طالقانی، سید محمود: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌نور
(صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> [[پرونده:NUR02947.jpg|بندانگشتی» ایجاد کرد.)
 
 
(۸۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR02947.jpg|بندانگشتی|طالقانی، محمود]]
[[پرونده:NUR02947.jpg|بندانگشتی|طالقانی، سید محمود]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
|-
|-
! نام!! data-type='authorName'|طالقانی، محمود
! نام!! data-type="authorName" |طالقانی، سید محمود
|-
|-
|نام های دیگر  
|نام‌های دیگر  
|data-type='authorOtherNames'| آیت الله طالقانی
| data-type="authorOtherNames" | آیت‌الله طالقانی


محمود بن ابو الحسن طالقانی
محمود بن ابوالحسن طالقانی
 
Mahmoud Taleghani
|-
|-
|نام پدر  
|نام پدر  
|data-type='authorfatherName'|
| data-type="authorfatherName" |سید ابوالحسن طالقانى
|-
|-
|متولد  
|متولد  
|data-type='authorbirthDate'|1289 هـ.ش یا 1911 م
| data-type="authorbirthDate" |1289 ه.‌ش یا 1911 م
|-
|-
|محل تولد
|محل تولد
|data-type='authorBirthPlace'|
| data-type="authorBirthPlace" |روستای گیلرد طالقان
|-
|-
|رحلت  
|رحلت  
|data-type='authorDeathDate'|1358 هـ.ش یا 1399 هـ.ق یا 1979 م
| data-type="authorDeathDate" |1358 ه.‌ش یا 1399 ق یا 1979 م
|-
|-
|اساتید
|اساتید
|data-type='authorTeachers'|
| data-type="authorTeachers" |[[حجت کوه‌کمری، محمد|آیت‌الله حجت]]
 
آیت‌الله خوانسارى
|-
|-
|برخی آثار
|برخی آثار
|data-type='authorWritings'|[[‏ارمغان رسالت برای انسان‏ها ]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
| data-type="authorWritings" |[[پرتوی از قرآن]]
 
[[به سوی خدا می‌رویم]]
[[‏از تاریخ بیاموزیم ]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
|- class="articleCode"
 
|کد مؤلف
[[‏اشراق من القرآن الکریم ]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE02947AUTHORCODE
 
[[‏به‌ سوی خدا می‌رویم ]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
|-class='articleCode'
|کد مولف
|data-type='authorCode'|2947
|}
|}
</div>
</div>
{{کاربردهای دیگر|طالقانی (ابهام زدایی)}}


'''سید محمود علایی طالقانی''' (1289-1358ش)، نویسنده، مفسر قرآن و نهج‌البلاغة، فعال سیاسی، از فعالان نهضت ملی شدن نفت، از مدافعان فدائیان اسلام پس از کودتای 28 مرداد، بنیان نهادن نهضت مقاومت ملى، افتادن به زندان در جریان انقلاب سفید و مخالفت‌ با آن، تأسیس نهضت آزادى به همراه چند تن از مبارزان، ریاست شورای انقلاب در طلیعه انقلاب اسلامی، اولین امام جمعه شهر تهران و نماینده اول مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی


در روز شنبه،چهارم ربيع الاول 1329 ق. صداى نوزادى در فضاى خانۀ سادۀ آية اللّه سيد ابو الحسن طالقانى پيچيد كه نامش را«محمود»گذاشتند. سيد محمود دوران كودكى را تا ده سالگى در روستاى«گليرد»طالقان سپرى نمود و همانجا خواندن،نوشتن و مقدمات علوم اسلامى را فرا گرفت و در مكتب پدر-كه عالمى سياستمدار بود-مبارزه با استبداد در ذهن او نقش بست.
== ولادت ==
او فرزند سید ابوالحسن طالقانى در روز شنبه، چهارم ربیع‌الاول 1329ق، دیده به جهان گشود. سید محمود، دوران کودکى را تا ده سالگى در روستاى «گلیرد» طالقان سپرى نمود و همان جا خواندن، نوشتن و مقدمات علوم اسلامى را فراگرفت و در مکتب پدر - که عالمى سیاستمدار بود - مبارزه با استبداد در ذهن او نقش بست.  


او سپس همراه خانواده به تهران رفت كه همزمان بود با دوران ديكتاتورى رضاخان و مبارزه روحانيون عليه وى و اين نقشى بسزا در شكل گيرى فكر سياسى‌اش داشت و از همان هنگام او را وارد ميدان مبارزه با ستم كرد.
او سپس همراه خانواده به تهران رفت که همزمان بود با دوران دیکتاتورى رضاخان و مبارزه روحانیون علیه وى و این نقشى بسزا در شکل‌گیرى فکر سیاسى‌اش داشت و از همان هنگام او را وارد میدان مبارزه با ستم کرد.


==فرزند حوزه==
==فرزند حوزه==
دانش‌پژوه جوان در نوزده سالگى براى فراگیرى بیشتر و دقیق‌تر علوم اسلامى به قم رفت و از درس استادانى بزرگ چون [[حجت کوه‌کمری، محمد|آیت‌الله حجت]] و آیت‌الله خوانسارى بهره فراوان برد. مدتى نیز براى بهره‌گیرى از درس علماى برجسته نجف، راهى آن مرکز بزرگ علمى شد؛ اما دوباره به قم و مدرسه فیضیه برگشت.


پرداختن به دانش هیچ‌گاه او را از توجه به مسائل سیاسى - اجتماعى دور نکرد. آرى فضاى پر از معنویت فیضیه به او درس‌ها آموخت و از وى، اندیشمندى مبارز و خستگى‌ناپذیر ساخت.


دانش پژوه جوان در نوزده سالگى براى فراگيرى بيشتر و دقيقتر علوم اسلامى به قم رفت و از درس استادانى بزرگ چون آية اللّه حجت و آية اللّه خوانسارى بهرۀ فراوان برد. مدتى نيز براى بهره گيرى از درس علماى برجسته نجف،راهى آن مركز بزرگ علمى شد؛اما دوباره به قم و مدرسه فيضيه برگشت.
==سیر به‌سوى خلق==
 
آیت‌الله طالقانى پس از سال‌ها تحصیل در قم، از [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حائرى یزدى]]، بنیان‌گذار حوزه علمیه قم، اجازه اجتهاد گرفت و با عزمى راسخ و گامى استوار، راهى تهران شد و در مدرسه عالى شهید مطهرى (سپهسالار سابق) به آموزش علوم اسلامى پرداخت. او که از مدت‌ها پیش درد جامعه و مردم را حس کرده بود و تنها راه نجات را در بازگشت به اسلام و قرآن مى‌دانست، با برقرارى جلسات تفسیر قرآن در راه گام نهاد.  
پرداختن به دانش هيچ گاه او را از توجه به مسائل سياسى-اجتماعى دور نكرد.آرى فضاى پر از معنويت فيضيه به او درسها آموخت و از وى،انديشمندى مبارز و خستگى ناپذير ساخت.
 
==سير به سوى خلق==
 
 
آية اللّه طالقانى پس از سالها تحصيل در قم،از آية اللّه حائرى يزدى،بنيانگذار حوزه علميه قم، اجازه اجتهاد گرفت و با عزمى راسخ و گامى استوار،راهى تهران شد و در مدرسه عالى شهيد مطهرى(سپهسالار سابق)به آموزش علوم اسلامى پرداخت. او كه از مدتها پيش درد جامعه و مردم را حس كرده بود و تنها راه نجات را در بازگشت به اسلام و قرآن مى‌دانست،با برقرارى جلسات تفسير قرآن در راه گام نهاد.


==مجاهدى نستوه==
==مجاهدى نستوه==
روزى در چهار راه «گلوبندک» تهران، بین زنى مسلمان و مأمورى مزدور درگیرى به وجود آمد که مأمور فرومایه سعى داشت چادر را از سر زن مسلمان برگیرد، ولى او مقاومت مى‌کرد. آیت‌الله طالقانى که از آنجا در حال عبور بود با صحنه کشمکش آنان روبه‌رو گشت؛ ازاین‌رو با مأمور گلاویز شد و آن زن را از چنگش رها ساخت. به دنبال این درگیرى، بیگانه‌پرستان، آقاى طالقانى را به جرم اهانت به مقامات بلندپایه کشورى بازداشت و به شش ماه زندان محکوم کردند.


با سقوط رضاخان و بر سر کار آمدن شاه جوان و بى‌تجربه، فضاى فعالیت‌هاى فرهنگى و سیاسى تا اندازه‌اى باز شد، در این هنگام آیت‌الله طالقانى براى آشنایى هرچه بیشتر نوجوانان و جوانان با معارف اسلامى، به تشکیل «کانون اسلام» دست زد و براى فراگیر کردن فعالیت زیربنایى‌اش به انتشار مجله «دانش‌آموز» از طرف کانون، همت گماشت.


