انصاری، مرتضی بن محمدامین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' {{' به '{{') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'انصاری (ابهام زدایی)' به 'انصاری (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۶۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" |شيخ | | data-type="authorTeachers" |شيخ حسین انصاری، سيدمحمد مجاهد، شريف‌العلماى مازندرانى | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| data-type="authorCode" | | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00012AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''مرتضى انصارى'''، | {{کاربردهای دیگر| انصاری (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''مرتضى بن محمدامین انصارى''' (۱۲۱۴- ۱۲۸۱ق)، معروف به شیخ اعظم مرتضی انصاری شوشتری و در متون عربی مرتضی الأنصاري التستري، ملقب به شيخ الفقهاء و المجتهدين، از بزرگترین فقیهان شیعه قرن سیزدهم که بعد از [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] مرجعیت عامه یافت. از مهمترین آثار او می‌توان به کتاب [[فرائد الاصول (طبع انتشارات اسلامی)|رسائل]] و [[كتاب المكاسب|مکاسب]] اشاره کرد. | |||
== | == ولادت == | ||
در روز 18 ذی‌حجه سال 1214ق در شهر دزفول به دنیا آمد.<ref>ر.ک؛ | شیخ مرتضی انصاری در روز 18 ذی‌حجه سال 1214ق در شهر دزفول به دنیا آمد.<ref>ر.ک؛ کلانتر، سید محمد، ج1، ص19</ref> نسبش به جابر بن عبدالله انصارى سلمی خزرجی (م 78ق) صحابى بزرگ پيامبر(ص) مى‌رسيد.<ref>ر.ک؛ همان، ص20</ref> | ||
پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق بر اثر بیماری طاعون از دنیا رفت.<ref>ر.ک؛ همان، ص24</ref> مادر ایشان، دختر علامه شیخ یعقوب انصاری از زنان پرهیزکار بود که در سال 1279ق در نجف اشرف وفات کرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص25 الی 27</ref> | |||
==تحصیلات== | |||
شیخ آموختن را با خواندن قرآن کریم آغاز کرد و بعد از گذراندن مقدمات از صرف و نحو و غیره در محضر عموی خویش، شیخ حسین انصاری، به فراگیری فقه و اصول نزد استادان دیگر پرداخت.<ref>ر.ک؛ همان، ص29</ref> | |||
در سال 1232ق براى ادامه تحصيلات به همراه پدرش به عراق مهاجرت كرد و در كربلا به مدت چهار سال از محضر [[طباطبایی، سید محمد بن علی|سيد محمد مجاهد]] (م 1242ق) و [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شريف‌العلماى مازندرانى]](م 1245ق) بهره‌مند گرديد.<ref>ر.ک؛ همان، ص30</ref> | |||
در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از دو نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت.<ref>ر.ک؛ همان، ص35</ref>پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص36</ref> | در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از دو نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت.<ref>ر.ک؛ همان، ص35</ref>پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص36</ref> | ||
در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص38 الی 43</ref> | در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.<ref>ر.ک؛ همان، ص38 الی 43</ref> | ||
وى مدت چهار سال در كاشان توقف نمود و در خدمت [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقى]](م 1244ق) به تكميل معلومات خود پرداخت.<ref>ر.ک؛ همان، ص56</ref>پس از گرفتن اجازه روايت و اجتهاد از نراقى رهسپار مشهد گرديد و پس از پنج ماه توقف در اين شهر به تهران و از آنجا به زادگاهش دزفول مراجعت نمود.<ref>ر.ک؛ همان، ص77</ref> | |||
==اساتید== | |||
#شیخ حسین انصاری (عموی ایشان) | |||
#[[طباطبایی، سید محمد بن علی|سید محمد مجاهد]] | |||
#[[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شریف‌العلماء مازندرانی]] | |||
#[[نراقی، احمد بن محمدمهدی|مولی احمد نراقی]] | |||
#[[کاشف‌الغطاء، موسی|شیخ موسی کاشف الغظاء]] | |||
