- فى الفتيا؛
- فى الامر بالمعروف و النهى عن المنكر؛
- فى آفة العلماء؛
- فى الرعاية؛
- فى الشكر؛
- فى الخروج من المنزل؛
- فى قرائة القرآن؛
- فى اللباس؛
- فى الرياء؛
- فى الصدق؛
- فى الاخلاص؛
- فى التقوى؛
- فى الورع؛
- فى المعاشرة؛
- فى النوم؛
- فى الحج؛
- فى الزكاة؛
- فى النية؛
- فى الذكر؛
- فى آفة القراء؛
- فى بيان الحق و الباطل؛
- فى معرفة الانبياء؛
- فى معرفة الائمة(ع)؛
- فى معرفة الصحابة؛
- فى حرمة المؤمنين؛
- فى بر الوالدين؛
- فى التواضع؛
- فى الجهل؛
- فى الاكل؛
- فى الوسوسة؛
- فى العجب؛
- فى السخاء؛
- فى الحساب؛
- فى افتتاح الصلاة؛
- فى الركوع؛
- فى السجود؛
- فى التشهد؛
- فى السلام؛
- فى التوبة؛
- فى العزلة؛
- فى الصمت؛
- فى العقل و الهوى؛
- فى الحسد؛
- فى الطمع؛
- فى الفساد؛
- فى السلامة؛
- فى العبادة؛
- فى التفكر؛
- فى الراحة؛
- فى الحرص؛
- فى البيان؛
- فى الاحكام؛
- فى السواك؛
- فى التبرز؛
- فى الطهارة؛
- فى دخول المسجد؛
- فى الدعاء؛
- فى الصوم؛
- فى الزهد؛
- فى صفة الدنيا؛
- فى المتكلف؛
- فى الغرور؛
- فى صفة المنافق؛
- فى حسن المعاشرة؛
- فى الاخذ و العطاء؛
- فى المؤاخاة؛
- فى المشاورة؛
- فى الحلم؛
- فى الاقتداء؛
- فى العفو؛
- فى الموعظة؛
- فى الوصية؛
- فى التوكل؛
- فى تبجيل الاخوان؛
- فى الجهاد و الرياضة؛
- فى ذكر الموت؛
- فى حسن الظن؛
- فى التفويض؛
- فى اليقين؛
- فى الخوف و الرجاء؛
- فى الرضا؛
- فى البلاء؛
- فى الصبر؛
- فى الحزن؛
- فى الحياء؛
- فى المعرفة؛
- فى حب الله؛
- فى الحب لله؛
- فى الشوق؛
- فى الحكمة؛
- فى الدعوى؛
- فى العبرة؛
- فى القناعة؛
- توجه: در نسخه حاضر، پس از شماره 98، شماره 100 ذكر شده است.
- فى الغيبة؛
وضعيت كتاب
اين كتاب، بارها به زبان فارسى ترجمه شده است كه از جمله آنهاست:
- ترجمه‌اى با نام «آداب العارفين»؛
- ترجمه‌اى با نام «ضياء المصباح».
شروح فراوانى نيز بر آن نگاشته شده، مانند شرح ملا عبدالرزاق بن ملا مير قارى گيلانى از علماى قرن يازدهم.
نسخه‌شناسى
- نسخه‌اى به خط مولى محمد على مشهدى كه تاريخ نگارش آن، سال 1082 است. اين نسخه، با سه واسطه از روى نسخه‌اى به خط شهيد ثانى نوشته شده است.
- نسخه‌اى به خط مولى عبدالرزاق بن محمد بن سعيد مقابى كه تاريخ نگارش آن، سال 1115 است.