روزى در چهار راه«گلوبندك»تهران،بين زنى مسلمان و مأمورى مزدور درگيرى بوجود آمد كه مأمور فرومايه سعى داشت چادر را از سر زن مسلمان برگيرد؛ولى او مقاومت مى‌كرد. آية اللّه طالقانى كه از آنجا در حال عبور بود با صحنۀ كشمكش آنان روبرو گشت؛از اين رو با مأمور گلاويز شد و آن زن را از چنگش رها ساخت. به دنبال اين درگيرى،بيگانه پرستان،آقاى طالقانى را به جرم اهانت به مقامات بلند پايه كشورى بازداشت و به شش ماه زندان محكوم كردند.
به دنبال پایه‌گذارى نهضت ملى نفت به رهبرى آیت‌الله کاشانى و حرکت یکپارچه مردم در پشت سر او، براى ستاندن حق خویش از انگلیس غارتگر، آیت‌الله طالقانى همگام با قهرمان مبارزه، علیه استعمار به قیام پیوست و یکى از یاران نزدیک آقاى کاشانى در این راه شد و با زبان گویا و برنده خود به افشاگرى و روشنگرى پرداخت.  
 
با سقوط رضاخان و بر سر كار آمدن شاه جوان و بى تجربه،فضاى فعاليتهاى فرهنگى و سياسى تا اندازه‌اى باز شد؛در اين هنگام آية اللّه طالقانى براى آشنايى هر چه بيشتر نوجوانان و جوانان با معارف اسلامى،به تشكيل«كانون اسلام»دست زد و براى فراگير كردن فعاليت زير بنايى‌اش به انتشار مجلۀ«دانش آموز»از طرف كانون،همت گماشت.


به دنبال پايه‌گذارى نهضت ملى نفت به رهبرى آية اللّه كاشانى و حركت يكپارچه مردم در پشت سر او،براى ستاندن حق خويش از انگليس غارتگر،آية اللّه طالقانى همگام با قهرمان مبارزه،عليه استعمار به قيام پيوست و يكى از ياران نزديك آقاى كاشانى در اين راه شد و با زبان گويا و برنده خود به افشاگرى و روشنگرى پرداخت.
پس از کودتاى ننگین 28 مرداد 1332، آنگاه که رژیم کودتایى جاى پایش را محکم کرد و به انتقام‌جویى از فدائیان اسلام پرداخت، در چنین زمان حساسى، آیت‌الله طالقانى آنها را در خانه‌اش پناه داد، ولى با مشکوک شدن مأموران به منزل وى، شهید نواب و یارانش، آنجا را ترک کردند؛ ازاین‌رو وقتى ساواک به آن خانه هجوم برد، کسى از فدائیان را در آن نیافت؛ بااین‌حال آقاى طالقانى را دستگیر و بازداشت کرد؛ اما چون مدرکى علیه وى به دست نیاورد، پس از مدتى آزادش نمود.  


پس از كودتاى ننگين 28 مرداد 1332،آنگاه كه رژيم كودتايى جامى پايش را محكم كرد و به انتقام جويى از فدائيان اسلام پرداخت،در چنين زمان حساسى،آية اللّه طالقانى آنها را در خانه‌اش پناه داد؛ ولى با مشكوك شدن مأموران به منزل وى،شهيد نواب و يارانش، آنجا را ترك كردند.از اين رو وقتى ساواك به آن خانه هجوم برد،كسى از فدائيان را در آن نيافت. با اين حال آقاى طالقانى را دستگير و بازداشت كرد.اما چون مدركى عليه وى بدست نياورد، پس از مدتى آزادش نمود.
او در سال‌هاى 1324 و 1325ش، نیز وقتى که شهید نواب، مورد تعقیب قرار گرفت، وى را در روستاهاى اطراف طالقان پناه داد.  


او در سالهاى 1324 و 1325 ش.نيز وقتى كه شهيد نواب،مورد تعقيب قرار گرفت،وى را در روستاهاى اطراف طالقان پناه داد.
در محیط خفقان ستم‌شاهى، مسجد هدایت، سنگر مبارزه آیت‌الله طالقانى علیه رژیم پلیسى پهلوى بود و حدود سى سال سخنان آتشین مجاهد نستوه، به اجتماع این مسجد شور و گرمى مى‌بخشید و تشنگان حقیقت را سیراب مى‌کرد.  


در محيط خفقان ستم شاهى،مسجد هدايت، سنگر مبارزه آية اللّه طالقانى عليه رژيم پليسى پهلوى بود و حدود سى سال سخنان آتشين مجاهد نستوه،به اجتماع اين مسجد شور و گرمى مى‌بخشيد و تشنگان حقيقت را سيراب مى‌كرد.
پس از روى کار آمدن دوباره محمدرضا پهلوى با کودتاى 28 مرداد و به کمک سازمان جاسوسى آمریکا، عده‌اى از مبارزان از جمله آیت‌الله طالقانى با انگیزه مذهبى و ملى، براى ادامه دادن مبارزه، نهضت مقاومت ملى را بنیان نهادند.  


پس از روى كار آمدن دوباره محمد رضا پهلوى با كودتاى 28 مرداد و به كمك سازمان جاسوسى آمريكا،عده‌اى از مبارزان از جمله آية اللّه طالقانى با انگيزه مذهبى و ملى،براى ادامه دادن مبارزه،با نهضت مقاومت ملى را بنيان نهادند.
نهضت، فعالیت‌هاى پیگیرى داشت؛ تااینکه در سال 1336ش، ساواک با یورشى سنگین، عده‌ زیادى از اعضایش را دستگیر و زندانى کرد و به این ترتیب آقاى طالقانى نیز دستگیر و روانه زندان گردید و بیش از یک سال در زندان به سر برد. او پس از آزادى به‌منظور ایجاد یک کانون مبارزه با هدف مذهبى و براى مخالفت آشکار با شاه و نزدیک کردن دو قشر دانشگاهى و حوزوى به یکدیگر، با همکارى عده‌اى «نهضت آزادى» را تأسیس کرد.  


نهضت،فعاليتهاى پى‌گيرى داشت تا اين كه در سال 1336 ش.ساواك با يورشى سنگين، عده‌اى زيادى از اعضايش را دستگير و زندانى كرد و به اين ترتيب آقاى طالقانى نيز دستگير و روانه زندان گرديد و بيش از يك سال در زندان بسر برد.او پس از آزادى به منظور ايجاد يك كانون مبارزه با هدف مذهبى و براى مخالفت آشكار با شاه و نزديك كردن دو قشر دانشگاهى و حوزوى به يكديگر،با همكارى عده‌اى«نهضت آزادى»را تأسيس كرد.
در تابستان 1339ش، رژیم کودتایى براى قانونى جلوه دادن حکومت و سلطه خویش در صدد برگزارى انتخابات دوره بیستم مجلس شوراى ملى به‌صورت فرمایشى بود که مجاهد نستوه در سنگر مسجد هدایت براى رو کردن دست بازیگران صحنه سیاسى کشور به سخنرانى پرداخت.  


در تابستان 1339 ش.رژيم كودتايى براى قانونى جلوه دادن حكومت و سلطۀ خويش در صدد برگزارى انتخابات دورۀ بيستم مجلس شوراى ملى به صورت فرمايشى بود كه مجاهد نستوه در سنگر مسجد هدايت براى رو كردن دست بازيگران صحنه سياسى كشور به سخنرانى پرداخت.
رژیم براى جلوگیرى از رسوایى بیشتر درب مسجد هدایت را بست؛ ازاین‌رو محل سخنرانی‌ها از مسجد به منزلى منتقل شد و ده روز آخر ماه صفر، آیت‌الله طالقانى و شهید مطهرى به بررسى مسائل سیاسى - اجتماعى و افشاگرى علیه حکومت پرداختند.  


رژيم براى جلوگيرى از رسوايى بيشتر درب مسجد هدايت را بست؛از اين رو محل سخنرانيها از مسجد به منزلى منتقل شد و ده روز آخر ماه صفر،آية اللّه طالقانى و شهيد مطهرى به بررسى مسائل سياسى-اجتماعى و افشاگرى عليه حكومت پرداختند.
سى‌ام تیرماه 1331 یادآور حماسه کم‌نظیر ملت ایران علیه دولت چهار روزه قوام بود که او را مجبور به استعفا کرد. به همین دلیل، پس از کودتاى 28 مرداد، رژیم براى محو آن روز از یادها تلاش بسیار کرد.  