#[[آل کاشف‌الغطاء، علی|شیخ علی کاشف الغطاء]] | |||
و..<ref>ر.ک؛ همان، ص90 الی 103</ref> | |||
==تدریس== | == تدریس == | ||
شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت.<ref>ر.ک؛ همان</ref> | شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت.<ref>ر.ک؛ همان</ref> | ||
در سال 1249ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1254ق) به مدت پنج سال حاضر شد.<ref>ر.ک؛ همان، ص80</ref>و به درجه اجتهاد نائل شد. | در سال 1249ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1254ق) به مدت پنج سال حاضر شد.<ref>ر.ک؛ همان، ص80</ref>و به درجه اجتهاد نائل شد. | ||
بعد از فوت صاحب جواهر در سال 1266ق ریاست مطلق دینی به شیخ منتقل شد و به دلیل مقام والای علمی و زهد و ورع کم نظیر، از لحاظ علمی و عملی به مرجعیت بسیار بالایی دست یافت، در عین حال گویند با این که همه وجوه شرعی بلاد شیعه به جانب ایشان سرازیر بود با این حال هنگام مرگ کل ماترک این مرجع بزرگ مبلغ بسیار ناچیزی بود و معادل همان مبلغ هم بدهکار بودند و حتی هزینه مراسم ترحیم هم بوسیله برخی از متمکنان پرداخت شد.<ref>ر.ک؛ | |||
بعد از فوت صاحب جواهر در سال 1266ق ریاست مطلق دینی به شیخ منتقل شد و به دلیل مقام والای علمی و زهد و ورع کم نظیر، از لحاظ علمی و عملی به مرجعیت بسیار بالایی دست یافت، در عین حال گویند با این که همه وجوه شرعی بلاد شیعه به جانب ایشان سرازیر بود با این حال هنگام مرگ کل ماترک این مرجع بزرگ مبلغ بسیار ناچیزی بود و معادل همان مبلغ هم بدهکار بودند و حتی هزینه مراسم ترحیم هم بوسیله برخی از متمکنان پرداخت شد.<ref>ر.ک؛ گرجی، ابوالقاسم، ص266</ref> | |||
وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار می‌رود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بی‌سابقه‌اى دارد. | وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار می‌رود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بی‌سابقه‌اى دارد. | ||
شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود. | شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود. | ||
== شاگردان== | == شاگردان== | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۶: | ||
یکی از ویژگیهای شیخ تربیت شاگردان بسیار بود به طوری که درآن زمان در غالب بلاد شیعه شاگردان مجتهد ایشان رهبری دینی مسلمانان را بر عهده داشتند. | یکی از ویژگیهای شیخ تربیت شاگردان بسیار بود به طوری که درآن زمان در غالب بلاد شیعه شاگردان مجتهد ایشان رهبری دینی مسلمانان را بر عهده داشتند. | ||
بنابر این ذکر نام این گروه کثیر از حوصله این نوشتار خارج است و تنها می‌توان به عنوان نمونه به نام بعضی اشاره کرد: | بنابر این ذکر نام این گروه کثیر از حوصله این نوشتار خارج است و تنها می‌توان به عنوان نمونه به نام بعضی اشاره کرد: | ||
# [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزا محمدحسن شيرازى]] (م 1312ق) | |||
# [[میرزای شیرازی، محمدحسن | |||
# [[رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی|ميرزا حبيب‌الله رشتى]] (م 1312 ق) | # [[رشتی، حبیب‌الله بن محمدعلی|ميرزا حبيب‌الله رشتى]] (م 1312 ق) | ||
# [[سيدحسين کوه کمره‌ای]] تبريزى(م 1299ق) | # [[سيدحسين کوه کمره‌ای]] تبريزى(م 1299ق) | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۳: | ||
# [[محمدحسن آشتيانى]](م 1319ق) | # [[محمدحسن آشتيانى]](م 1319ق) | ||
# [[ميرزا ابوالقاسم كلانترى]](م 1292ق) | # [[ميرزا ابوالقاسم كلانترى]](م 1292ق) | ||
و | و..<ref>ر.ک؛ همان، ص131 الی 174</ref> | ||
== وفات == | == وفات == | ||
[[شيخ انصارى]] در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.<ref>ر.ک؛ همان، ص212</ref> و در حرم [[امام على(ع)|امام علی علیه‌السلام]] مدفون شد. | [[شيخ انصارى]] در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.<ref>ر.ک؛ همان، ص212</ref> و در حرم [[امام على(ع)|امام علی علیه‌السلام]] مدفون شد. | ||