سى‌ام تير ماه 1331 يادآور حماسۀ كم نظير ملت ايران عليه دولت چهار روزۀ قوام بود كه او را مجبور به استعفا كرد.به همين دليل،پس از كودتاى 28 مرداد،رژيم براى محو آن روز از يادها تلاش بسيار كرد.
نه سال از آن حرکت حماسى آیت‌الله کاشانى و ملت گذشته بود و آقاى طالقانى در نظر داشت، آن شجاعت و فداکارى را در یادها زنده گرداند و سالگردى براى شهداى سى‌ام تیر برپا کند. حکومت پهلوى، نخست با خارجى خواندن برگزارکنندگان آن، قصد جلوگیرى از اجتماع مردم را داشت و چون از این ترفند سودى نبرد، در شب برگزارى مراسم در حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، نیروهاى امنیتى به شرکت‌کنندگان حمله برده، عده‌اى را دستگیر کردند و آیت‌الله طالقانى در اعتراض به این حمله، همراه دستگیرشدگان به شهربانى رفت و در آنجا نیز برخلاف نظر رئیس شهربانى، با دیگران وارد زندان شد که پس از دو روز، پلیس با حیله‌اى او را از زندان خارج کرد.  
 
نه سال از آن حركت حماسى آية اللّه كاشانى و ملت گذشته بود و آقاى طالقانى در نظر داشت، آن شجاعت و فداكارى را در يادها زنده گرداند و سالگردى براى شهداى سى‌ام تير بر پا كند. حكومت پهلوى،نخست با خارجى خواندن برگزار كنندگان آن،قصد جلوگيرى از اجتماع مردم را داشت و چون از اين ترفند سودى نبرد، در شب برگزارى مراسم در حرم حضرت عبد العظيم عليه السّلام،نيروهاى امنيتى به شركت كنندگان حمله برده،عده‌اى را دستگير كردند و آية اللّه طالقانى در اعتراض به اين حمله،همراه دستگير شدگان به شهربانى رفت و در آنجا نيز بر خلاف نظر رئيس شهربانى،با ديگران وارد زندان شد كه پس از دو روز،پليس با حيله‌اى او را از زندان خارج كرد.


==همگام با امام==
==همگام با امام==
در سال 1341ش، به دنبال حرکت [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینى(ره)]] علیه انقلاب سفید شاه، آیت‌الله طالقانى(ره) نیز براى برداشتن نقاب از چهره نوکران استعمار به افشاگرى دست زد. رژیم سرسپرده که مصمم به اجراى برنامه دیکته‌شده از سوى آمریکا بود، آقاى طالقانى را دستگیر و روانه زندان کرد.


چند ماهى از دستگیرى مجاهد نستوه گذشت، اما رژیم پهلوى در پى دستاویزى بود تا او را مدت طولانى‌ترى در زندان نگه دارد؛ ازاین‌رو پیش از فرارسیدن ماه محرم 1342ش، وى را آزاد کرد تا با توطئه‌اى جدید، دوباره او را راهى زندان کند. نقشه این بود که مقدارى مواد منفجره را در خانه‌اش پنهان نماید، آنگاه او را به جرم تهیه و نگه‌دارى مواد منفجره، به‌عنوان یک شورشى تروریست دستگیر نموده، به‌پاى میز محاکمه بکشاند.


در سال 1341 ش.به دنبال حركت امام خمينى(ره) عليه انقلاب سفيد شاه،آية اللّه طالقانى(ره)نيز براى برداشتن نقاب از چهرۀ نوكران استعمار به افشاگرى دست زد. رژيم سرسپرده كه مصمم به اجراى برنامۀ ديكته شده از سوى آمريكا بود،آقاى طالقانى را دستگير و روانه زندان كرد.
اگرچه آیت‌الله طالقانى پى برده بود که این عمل رژیم باید در راستاى توطئه‌اى باشد، اما بااین‌حال تصمیم گرفت در ماه محرم، یزیدیان زمان را رسوا کند. او در مسجد هدایت به بیان واقعیت‌هاى جارى کشور و آنچه در زندان مى‌گذشت، پرداخت و شاه را با انقلاب سفیدش مورد شدیدترین حملات قرار داد و با استفاده از سخنان سرور شهیدان کربلا، مردم را به قیام علیه حکومت پهلوى فراخواند. سخنرانى او یازده شب ادامه یافت و چون آگاه شد که ساواک، فرداشب تصمیم به دستگیرى‌اش دارد، به لواسانات رفت.  


چند ماهى از دستگيرى مجاهد نستوه گذشت،اما رژيم پهلوى در پى دستاويزى بود تا او را مدت طولانى‌ترى در زندان نگه دارد.از اين رو پيش از فرارسيدن ماه محرم 1342 ش.وى را آزاد كرد تا با توطئه‌اى جديد،دوباره او را راهى زندان كند؛نقشه اين بود كه مقدارى مواد منفجره را در خانه‌اش پنهان نمايد،آنگاه او را به جرم تهيه و نگه‌دارى مواد منفجره،به عنوان يك شورشى تروريست دستگير نموده،به پاى ميز محاكمه بكشاند.
به دنبال دستگیرى امام در شب 15 خرداد 1342 (شب دوازدهم محرم) و قتل عام مردم در روز پانزده خرداد، اعلامیه‌اى با عنوان «دیکتاتور خون مى‌ریزد» در سرتاسر ایران منتشر شد که شاه را بیش از پیش رسوا کرد. ساواک، آیت‌الله طالقانى را سبب انتشار اعلامیه دانست و در تعقیب او به لواسانات هجوم برد و مجاهد نستوه براى در امان ماندن مردم از اعمال جنون‌آمیز ساواک، از اختفا بیرون آمد و خودش را تسلیم کرد و به این ترتیب دوباره در 23 خرداد 1342 دستگیر شد و بعد از چهار ماه بازداشت، در 1342/7/30 در بیدادگاه نظامى محاکمه گردید و پس از بارها محاکمه در 1342/10/16 به ده سال زندان محکوم شد.  


اگر چه آية اللّه طالقانى پى برده بود كه اين عمل رژيم بايد در راستاى توطئه‌اى باشد،اما با اين حال تصميم گرفت در ماه محرم،يزيديان زمان را رسوا كند. او در مسجد هدايت به بيان واقعيتهاى جارى كشور و آنچه در زندان مى‌گذشت،پرداخت و شاه را با انقلاب سفيدش مورد شديدترين حملات قرار داد و با استفاده از سخنان سرور شهيدان كربلا،مردم را به قيام عليه حكومت پهلوى فرا خواند. سخنرانى او يازده شب ادامه يافت و چون آگاه شد كه ساواك،فردا شب تصميم به دستگيرى‌اش دارد،به لواسانات رفت.
او در زندان با وجود شکنجه‌هاى بى‌رحمانه، به برقرارى جلسات تفسیر قرآن، نهج‌البلاغة و تاریخ اسلام براى زندانیان مسلمان همت گماشت و براى ایجاد وحدت بین مبارزان مسلمان نخستین نماز جماعت را در زندان برپا نمود و استقامت وصف ناپذیرش در برابر شکنجه‌هاى خون‌آشامان ساواک، مایه قوت قلب دیگر زندانیان بود. سرانجام رژیم پلیس پهلوى بر اثر فشار افکار عمومى و واکنش‌هاى بین‌المللى به‌ناچار او را در سال 1346ش آزاد کرد.  


به دنبال دستگيرى امام در شب 15 خرداد 1342(شب دوازدهم محرم)و قتل عام مردم در روز پانزده خرداد،اعلاميه‌اى با عنوان«ديكتاتور خون مى‌ريزد»در سرتاسر ايران منتشر شد كه شاه را بيش از پيش رسوا كرد. ساواك،آية طالقانى را سبب انتشار اعلاميه دانست و در تعقيب او به لواسانات هجوم برد و مجاهد نستوه براى در امان ماندن مردم از اعمال جنون آميز ساواك،از اختفا بيرون آمد و خودش را تسليم كرد و به اين ترتيب دوباره در 23 خرداد 1342 دستگير شد و بعد از چهار ماه بازداشت،در 1342/7/30 در بيدادگاه نظامى محاكمه گرديد و پس از بارها محاكمه در 1342/10/16 به ده سال زندان محكوم شد.
وى در سال 1350 نیز دستگیر و به مدت سه سال در شهر زابل تبعید شد و سپس به بافت اعزام و پس از مدتى آزاد شد.  


او در زندان با وجود شكنجه‌هاى بى‌رحمانه، به برقرارى جلسات تفسير قرآن،نهج البلاغه و تاريخ اسلام براى زندانيان مسلمان همت گماشت و براى ايجاد وحدت بين مبارزيان مسلمان نخستين نماز جماعت را در زندان بر پا نمود و استقامت وصف ناپذيرش در برابر شكنجه‌هاى خون آشامان ساواك،مايۀ قوت قلب ديگر زندانيان بود. سرانجام رژيم پليس پهلوى بر اثر فشار افكار عمومى و واكنشهاى بين المللى به ناچار او را در سال 1346 ش آزاد كرد.
==آرزوى دیرینه==
آیت‌الله طالقانى از زمره متفکرانى بود که گام‌هایى براى اتحاد جهان اسلام برداشت. او در کنفرانس‌هاى متعددى، گاه به‌عنوان نماینده شخصیت‌هاى بزرگى چون آیت‌الله کاشانى و [[بروجردی، حسین|بروجردى]] و گاه به‌طور مستقل، شرکت نمود.  