== | == آثار== | ||
اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از: | اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از: | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۰: | ||
#المواسعه و المضايقه | #المواسعه و المضايقه | ||
#كتاب الرجال | #كتاب الرجال | ||
و | و..<ref>ر.ک؛ همان، ص185</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# | # کلانتر، سید محمد، کتاب المکاسب (کلانتر) تألیف شیخ مرتضی انصاری، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، 1410ق | ||
# گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی | # گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران، 1379 | ||
{{شيخ مرتضى انصارى}} | |||
{{فقیهان شیعه}} | {{فقیهان شیعه}} | ||
== وابسته‌ها =={{وابسته‌ها}} | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[سبط شیخ انصاری، احمد]] | |||
[[احکام الخلل في الصلاة]] | [[احکام الخلل في الصلاة]] | ||
[[إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب]] | [[إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب]] | ||
[[تشريح المطالب]] | |||
[[التعلیقة علی المکاسب (لاری)]] | [[التعلیقة علی المکاسب (لاری)]] | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۹: | ||
[[حاشية کتاب المکاسب]] | [[حاشية کتاب المکاسب]] | ||
[[حاشية كتاب المكاسب (منشورات پایه دانش)]] | |||
[[حاشية المکاسب (همدانی)]] | [[حاشية المکاسب (همدانی)]] | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۵۴: | ||
[[غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم)]] | [[غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم)]] | ||
[[القضاء و الشهادات]] | [[محاضرات في فقه الإمامية، كتاب البيع]] | ||
[[القضاء و الشهادات (شیخ انصاری)]] | |||
[[کتاب الخمس]] | [[کتاب الخمس]] | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۶۳: | ||
[[کتاب الصلاة]] | [[کتاب الصلاة]] | ||
[[صلاة المسافر]] | |||
[[کتاب الصوم]] | [[کتاب الصوم]] | ||
[[ | [[كتاب الطهارة (الإمام خميني)]] | ||
[[کتاب المکاسب]] | [[کتاب المکاسب]] | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۸۲: | ||
[[منية الطالب]] | [[منية الطالب]] | ||
[[نهاية المقال في | [[نهاية المقال في تكملة غاية الآمال]] | ||
[[نهج الفقاهة]] | [[نهج الفقاهة]] | ||
| خط ۱۸۴: | خط ۱۹۵: | ||
[[رساله سراج العباد]] | [[رساله سراج العباد]] | ||
[[المکاسب مع حاشیة غایة الآمال]] | |||
[[دراسات في المکاسب المحرمة]] | [[دراسات في المکاسب المحرمة]] | ||
[[عمدة المطالب في التعليق علی | [[عمدة المطالب في التعليق علی المكاسب]] | ||
[[الحاشية الأولی علی المکاسب]] | [[الحاشية الأولی علی المکاسب]] | ||
| خط ۱۹۹: | خط ۲۱۲: | ||
[[منهاج الفقاهة]] | [[منهاج الفقاهة]] | ||
[[حاشية | [[حاشية المكاسب (العراقي)]] | ||
[[ | [[التعليقة علی فرائد الأصول (لاری)]] | ||
[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]] | ||
| خط ۲۴۳: | خط ۲۵۶: | ||
[[فرائد الأصول]] | [[فرائد الأصول]] | ||
[[ | [[إيضاح الوسائل في شرح الرسائل]] | ||
[[الوصائل إلی الرسائل]] | [[الوصائل إلی الرسائل]] | ||
| خط ۲۴۹: | خط ۲۶۲: | ||
[[الوصائل إلی الرسائل]] | [[الوصائل إلی الرسائل]] | ||
[[حاشیة رسائل شيخ انصاري ( | [[حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)]] | ||
[[عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل]] | [[عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل]] | ||
| خط ۲۷۳: | خط ۲۸۶: | ||
[[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | [[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | ||
[[ | [[أحكام القطع والظن في شرح الرسائل وتحريرها]] | ||
[[المکاسب]] | [[المکاسب]] | ||
[[بلغة الطالب في حاشية | [[بلغة الطالب في حاشية المكاسب]] | ||