وى در سال 1350 نيز دستگير و به مدت سه سال در شهر زابل تبعيد شد و سپس به بافت اعزام و پس از مدتى آزاد شد.
وى در حمایت از تأسیس «دار التقريب بين المذاهب الإسلامية» که توسط [[بروجردی، حسین|آیت‌الله بروجردى]] با همکارى اندیشمندان «الأزهر» مصر بود، به‌ویژه «شیخ محمد شلتوت» ایجاد شده بود، نوشت:


==آرزوى ديرينه==
«راه تقریب، که جمعى از علماى بیدار و مجاهد پیش گرفته‌اند همین است که با نور تفکر، محیط ارتباط اسلامى را روشن سازند و با نوک قلم، باقی‌مانده ابرهاى تاریک را از افق فکرى مسلمانان زایل گردانند تا وحدت واقعى پایه گیرد، نه اتحاد صورى و قراردادى».  
 
 
آية اللّه طالقانى از زمرۀ متفكرانى بود كه گامهايى براى اتحاد جهان اسلام برداشت.او در كنفرانسهاى متعددى،گاه به عنوان نماينده شخصيتهاى بزرگى چون آية اللّه كاشانى و بروجردى و گاه به طور مستقل، شركت نمود.
 
وى در حمايت از تأسيس«دار التقريب بين المذاهب الاسلاميه»كه توسط آية اللّه بروجردى با همكارى انديشمندان«الازهر»مصر بود بويژه «شيخ محمد شلتوت»ايجاد شده بود،نوشت:
 
«راه تقريب،كه جمعى از علماى بيدار و مجاهد پيش گرفته‌اند همين است كه با نور تفكر،محيط ارتباط اسلامى را روشن سازند و با نوك قلم، باقيمانده ابرهاى تاريك را از افق فكرى مسلمانان زايل گردانند تا وحدت واقعى پايه گيرد،نه اتحاد صورى و قراردادى.»


==خنجرى در قلب جهان اسلام==
==خنجرى در قلب جهان اسلام==
در 1327/2/25ش، هم‌زمان با خروج آخرین سرباز انگلیس از خاک فلسطین، «بن گورین» رئیس یکى از سازمان‌هاى صهیونیستى، خبر شوم تأسیس دولت اشغالگر اسرائیل را اعلام کرد. از آن تاریخ به بعد، تلاش‌هاى گسترده‌اى در ابعاد مختلف براى حمایت از حقوق مردم فلسطین صورت گرفته است.


آیت‌الله طالقانى نیز از مبارزانى بود که هرگز در برابر این تجاوز، سکوت نکرد و در کنفرانس‌هاى متعدد از حق ملت فلسطین دفاع کرد. وى در خطبه نماز عید فطر سال 1348ش، به مسئله فلسطین پرداخت و ضمن آگاه کردن مردم از وضعیت مسلمانان فلسطین و یادآورى مسئولیت آنان در این مبارزه، از آنها خواست تا فطریه خود را براى کمک به مبارزان مسلمان هدیه کنند.


در 1327/2/25 ش.همزمان با خروج آخرين سرباز انگليس از خاك فلسطين،«بن گورين»رئيس يكى از سازمانهاى صهيونيستى،خبر شوم تأسيس دولت اشغالگر اسرائيل را اعلام كرد. از آن تاريخ به بعد،تلاشهاى گسترده‌اى در ابعاد مختلف براى حمايت از حقوق مردم فلسطين صورت گرفته است.
با گسترش این حرکت نو، در سال بعد همگام با نمازگزاران مسجد هدایت، نمازگزاران [[حسینیه ارشاد]] و تعدادى از مساجد با راهنمایی‌هاى آیت‌الله مطهرى و عده‌اى دیگر، فطریه خود را به مبارزان فلسطینى هدیه کردند.  


آية اللّه طالقانى نيز از مبارزانى بود كه هرگز در برابر اين تجاوز،سكوت نكرد و در كنفرانسهاى متعدد از حق ملت فلسطين دفاع كرد. وى در خطبۀ نماز عيد فطر سال 1348 ش.به مسأله فلسطين پرداخت و ضمن آگاه كردن مردم از وضعيت مسلمانان فلسطين يادآورى مسؤوليت آنان در اين مبارزه،از آنها خواست تا فطريه خود را براى كمك به مبارزان مسلمان هديه كنند.
==در آستانه پیروزى==
نفس‌هاى رژیم به شمارش افتاده بود و خزان عمرش فرامى‌رسید. دستگاه حاکم از هیچ جنایتى شرم نداشت؛ ازاین‌رو آیت‌الله طالقانى را در پاییز 1354 براى انتقامى سخت، بار دیگر دستگیر کرد.  


با گسترش اين حركت نو،در سال بعد همگام با نمازگزاران مسجد هدايت،نماز گزاران حسينيه ارشاد و تعدادى از مساجد با راهنماييهاى آية اللّه مطهرى و عده‌اى ديگر،فطريه خود را به مبارزان فلسطينى هديه كردند.
آقاى طالقانى دو سال بدون محاکمه، سخت‌ترین شکنجه‌هاى روحى و جسمى را در زندان تحمل نمود و در سال 1356ش، رژیم براى جلوگیرى از فشارهاى بین‌المللى، به جهت مشخص نبودن جرم و مدت محکومیت او، وى را با وجود کهولت سن و ضعف جسمانى به ده سال زندان محکوم کرد.  


==در آستانه پيروزى==
او سه سال را با بدترین شرایط در زندان گذراند. سلولش یک سلول کوچک و نمور بود که حتى پنجره کوچک آن را با رنگ سیاه آغشته بودند و در طول شبانه‌روز، فقط یک ساعت براى انجام نظافت وى را به حیاط کوچک پشت زندان مى‌بردند.


به دنبال عقب‌نشینى رژیم در مقابل موج اعتراضات مردم مسلمان، در پاییز 1357ش، بسیارى از زندانیان سیاسى آزاد گردیدند که از آن جمله آیت‌الله طالقانى بود.


نفسهاى رژيم به شمارش افتاده بود و خزان عمرش فرا مى‌رسيد؛دستگاه حاكم از هيچ جنايتى شرم نداشت،از اين رو آية اللّه طالقانى را در پاييز 1354 براى انتقامى سخت،بار ديگر دستگير كرد.
او در هشتم آبان 1357 آزاد شد و در جمع انقلابیون پرشور مسلمان قرار گرفت و در نخستین پیامش مردم را به وحدت و پیروى از رهبرى یگانه امام فراخواند.  


آقاى طالقانى دو سال بدون محاكمه، سخت‌ترين شكنجه‌هاى روحى و جسمى را در زندان تحمل نمود و در سال 1356 ش.رژيم براى جلوگيرى از فشارهاى بين المللى،به جهت مشخص نبودن جرم و مدت محكوميت او،وى را با وجود كهولت سن و ضعف جسمانى به ده سال زندان محكوم كرد.
محرم سال 1357ش (آذرماه) براى انقلاب لحظه حساس و سرنوشت‌سازى بود. آیت‌الله طالقانى همگام با امام، براى شدّت بخشیدن به قیام مردم، در اول محرم با بهره‌گیرى از سخن آغازین امام حسین(ع) در نهضتش، پیامى حماسى براى ملت ایران فرستاد که منجر به راهپیمایی‌ها و اعتصابات گسترده‌اى گردید.  


او سه سال را با بدترين شرايط در زندان گذراند.سلولش يك سلول كوچك و نمور بود كه حتى پنجرۀ كوچك آن با رنگ سياه آغشته بودند و در طول شبانه روز،فقط يك ساعت براى انجام نظافت وى را به حياط كوچك پشت زندان مى‌بردند.
او براى وارد کردن ضربات نهایى بر پیکر رو به زوال حکومت پهلوى، تصمیم گرفت همراه امام، پیامى دیگر به‌مناسبت روز تاسوعا (نهم محرم) صادر کند و ازاین‌رو، بدون توجه به اخطارهاى پى‌درپى مقامات دولتى و حکومت نظامى مبنى بر منصرف شدن از فرستادن پیام‌هاى انقلابى، در روز چهارم محرم پیامى دیگر براى ملت ایران فرستاد و اعلام کرد که خود نیز در راهپیمایى روز تاسوعا شرکت خواهد نمود.  


به دنبال عقب نشينى رژيم در مقابل موج اعتراضات مردم مسلمان،در پاييز 1357 ه ش بسيارى از زندانيان سياسى آزاد گرديدند كه از آن جمله آية اللّه طالقانى بود.
این اعلامیه همراه پیام امام و تأکید دیگر رهبران روحانى، غوغایى به‌پا کرد؛ به‌طورى‌که در تهران حدود چهار میلیون نفر به خیابان‌ها ریختند و حمایت خود را از رهبرى امام خمینى(ره) و برقرارى حکومت اسلامى اعلان نمودند.  


او در هشتم آبان 1357 آزاد شد و در جمع انقلابيون پر شور مسلمان قرار گرفت و در نخستين پيامش مردم را به وحدت و پيروى از رهبرى يگانه امام فراخواند.
==تا آخرین نفس==
پس از ورود امام به ایران و به پیروزى رسیدن انقلاب اسلامى، آیت‌الله طالقانى پشت سر ایشان قرار گرفت و بازویى توانا براى آن رهبر الهى گردید و اطاعت از حضرتش را بر همه واجب مى‌دانست. بالاتر از اینها پیر مجاهد، امام را نعمتى عظیم از جانب خداوند براى ملت ایران مى‌شمرد و قدردانى نکردن از آن را سبب دچار شدن به عذاب الهى مى‌دانست.  


محرم سال 1357 ش.(آذر ماه)براى انقلاب لحظه حساس و سرنوشت سازى بود.آية اللّه طالقانى همگام با امام،براى شدّت بخشيدن به قيام مردم،در اول محرم با بهره گيرى از سخن آغازين امام حسين عليه السّلام در نهضتش،پيامى حماسى براى ملت ايران فرستاد كه منجر به راهپيماييها و اعتصابات گسترده‌اى گرديد.
به دستور امام پیش‌نویس قانون اساسى جدید فراهم گردید و انتخابات مجلس خبرگان به‌منظور بررسى نهایى آن برگزار شد و آیت‌الله طالقانى به‌عنوان نماینده اول مردم تهران در مجلس خبرگان تعیین گردید. او با وجود تمام مشکلات و بیمارى، این مسئولیت سنگین را پذیرفت و در سنگر مجلس به پاسدارى از ارزش‌هاى انقلاب و خون شهیدان پرداخت.  


او براى وارد كردن ضربات نهايى بر پيكر رو به زوال حكومت پهلوى،تصميم گرفت همراه امام، پيامى ديگر به مناسبت روز تاسوعا(نهم محرم) صادر كند و از اين رو،بدون توجه به اخطارهاى پى در پى مقامات دولتى و حكومت نظامى مبنى بر منصرف شدن از فرستادن پيامهاى انقلابى،در روز چهارم محرم پيامى ديگر براى ملت ايران فرستاد و اعلام كرد كه خود نيز در راهپيمايى روز تاسوعا شركت خواهد نمود.
با برپایى حکومت جمهورى اسلامى، او به‌واسطه یکى از شخصیت‌ها، برگزارى نماز جمعه در سرتاسر ایران را به امام پیشنهاد کرد که با موافقت وى، این مراسم وحدت‌بخش در سرتاسر میهن اسلامى برگزار گردید.  


اين اعلاميه همراه پيام امام و تأكيد ديگر رهبران روحانى،غوغايى بپا كرد به طورى كه در تهران حدود چهار ميليون نفر به خيابانها ريختند و حمايت خود را از رهبرى امام خمينى(ره)و برقرارى حكومت اسلامى اعلان نمودند.
به این ترتیب نخستین نماز جمعه تهران به امامت آیت‌الله طالقانى در پنجم مرداد 1358 در دانشگاه تهران برپا شد و بیش از یک میلیون نفر در آن شرکت کردند. او هفت نماز جمعه را اقامه کرد که آخرین آن در بهشت زهرا، در شانزدهم شهریور سال 1358 بود.


==تا آخرين نفس==
==وفات==
او پس از سا‌‌ل‌ها مبارزه، در ساعت 1/45 بامداد روز دوشنبه ۱۹ شهریورماه ۱۳۵۸ به‌سوى حق شتافت و ملتى در غم فراقش غرق ماتم شدند.


انبوه جمعیت پیکرش را براى خاک‌سپارى به بهشت زهرا بردند و صبح سه‌شنبه در میان شیون و ناله مردم، آن پیکر عزیز در خاک پنهان گشت و دولت یک روز تعطیل و سه روز عزادارى عمومى اعلام کرد.


پس از ورود امام به ايران و به پيروزى رسيدن انقلاب اسلامى،آية اللّه طالقانى پشت سر ايشان قرار گرفت و بازويى توانا براى آن رهبر الهى گرديد و اطاعت از حضرتش را بر همه واجب مى‌دانست،بالاتر از اينها پير مجاهد،امام را نعمتى عظيم از جانب خداوند براى ملت ايران مى‌شمرد و قدردانى نكردن از آن را سبب دچار شدن به عذاب الهى مى‌دانست و در مقابل بدخواهان و گروههاى تفرقه افكن-كه تلاش مى‌كردند تا وانمود سازند كه او نظر مثبتى درباره رهبرى امام ندارد-قاطعانه ايستاد و مى‌فرمود:اين مخلصى كه نسبت به رهبرى ايشان بارها و بارها نظر داده‌ام و رهبرى قاطع ايشان را براى خودم پذيرفته‌ام و هميشه سعى كردم كه از مشى اين شخصيت بزرگ و افتخار قرن با اسلام،مشى من خارج نباشد.
[[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی رحمةالله‌علیه]] در پیامش به ملت داغ دار چنین فرمودند: «آقای طالقانی یک عمر در جهاد و روشنگری و ارشاد گذراند. او شخصیتی بود که از حبسی به حبسی و از رنجی به رنج دیگر در رفت و آمد بود و هیچ گاه در بهار بزرگ خود سستی و سردی نداشت. من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکی پس از دیگری از دست بدهم. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود و زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر برنده بود و کوبنده. مرگ او زودرس بود و عمر او پربرکت».  


به دستور امام پيش نويس قانون اساسى جديد فراهم گرديد و انتخابات مجلس خبرگان به منظور بررسى نهايى آن برگزار شد و آية اللّه طالقانى به عنوان نماينده اول مردم تهران در مجلس خبرگان تعيين گرديد. او با وجود تمام مشكلات و بيمارى،اين مسئوليت سنگين را پذيرفت و در سنگر مجلس به پاسدارى از ارزشهاى انقلاب و خون شهيدان پرداخت.
==آثار==
# [[پرتوی از قرآن]]؛
# مقدمه، توضیح و تعلیق بر کتاب «تنبيه الأمة و تنزيه الملة» آیت‌الله نائینى؛
# اسلام و مالکیت؛
# ترجمه جلد اول کتاب «امام على بن ابى‌طالب» نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود؛
# [[به سوی خدا می‌رویم]] که سفرنامه حج است؛
# پرتوى از نهج‌البلاغة؛
# آینده بشریت از نظر مکتب ما؛
# آزادى و استبداد؛
# آیه حجاب؛
# مرجعیت و فتوا؛
# درسى از قرآن؛
# درس وحدت.  


با برپايى حكومت جمهورى اسلامى،او به واسطه يكى از شخصيتها، برگزارى نماز جمعه در سر تا سر ايران را به امام پيشنهاد كرد كه با موافقت وى،اين مراسم وحدت بخش در سرتاسر ميهن اسلامى برگزار گرديد.
==منابع مقاله==


به اين ترتيب نخستين نماز جمعه تهران به امامت آية اللّه طالقانى در پنجم مرداد 1358 در دانشگاه تهران بر پا شد و بيش از يك ميليون نفر در آن شركت كردند. او هفت نماز جمعه را اقامه كرد كه آخرين آن در بهشت زهرا،در شانزدهم شهريور سال 1358 بود.
ر.ک: گلشن ابرار، تهیه و تدوین: جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، زیر نظر: پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، ص806-812، قم، نشر معروف، 1379.  
{{مفسران شیعه}}
{{فقیهان شیعه}}
{{نویسندگان}}
{{امامان جمعه}}
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


==چكيده‌هاى قلم==
[[پرتویی از نهج‌البلاغة]]


[[پرتوی از قرآن]]


اگر چه زندگانى آية اللّه طالقانى سراسر مبارزه بود و بارها زندانى و تبعيد گرديد،اما با اين حال آثار ارزشمندى از خود بجا گذاشت:
[[إشراق من القرآن الکريم]]


1.«پرتوى از قرآن»كه شامل تفسير سوره‌هاى فاتحه،بقره، آل عمران،22 آيۀ ابتداى سورۀ نساء و تمامى سوره‌هاى جزء سى‌ام قرآن است و در شش جلد منتشر گرديد.
[[مهدویت و آینده بشر]]