[[الآراء الفقهية]] | [[الآراء الفقهية]] | ||
| خط ۲۸۳: | خط ۲۹۶: | ||
[[تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری]] | [[تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری]] | ||
[[مفتاح المطالب | [[مفتاح المطالب في شرح کتاب المکاسب لشيخ الانصاري]] | ||
[[الفوائد الأصولية]] | [[الفوائد الأصولية]] | ||
| خط ۲۹۱: | خط ۳۰۴: | ||
[[تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی)]] | [[تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی)]] | ||
[[ | [[تعليقات علي المکاسب للشيخ الأعظم الأنصاري]] | ||
[[حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید)]] | [[حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید)]] | ||
| خط ۲۹۷: | خط ۳۱۰: | ||
[[المکاسب المحرمه]] | [[المکاسب المحرمه]] | ||
[[إرشاد الطالب في شرح | [[إرشاد الطالب في شرح المكاسب]] | ||
[[ | [[سفينة الأصول: ترجمه و تبیین فرائد الأصول]] | ||
[[حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)]] | [[حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید)]] | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۲۲: | ||
[[الوسائل الی غوامض الرسائل]] | [[الوسائل الی غوامض الرسائل]] | ||
[[ | [[الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري]] | ||
[[ | [[تعليقة شريفة علی فرائد الأصول]] | ||
[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)]] | [[بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)]] | ||
| خط ۳۲۳: | خط ۳۳۶: | ||
[[مبحث آفات زبان از مکاسب محرمه]] | [[مبحث آفات زبان از مکاسب محرمه]] | ||
[[النظر الثاقب و | [[النظر الثاقب و نيل الطالب]] [[لمرتضی الانصاری]] | ||
[[غاية إيضاح المطالب في شرح | [[غاية إيضاح المطالب في شرح المكاسب (البيع)]] | ||
[[تلخيص مکاسب انصاري (رحمه‌الله) (مکاسب محرمه)]] | [[تلخيص مکاسب انصاري (رحمه‌الله) (مکاسب محرمه)]] | ||
| خط ۳۳۱: | خط ۳۴۴: | ||
[[فرائد الأصول و هو رسائل]] | [[فرائد الأصول و هو رسائل]] | ||
[[شرح | [[شرح المكاسب المزجي]] | ||
[[ | [[زندگانی و شخصيت شيخ انصاري قدس‌سره]] | ||
[[کتاب المکاسب (بيروت)]] | [[کتاب المکاسب (بيروت)]] | ||
| خط ۳۴۱: | خط ۳۵۴: | ||
[[المکاسب]] | [[المکاسب]] | ||
[[مجموعة رسائل فقهية و | [[مجموعة رسائل فقهية و أصولیة]] | ||
[[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | [[الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة]] | ||
| خط ۳۴۷: | خط ۳۶۰: | ||
[[المکاسب]] | [[المکاسب]] | ||
[[ | [[إرشاد الطالب في شرح المكاسب]] | ||
[[حاشية كتاب المكاسب]] | [[حاشية كتاب المكاسب]] | ||
[[مجمع الفوائد | [[مجمع الفوائد في شرح الفرائد]] - | ||
[[المکاسب]] | [[المکاسب]] | ||
[[حاشية کتاب المکاسب]] | [[حاشية کتاب المکاسب]] | ||
[[مجمع الفوائد في شرح الفرائد]] | |||
[[الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري]] | |||
[[کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مراجع تقلید]] | |||
[[رده:شاگردان صاحب جواهر]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۲
| نام | انصاری، مرتضی بن محمدامین |
|---|---|
| نامهای دیگر | شیخ انصاری
شیخ مرتضی انصاری |
| نام پدر | محمد امين |
| متولد | 1179 ش / 1800 م/1214ق |
| محل تولد | دزفول |
| رحلت | 1243 ش یا 1281 ق یا 1864 م |
| اساتید | شيخ حسین انصاری، سيدمحمد مجاهد، شريف‌العلماى مازندرانى |
| برخی آثار | كتاب المكاسب، بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00012AUTHORCODE |
مرتضى بن محمدامین انصارى (۱۲۱۴- ۱۲۸۱ق)، معروف به شیخ اعظم مرتضی انصاری شوشتری و در متون عربی مرتضی الأنصاري التستري، ملقب به شيخ الفقهاء و المجتهدين، از بزرگترین فقیهان شیعه قرن سیزدهم که بعد از صاحب جواهر مرجعیت عامه یافت. از مهمترین آثار او می‌توان به کتاب رسائل و مکاسب اشاره کرد.