2.مقدمه،توضيح و تعليق بر كتاب«تنبيه الأمة و تنزيه الملة»آية اللّه نائينى.
[[آیت‌الله طالقانی و تفسیر پرتوی از قرآن]]


3.اسلام و مالكيت.
[[ترجمه و شرح نهج‌البلاغه (طالقانی)]]


4.ترجمۀ جلد اول كتاب«امام على بن ابى طالب» نوشتۀ عبد الفتاح عبد المقصود.
[[به سوی خدا می‌رویم]]


5.«به سوى خدا مى‌رويم»كه سفرنامه حج است.
[[آزادی و استبداد]]


6.پرتوى از نهج البلاغه.
[[جهاد و شهادت]]


7.آينده بشريت از نظر مكتب ما.
[[گفتار عاشورا]]


8.آزادى و استبداد.
[[درس وحدت]]


9.آيۀ حجاب.
[[گفتارهای دینی، اجتماعی، اخلاقی، فلسفی، تربیتی]]


10.مرجعيت و فتوا.
[[روزها و خطابه‌ها]]


11.درسى از قرآن.
[[طرح نظام جمهوری اسلامی]]


12.درس وحدت.
[[امام علی بن ابی‌طالب(ع)، تاریخ تحلیلی نیم‌قرن اول اسلام]]


==وفات==
[[إشراق من القرآن الکريم]]


[[اسلام و مالکيت]]


او پس از سالها مبارزه،در ساعت 1/45 بامداد روز دوشنبه 1358/6/19 به سوى حق شتافت و ملتى در غم فراقش غرق ماتم شدند.
[[شش مقاله از مجموعه حکمت]]


انبوه جمعيت پيكرش را براى خاك سپارى به بهشت زهرا بردند و صبح سه شنبه در ميان شيون و نالۀ مردم،آن پيكر عزيز در خاك پنهان گشت و دولت يك روز تعطيل و سه روز عزادارى عمومى اعلام كرد.
[[حجاب و شخصیت زن]]


[[توحید از نظر اسلام]]


== وابسته‌ها ==
[[ارمغان رسالت برای انسان ها]]  
[[پرتوی از نهج البلاغه (با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم


[[ پرتوی از قرآن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
[[از تاريخ بياموزيم]]  


[[به سوی خدا می رویم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:قرآن‌پژوهان]]
[[رده:امامان جمعه]]
[[رده:امامان جمعه تهران]]
[[رده:مفسران شیعه]]
[[رده:نهج‌البلاغه‌پژوهان]]
[[رده:سخنوران]]
[[رده:نویسندگان]]
[[رده:درگذشتگان 1358]]
[[رده:اعضای شورای انقلاب اسلامی ایران]]
[[رده:شاگردان آیت‌الله حائرى یزدى]]
[[رده:مترجمان نهج‌البلاغه]]


[[امام علی ابن ابیطالب علیه السلام تاریخ تحلیلی نیم قرن اول اسلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق
[[ar:السيد محمود الطالقاني]]
 
[[en:Seyyed Mahmoud Taleqani]]
[[ترجمه و شرح نهج البلاغه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم و شارح
 
[[إشراق من القرآن الکريم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 
[[ اسلام و مالکيت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 
[[توحید از نظر اسلام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 
[[ارمغان رسالت براي انسان ها]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 
[[از تاريخ بياموزيم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 
[[پرتوی از نهج البلاغه (با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
 
[[رده:زندگی‌نامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۲۵

طالقانی، سید محمود
نام طالقانی، سید محمود
نام‌های دیگر آیت‌الله طالقانی

محمود بن ابوالحسن طالقانی

Mahmoud Taleghani

نام پدر سید ابوالحسن طالقانى
متولد 1289 ه.‌ش یا 1911 م
محل تولد روستای گیلرد طالقان
رحلت 1358 ه.‌ش یا 1399 ق یا 1979 م
اساتید آیت‌الله حجت

آیت‌الله خوانسارى

برخی آثار پرتوی از قرآن

به سوی خدا می‌رویم

کد مؤلف AUTHORCODE02947AUTHORCODE
برای دیگر کاربردها، طالقانی (ابهام زدایی) را ببینید.

سید محمود علایی طالقانی (1289-1358ش)، نویسنده، مفسر قرآن و نهج‌البلاغة، فعال سیاسی، از فعالان نهضت ملی شدن نفت، از مدافعان فدائیان اسلام پس از کودتای 28 مرداد، بنیان نهادن نهضت مقاومت ملى، افتادن به زندان در جریان انقلاب سفید و مخالفت‌ با آن، تأسیس نهضت آزادى به همراه چند تن از مبارزان، ریاست شورای انقلاب در طلیعه انقلاب اسلامی، اولین امام جمعه شهر تهران و نماینده اول مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسی

ولادت

او فرزند سید ابوالحسن طالقانى در روز شنبه، چهارم ربیع‌الاول 1329ق، دیده به جهان گشود. سید محمود، دوران کودکى را تا ده سالگى در روستاى «گلیرد» طالقان سپرى نمود و همان جا خواندن، نوشتن و مقدمات علوم اسلامى را فراگرفت و در مکتب پدر - که عالمى سیاستمدار بود - مبارزه با استبداد در ذهن او نقش بست.

او سپس همراه خانواده به تهران رفت که همزمان بود با دوران دیکتاتورى رضاخان و مبارزه روحانیون علیه وى و این نقشى بسزا در شکل‌گیرى فکر سیاسى‌اش داشت و از همان هنگام او را وارد میدان مبارزه با ستم کرد.

فرزند حوزه

دانش‌پژوه جوان در نوزده سالگى براى فراگیرى بیشتر و دقیق‌تر علوم اسلامى به قم رفت و از درس استادانى بزرگ چون آیت‌الله حجت و آیت‌الله خوانسارى بهره فراوان برد. مدتى نیز براى بهره‌گیرى از درس علماى برجسته نجف، راهى آن مرکز بزرگ علمى شد؛ اما دوباره به قم و مدرسه فیضیه برگشت.

پرداختن به دانش هیچ‌گاه او را از توجه به مسائل سیاسى - اجتماعى دور نکرد. آرى فضاى پر از معنویت فیضیه به او درس‌ها آموخت و از وى، اندیشمندى مبارز و خستگى‌ناپذیر ساخت.

سیر به‌سوى خلق

آیت‌الله طالقانى پس از سال‌ها تحصیل در قم، از آیت‌الله حائرى یزدى، بنیان‌گذار حوزه علمیه قم، اجازه اجتهاد گرفت و با عزمى راسخ و گامى استوار، راهى تهران شد و در مدرسه عالى شهید مطهرى (سپهسالار سابق) به آموزش علوم اسلامى پرداخت. او که از مدت‌ها پیش درد جامعه و مردم را حس کرده بود و تنها راه نجات را در بازگشت به اسلام و قرآن مى‌دانست، با برقرارى جلسات تفسیر قرآن در راه گام نهاد.

مجاهدى نستوه

روزى در چهار راه «گلوبندک» تهران، بین زنى مسلمان و مأمورى مزدور درگیرى به وجود آمد که مأمور فرومایه سعى داشت چادر را از سر زن مسلمان برگیرد، ولى او مقاومت مى‌کرد. آیت‌الله طالقانى که از آنجا در حال عبور بود با صحنه کشمکش آنان روبه‌رو گشت؛ ازاین‌رو با مأمور گلاویز شد و آن زن را از چنگش رها ساخت. به دنبال این درگیرى، بیگانه‌پرستان، آقاى طالقانى را به جرم اهانت به مقامات بلندپایه کشورى بازداشت و به شش ماه زندان محکوم کردند.

با سقوط رضاخان و بر سر کار آمدن شاه جوان و بى‌تجربه، فضاى فعالیت‌هاى فرهنگى و سیاسى تا اندازه‌اى باز شد، در این هنگام آیت‌الله طالقانى براى آشنایى هرچه بیشتر نوجوانان و جوانان با معارف اسلامى، به تشکیل «کانون اسلام» دست زد و براى فراگیر کردن فعالیت زیربنایى‌اش به انتشار مجله «دانش‌آموز» از طرف کانون، همت گماشت.

به دنبال پایه‌گذارى نهضت ملى نفت به رهبرى آیت‌الله کاشانى و حرکت یکپارچه مردم در پشت سر او، براى ستاندن حق خویش از انگلیس غارتگر، آیت‌الله طالقانى همگام با قهرمان مبارزه، علیه استعمار به قیام پیوست و یکى از یاران نزدیک آقاى کاشانى در این راه شد و با زبان گویا و برنده خود به افشاگرى و روشنگرى پرداخت.

پس از کودتاى ننگین 28 مرداد 1332، آنگاه که رژیم کودتایى جاى پایش را محکم کرد و به انتقام‌جویى از فدائیان اسلام پرداخت، در چنین زمان حساسى، آیت‌الله طالقانى آنها را در خانه‌اش پناه داد، ولى با مشکوک شدن مأموران به منزل وى، شهید نواب و یارانش، آنجا را ترک کردند؛ ازاین‌رو وقتى ساواک به آن خانه هجوم برد، کسى از فدائیان را در آن نیافت؛ بااین‌حال آقاى طالقانى را دستگیر و بازداشت کرد؛ اما چون مدرکى علیه وى به دست نیاورد، پس از مدتى آزادش نمود.

او در سال‌هاى 1324 و 1325ش، نیز وقتى که شهید نواب، مورد تعقیب قرار گرفت، وى را در روستاهاى اطراف طالقان پناه داد.

در محیط خفقان ستم‌شاهى، مسجد هدایت، سنگر مبارزه آیت‌الله طالقانى علیه رژیم پلیسى پهلوى بود و حدود سى سال سخنان آتشین مجاهد نستوه، به اجتماع این مسجد شور و گرمى مى‌بخشید و تشنگان حقیقت را سیراب مى‌کرد.

پس از روى کار آمدن دوباره محمدرضا پهلوى با کودتاى 28 مرداد و به کمک سازمان جاسوسى آمریکا، عده‌اى از مبارزان از جمله آیت‌الله طالقانى با انگیزه مذهبى و ملى، براى ادامه دادن مبارزه، نهضت مقاومت ملى را بنیان نهادند.

نهضت، فعالیت‌هاى پیگیرى داشت؛ تااینکه در سال 1336ش، ساواک با یورشى سنگین، عده‌ زیادى از اعضایش را دستگیر و زندانى کرد و به این ترتیب آقاى طالقانى نیز دستگیر و روانه زندان گردید و بیش از یک سال در زندان به سر برد. او پس از آزادى به‌منظور ایجاد یک کانون مبارزه با هدف مذهبى و براى مخالفت آشکار با شاه و نزدیک کردن دو قشر دانشگاهى و حوزوى به یکدیگر، با همکارى عده‌اى «نهضت آزادى» را تأسیس کرد.

در تابستان 1339ش، رژیم کودتایى براى قانونى جلوه دادن حکومت و سلطه خویش در صدد برگزارى انتخابات دوره بیستم مجلس شوراى ملى به‌صورت فرمایشى بود که مجاهد نستوه در سنگر مسجد هدایت براى رو کردن دست بازیگران صحنه سیاسى کشور به سخنرانى پرداخت.

رژیم براى جلوگیرى از رسوایى بیشتر درب مسجد هدایت را بست؛ ازاین‌رو محل سخنرانی‌ها از مسجد به منزلى منتقل شد و ده روز آخر ماه صفر، آیت‌الله طالقانى و شهید مطهرى به بررسى مسائل سیاسى - اجتماعى و افشاگرى علیه حکومت پرداختند.

سى‌ام تیرماه 1331 یادآور حماسه کم‌نظیر ملت ایران علیه دولت چهار روزه قوام بود که او را مجبور به استعفا کرد. به همین دلیل، پس از کودتاى 28 مرداد، رژیم براى محو آن روز از یادها تلاش بسیار کرد.

نه سال از آن حرکت حماسى آیت‌الله کاشانى و ملت گذشته بود و آقاى طالقانى در نظر داشت، آن شجاعت و فداکارى را در یادها زنده گرداند و سالگردى براى شهداى سى‌ام تیر برپا کند. حکومت پهلوى، نخست با خارجى خواندن برگزارکنندگان آن، قصد جلوگیرى از اجتماع مردم را داشت و چون از این ترفند سودى نبرد، در شب برگزارى مراسم در حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، نیروهاى امنیتى به شرکت‌کنندگان حمله برده، عده‌اى را دستگیر کردند و آیت‌الله طالقانى در اعتراض به این حمله، همراه دستگیرشدگان به شهربانى رفت و در آنجا نیز برخلاف نظر رئیس شهربانى، با دیگران وارد زندان شد که پس از دو روز، پلیس با حیله‌اى او را از زندان خارج کرد.

همگام با امام

در سال 1341ش، به دنبال حرکت امام خمینى(ره) علیه انقلاب سفید شاه، آیت‌الله طالقانى(ره) نیز براى برداشتن نقاب از چهره نوکران استعمار به افشاگرى دست زد. رژیم سرسپرده که مصمم به اجراى برنامه دیکته‌شده از سوى آمریکا بود، آقاى طالقانى را دستگیر و روانه زندان کرد.

چند ماهى از دستگیرى مجاهد نستوه گذشت، اما رژیم پهلوى در پى دستاویزى بود تا او را مدت طولانى‌ترى در زندان نگه دارد؛ ازاین‌رو پیش از فرارسیدن ماه محرم 1342ش، وى را آزاد کرد تا با توطئه‌اى جدید، دوباره او را راهى زندان کند. نقشه این بود که مقدارى مواد منفجره را در خانه‌اش پنهان نماید، آنگاه او را به جرم تهیه و نگه‌دارى مواد منفجره، به‌عنوان یک شورشى تروریست دستگیر نموده، به‌پاى میز محاکمه بکشاند.

اگرچه آیت‌الله طالقانى پى برده بود که این عمل رژیم باید در راستاى توطئه‌اى باشد، اما بااین‌حال تصمیم گرفت در ماه محرم، یزیدیان زمان را رسوا کند. او در مسجد هدایت به بیان واقعیت‌هاى جارى کشور و آنچه در زندان مى‌گذشت، پرداخت و شاه را با انقلاب سفیدش مورد شدیدترین حملات قرار داد و با استفاده از سخنان سرور شهیدان کربلا، مردم را به قیام علیه حکومت پهلوى فراخواند. سخنرانى او یازده شب ادامه یافت و چون آگاه شد که ساواک، فرداشب تصمیم به دستگیرى‌اش دارد، به لواسانات رفت.

به دنبال دستگیرى امام در شب 15 خرداد 1342 (شب دوازدهم محرم) و قتل عام مردم در روز پانزده خرداد، اعلامیه‌اى با عنوان «دیکتاتور خون مى‌ریزد» در سرتاسر ایران منتشر شد که شاه را بیش از پیش رسوا کرد. ساواک، آیت‌الله طالقانى را سبب انتشار اعلامیه دانست و در تعقیب او به لواسانات هجوم برد و مجاهد نستوه براى در امان ماندن مردم از اعمال جنون‌آمیز ساواک، از اختفا بیرون آمد و خودش را تسلیم کرد و به این ترتیب دوباره در 23 خرداد 1342 دستگیر شد و بعد از چهار ماه بازداشت، در 1342/7/30 در بیدادگاه نظامى محاکمه گردید و پس از بارها محاکمه در 1342/10/16 به ده سال زندان محکوم شد.

او در زندان با وجود شکنجه‌هاى بى‌رحمانه، به برقرارى جلسات تفسیر قرآن، نهج‌البلاغة و تاریخ اسلام براى زندانیان مسلمان همت گماشت و براى ایجاد وحدت بین مبارزان مسلمان نخستین نماز جماعت را در زندان برپا نمود و استقامت وصف ناپذیرش در برابر شکنجه‌هاى خون‌آشامان ساواک، مایه قوت قلب دیگر زندانیان بود. سرانجام رژیم پلیس پهلوى بر اثر فشار افکار عمومى و واکنش‌هاى بین‌المللى به‌ناچار او را در سال 1346ش آزاد کرد.

وى در سال 1350 نیز دستگیر و به مدت سه سال در شهر زابل تبعید شد و سپس به بافت اعزام و پس از مدتى آزاد شد.

آرزوى دیرینه

آیت‌الله طالقانى از زمره متفکرانى بود که گام‌هایى براى اتحاد جهان اسلام برداشت. او در کنفرانس‌هاى متعددى، گاه به‌عنوان نماینده شخصیت‌هاى بزرگى چون آیت‌الله کاشانى و بروجردى و گاه به‌طور مستقل، شرکت نمود.

وى در حمایت از تأسیس «دار التقريب بين المذاهب الإسلامية» که توسط آیت‌الله بروجردى با همکارى اندیشمندان «الأزهر» مصر بود، به‌ویژه «شیخ محمد شلتوت» ایجاد شده بود، نوشت:

«راه تقریب، که جمعى از علماى بیدار و مجاهد پیش گرفته‌اند همین است که با نور تفکر، محیط ارتباط اسلامى را روشن سازند و با نوک قلم، باقی‌مانده ابرهاى تاریک را از افق فکرى مسلمانان زایل گردانند تا وحدت واقعى پایه گیرد، نه اتحاد صورى و قراردادى».

خنجرى در قلب جهان اسلام

در 1327/2/25ش، هم‌زمان با خروج آخرین سرباز انگلیس از خاک فلسطین، «بن گورین» رئیس یکى از سازمان‌هاى صهیونیستى، خبر شوم تأسیس دولت اشغالگر اسرائیل را اعلام کرد. از آن تاریخ به بعد، تلاش‌هاى گسترده‌اى در ابعاد مختلف براى حمایت از حقوق مردم فلسطین صورت گرفته است.

آیت‌الله طالقانى نیز از مبارزانى بود که هرگز در برابر این تجاوز، سکوت نکرد و در کنفرانس‌هاى متعدد از حق ملت فلسطین دفاع کرد. وى در خطبه نماز عید فطر سال 1348ش، به مسئله فلسطین پرداخت و ضمن آگاه کردن مردم از وضعیت مسلمانان فلسطین و یادآورى مسئولیت آنان در این مبارزه، از آنها خواست تا فطریه خود را براى کمک به مبارزان مسلمان هدیه کنند.

با گسترش این حرکت نو، در سال بعد همگام با نمازگزاران مسجد هدایت، نمازگزاران حسینیه ارشاد و تعدادى از مساجد با راهنمایی‌هاى آیت‌الله مطهرى و عده‌اى دیگر، فطریه خود را به مبارزان فلسطینى هدیه کردند.

در آستانه پیروزى

نفس‌هاى رژیم به شمارش افتاده بود و خزان عمرش فرامى‌رسید. دستگاه حاکم از هیچ جنایتى شرم نداشت؛ ازاین‌رو آیت‌الله طالقانى را در پاییز 1354 براى انتقامى سخت، بار دیگر دستگیر کرد.

آقاى طالقانى دو سال بدون محاکمه، سخت‌ترین شکنجه‌هاى روحى و جسمى را در زندان تحمل نمود و در سال 1356ش، رژیم براى جلوگیرى از فشارهاى بین‌المللى، به جهت مشخص نبودن جرم و مدت محکومیت او، وى را با وجود کهولت سن و ضعف جسمانى به ده سال زندان محکوم کرد.

او سه سال را با بدترین شرایط در زندان گذراند. سلولش یک سلول کوچک و نمور بود که حتى پنجره کوچک آن را با رنگ سیاه آغشته بودند و در طول شبانه‌روز، فقط یک ساعت براى انجام نظافت وى را به حیاط کوچک پشت زندان مى‌بردند.

به دنبال عقب‌نشینى رژیم در مقابل موج اعتراضات مردم مسلمان، در پاییز 1357ش، بسیارى از زندانیان سیاسى آزاد گردیدند که از آن جمله آیت‌الله طالقانى بود.

او در هشتم آبان 1357 آزاد شد و در جمع انقلابیون پرشور مسلمان قرار گرفت و در نخستین پیامش مردم را به وحدت و پیروى از رهبرى یگانه امام فراخواند.

محرم سال 1357ش (آذرماه) براى انقلاب لحظه حساس و سرنوشت‌سازى بود. آیت‌الله طالقانى همگام با امام، براى شدّت بخشیدن به قیام مردم، در اول محرم با بهره‌گیرى از سخن آغازین امام حسین(ع) در نهضتش، پیامى حماسى براى ملت ایران فرستاد که منجر به راهپیمایی‌ها و اعتصابات گسترده‌اى گردید.

او براى وارد کردن ضربات نهایى بر پیکر رو به زوال حکومت پهلوى، تصمیم گرفت همراه امام، پیامى دیگر به‌مناسبت روز تاسوعا (نهم محرم) صادر کند و ازاین‌رو، بدون توجه به اخطارهاى پى‌درپى مقامات دولتى و حکومت نظامى مبنى بر منصرف شدن از فرستادن پیام‌هاى انقلابى، در روز چهارم محرم پیامى دیگر براى ملت ایران فرستاد و اعلام کرد که خود نیز در راهپیمایى روز تاسوعا شرکت خواهد نمود.

این اعلامیه همراه پیام امام و تأکید دیگر رهبران روحانى، غوغایى به‌پا کرد؛ به‌طورى‌که در تهران حدود چهار میلیون نفر به خیابان‌ها ریختند و حمایت خود را از رهبرى امام خمینى(ره) و برقرارى حکومت اسلامى اعلان نمودند.

تا آخرین نفس

پس از ورود امام به ایران و به پیروزى رسیدن انقلاب اسلامى، آیت‌الله طالقانى پشت سر ایشان قرار گرفت و بازویى توانا براى آن رهبر الهى گردید و اطاعت از حضرتش را بر همه واجب مى‌دانست. بالاتر از اینها پیر مجاهد، امام را نعمتى عظیم از جانب خداوند براى ملت ایران مى‌شمرد و قدردانى نکردن از آن را سبب دچار شدن به عذاب الهى مى‌دانست.

به دستور امام پیش‌نویس قانون اساسى جدید فراهم گردید و انتخابات مجلس خبرگان به‌منظور بررسى نهایى آن برگزار شد و آیت‌الله طالقانى به‌عنوان نماینده اول مردم تهران در مجلس خبرگان تعیین گردید. او با وجود تمام مشکلات و بیمارى، این مسئولیت سنگین را پذیرفت و در سنگر مجلس به پاسدارى از ارزش‌هاى انقلاب و خون شهیدان پرداخت.

با برپایى حکومت جمهورى اسلامى، او به‌واسطه یکى از شخصیت‌ها، برگزارى نماز جمعه در سرتاسر ایران را به امام پیشنهاد کرد که با موافقت وى، این مراسم وحدت‌بخش در سرتاسر میهن اسلامى برگزار گردید.

به این ترتیب نخستین نماز جمعه تهران به امامت آیت‌الله طالقانى در پنجم مرداد 1358 در دانشگاه تهران برپا شد و بیش از یک میلیون نفر در آن شرکت کردند. او هفت نماز جمعه را اقامه کرد که آخرین آن در بهشت زهرا، در شانزدهم شهریور سال 1358 بود.

وفات

او پس از سا‌‌ل‌ها مبارزه، در ساعت 1/45 بامداد روز دوشنبه ۱۹ شهریورماه ۱۳۵۸ به‌سوى حق شتافت و ملتى در غم فراقش غرق ماتم شدند.

انبوه جمعیت پیکرش را براى خاک‌سپارى به بهشت زهرا بردند و صبح سه‌شنبه در میان شیون و ناله مردم، آن پیکر عزیز در خاک پنهان گشت و دولت یک روز تعطیل و سه روز عزادارى عمومى اعلام کرد.

امام خمینی رحمةالله‌علیه در پیامش به ملت داغ دار چنین فرمودند: «آقای طالقانی یک عمر در جهاد و روشنگری و ارشاد گذراند. او شخصیتی بود که از حبسی به حبسی و از رنجی به رنج دیگر در رفت و آمد بود و هیچ گاه در بهار بزرگ خود سستی و سردی نداشت. من انتظار نداشتم که بمانم و دوستان عزیز و پر ارج خودم را یکی پس از دیگری از دست بدهم. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود و زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر برنده بود و کوبنده. مرگ او زودرس بود و عمر او پربرکت».

آثار

  1. پرتوی از قرآن؛
  2. مقدمه، توضیح و تعلیق بر کتاب «تنبيه الأمة و تنزيه الملة» آیت‌الله نائینى؛
  3. اسلام و مالکیت؛
  4. ترجمه جلد اول کتاب «امام على بن ابى‌طالب» نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود؛
  5. به سوی خدا می‌رویم که سفرنامه حج است؛
  6. پرتوى از نهج‌البلاغة؛
  7. آینده بشریت از نظر مکتب ما؛
  8. آزادى و استبداد؛
  9. آیه حجاب؛
  10. مرجعیت و فتوا؛
  11. درسى از قرآن؛
  12. درس وحدت.


منابع مقاله

ر.ک: گلشن ابرار، تهیه و تدوین: جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، زیر نظر: پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، ص806-812، قم، نشر معروف، 1379.

وابسته‌ها

پرتویی از نهج‌البلاغة

پرتوی از قرآن

إشراق من القرآن الکريم

مهدویت و آینده بشر

آیت‌الله طالقانی و تفسیر پرتوی از قرآن

ترجمه و شرح نهج‌البلاغه (طالقانی)

به سوی خدا می‌رویم

آزادی و استبداد

جهاد و شهادت

گفتار عاشورا

درس وحدت

گفتارهای دینی، اجتماعی، اخلاقی، فلسفی، تربیتی

روزها و خطابه‌ها

طرح نظام جمهوری اسلامی

امام علی بن ابی‌طالب(ع)، تاریخ تحلیلی نیم‌قرن اول اسلام

إشراق من القرآن الکريم

اسلام و مالکيت

شش مقاله از مجموعه حکمت

حجاب و شخصیت زن

توحید از نظر اسلام

ارمغان رسالت برای انسان ها

از تاريخ بياموزيم

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=طالقانی،_سید_محمود&oldid=737737»