ولادت
شیخ مرتضی انصاری در روز 18 ذی‌حجه سال 1214ق در شهر دزفول به دنیا آمد.[۱] نسبش به جابر بن عبدالله انصارى سلمی خزرجی (م 78ق) صحابى بزرگ پيامبر(ص) مى‌رسيد.[۲]
پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق بر اثر بیماری طاعون از دنیا رفت.[۳] مادر ایشان، دختر علامه شیخ یعقوب انصاری از زنان پرهیزکار بود که در سال 1279ق در نجف اشرف وفات کرد.[۴]
تحصیلات
شیخ آموختن را با خواندن قرآن کریم آغاز کرد و بعد از گذراندن مقدمات از صرف و نحو و غیره در محضر عموی خویش، شیخ حسین انصاری، به فراگیری فقه و اصول نزد استادان دیگر پرداخت.[۵]
در سال 1232ق براى ادامه تحصيلات به همراه پدرش به عراق مهاجرت كرد و در كربلا به مدت چهار سال از محضر سيد محمد مجاهد (م 1242ق) و شريف‌العلماى مازندرانى(م 1245ق) بهره‌مند گرديد.[۶]
در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از دو نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت.[۷]پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.[۸]
در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.[۹]
وى مدت چهار سال در كاشان توقف نمود و در خدمت ملا احمد نراقى(م 1244ق) به تكميل معلومات خود پرداخت.[۱۰]پس از گرفتن اجازه روايت و اجتهاد از نراقى رهسپار مشهد گرديد و پس از پنج ماه توقف در اين شهر به تهران و از آنجا به زادگاهش دزفول مراجعت نمود.[۱۱]
اساتید
- شیخ حسین انصاری (عموی ایشان)
- سید محمد مجاهد
- شریف‌العلماء مازندرانی
- مولی احمد نراقی
- شیخ موسی کاشف الغظاء
- شیخ علی کاشف الغطاء
و..[۱۲]
تدریس
شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت.[۱۳] در سال 1249ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1254ق) به مدت پنج سال حاضر شد.[۱۴]و به درجه اجتهاد نائل شد.
بعد از فوت صاحب جواهر در سال 1266ق ریاست مطلق دینی به شیخ منتقل شد و به دلیل مقام والای علمی و زهد و ورع کم نظیر، از لحاظ علمی و عملی به مرجعیت بسیار بالایی دست یافت، در عین حال گویند با این که همه وجوه شرعی بلاد شیعه به جانب ایشان سرازیر بود با این حال هنگام مرگ کل ماترک این مرجع بزرگ مبلغ بسیار ناچیزی بود و معادل همان مبلغ هم بدهکار بودند و حتی هزینه مراسم ترحیم هم بوسیله برخی از متمکنان پرداخت شد.[۱۵]
وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار می‌رود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بی‌سابقه‌اى دارد.
شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود.
شاگردان
یکی از ویژگیهای شیخ تربیت شاگردان بسیار بود به طوری که درآن زمان در غالب بلاد شیعه شاگردان مجتهد ایشان رهبری دینی مسلمانان را بر عهده داشتند. بنابر این ذکر نام این گروه کثیر از حوصله این نوشتار خارج است و تنها می‌توان به عنوان نمونه به نام بعضی اشاره کرد:
- ميرزا محمدحسن شيرازى (م 1312ق)
- ميرزا حبيب‌الله رشتى (م 1312 ق)
- سيدحسين کوه کمره‌ای تبريزى(م 1299ق)
- آخوند خراسانى (م 1329ق)
- شيخ محمدحسن مامقانى(م 1232ق)
- محمدحسن آشتيانى(م 1319ق)
- ميرزا ابوالقاسم كلانترى(م 1292ق)
و..[۱۶]
وفات
شيخ انصارى در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.[۱۷] و در حرم امام علی علیه‌السلام مدفون شد.
آثار
اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از:
- رسائل: اين كتاب در علم اصول فقه است و به دليل محتوايى تازه و بديع به فرائدالاصول معروف شده است.
- مكاسب: اين اثر در خصوص مسائل كسب و تجارت است. مطالب اين كتاب علمى و استدلالى با تحقيقات و پژوهش ميدانى و جامع در رد و ابرام نظرات دانشوران و فقهاى گذشته است و هر دو اثر فوق از كتب درسى رايج در حوزه‌هاى علميه تشيع است.
- الصلاة
- الطهاره
- ثبات التسامح في ادله السنن
- رساله في لاضرر و لاضرار في الاسلام.
- المواسعه و المضايقه
- كتاب الرجال
و..[۱۸]
پانویس
- ↑ ر.ک؛ کلانتر، سید محمد، ج1، ص19
- ↑ ر.ک؛ همان، ص20
- ↑ ر.ک؛ همان، ص24
- ↑ ر.ک؛ همان، ص25 الی 27
- ↑ ر.ک؛ همان، ص29
- ↑ ر.ک؛ همان، ص30
- ↑ ر.ک؛ همان، ص35
- ↑ ر.ک؛ همان، ص36
- ↑ ر.ک؛ همان، ص38 الی 43
- ↑ ر.ک؛ همان، ص56
- ↑ ر.ک؛ همان، ص77
- ↑ ر.ک؛ همان، ص90 الی 103
- ↑ ر.ک؛ همان
- ↑ ر.ک؛ همان، ص80
- ↑ ر.ک؛ گرجی، ابوالقاسم، ص266
- ↑ ر.ک؛ همان، ص131 الی 174
- ↑ ر.ک؛ همان، ص212
- ↑ ر.ک؛ همان، ص185
منابع مقاله
- کلانتر، سید محمد، کتاب المکاسب (کلانتر) تألیف شیخ مرتضی انصاری، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، 1410ق
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقهاء، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران، 1379
وابسته‌ها
إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب
تعليقة شريفة علی بحث الخيارات و الشروط من كتاب المتاجر لشيخنا العلامة الأنصاري قدس‌سره
تعلیقة موجزة شریفة علی کتاب المکاسب و البیع (رشتی)
حاشية العلامة الميرزا محمدتقي الشيرازي علی مكاسب الشيخ الأعظم (قدس‌سرهما)
حاشية الشیخ المظفر علی المکاسب
حاشية كتاب المكاسب (منشورات پایه دانش)
رسالة في التحریم من جهه المصاهره
غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم)
محاضرات في فقه الإمامية، كتاب البيع
القضاء و الشهادات (شیخ انصاری)
نهاية المقال في تكملة غاية الآمال
هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب
عمدة المطالب في التعليق علی المكاسب
بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب
التعليقة علی فرائد الأصول (لاری)
بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)
مصباح الوسائل في مطالب الرسائل
أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم)
بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)
درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد
فرائد الاُصول (طبع انتشارات اسلامی)
رسائل فقهیة (انصاری، مرتضی بن محمدامین)
درر الفوائد في شرح الفرائد (مدنی تبریزی، یوسف)
جواهر العقول فی شرح فرائد الأصول: مبحث التعادل و تراجیح
حاشیة فرائد الأصول، أو، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة
حاشیة رسائل شيخ انصاري (ساباطی يزدی)
عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل
تسدید القواعد في حاشیة الفرائد
تعلیقة علی حاشیة الأستاد علی الفرائد
متن، ترجمه و شرح کامل رسائل شیخ انصاری «به روش پرسش و پاسخ»
شرح فارسی بر رسائل شیخ مرتضی انصاری (أوضح الشروح فی فرائد الأصول)
دروس في الرسائل (محمدی بامیانی، غلامعلی)
فرائد الأصول؛ مع حواشي اوثق الوسائل
الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة
أحكام القطع والظن في شرح الرسائل وتحريرها
تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری
مفتاح المطالب في شرح کتاب المکاسب لشيخ الانصاري
غاية الآمال و نهایة المقال (جدید)
تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی)
تعليقات علي المکاسب للشيخ الأعظم الأنصاري
حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید)
سفينة الأصول: ترجمه و تبیین فرائد الأصول
التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس‌سره
حاشیه علی رسائل مرتضی الانصاری
الأنظار التفسيرية للشيخ الأنصاري
بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)
النظر الثاقب و نيل الطالب لمرتضی الانصاری
غاية إيضاح المطالب في شرح المكاسب (البيع)
تلخيص مکاسب انصاري (رحمه‌الله) (مکاسب محرمه)
زندگانی و شخصيت شيخ انصاري قدس‌سره
الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة