بحرانی، سید هاشم بن سلیمان
| نام | بحرانی، هاشم بن سلیمان |
|---|---|
| نامهای دیگر | حسینی بحرانی، هاشم بن سلیمان
سید هاشم بحرانی علامه البحرین حسینی ت‍وب‍ل‍ی بحرانی، هاشم |
| نام پدر | سلیمان |
| متولد | بين سالهاى 1030 تا 1040ق |
| محل تولد | روستاى كتكتان از توابع شهر توبلى بحرين |
| رحلت | 1107 ق |
| اساتید | شيخ فخرالدين طريحى نجفى
سيد عبدالعظيم بن عباس استر آبادى |
| برخی آثار | ينابيع المعاجز و أصول الدلائل
الإنصاف فی النص علی الأئمة الإثنی عشر آل محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم الأشراف حلية الأبرار في أحوال محمد و آله الأطهار عليهم‌السلام مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر غایة المرام و حجة الخصام في تعیین الإمام من طریق الخاص و العام |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00835AUTHORCODE |
سيد هاشم بحرانى (متوفای 1107ق)، از فقها و مفسرین شیعه قرن دوازدهم قمری اهل بحرین
ولادت
فرزند سيد سليمان حسینى بحرانى و معروف به «علامه بحرانى» در نيمه اول قرن يازدهم در روستاى كتكتان از توابع شهر توبلى كه پايتخت علمى و سياسى بحرين در آن عصر بود به دنيا آمد. گر چه تاريخ تولد وى به طور دقيق به دست نيامده است اما بر اساس برخى از دلايل، تاريخ تولدش را بين سالهاى 1030 تا 1040ق ياد كرده‌اند.
اين كشور از اولين دوران طلوع خورشيد اسلام هماره از پايگاه‌هاى مستحكم مسلمانان به‌ويژه شیعیان جهان بوده و در طول تاريخ، فرزانگان، دانشمندان و فقهاى بسيارى از آن ديار برخاسته، خدمات بى‌شمارى نسبت به اسلام انجام داده‌اند.
پس از عراق و ایران، سومين و عظيم‌ترين حوزه علميه شيعه در جهان اسلام، بحرين بوده است. «توبلى» شهر مركزى و حاكم‌نشين آن روز بحرين به سبب مركزيت سياسى و موقعيت علمى خود، شهرتى بسزا يافته بود. در آن ايام شيخ محمد بن ماجد بن مسعود بحرانى، مرجعيت و رهبرى علمى و معنوى آن نواحى را به عهده داشت.
موقعيت ممتاز فرهنگى، سياسى و جغرافيايى بحرين، متجاوزان و قدرتمندان زورگو را بر آن داشت تا هر بار با تهاجم به اين خطه پرحاصل، خسارات جانى و مالى بى‌شمارى به اهالى اين منطقه وارد سازند. اين تهاجمات، عرصه را بر علما و دانشمندان تنگ كرد به‌طورى‌كه موجب مهاجرت آنان به كشورهاى همجوار به‌ويژه ایران و عراق گرديد. فرزندان محدث بحرانى از كسانى بودند كه در غائله سوم بحرين به ایران هجرت كرده، به اصفهان رفتند.
تحصیلات
سيد بحرانى پس از چندى تحصيل در زادگاهش راهى نجف اشرف شد و از استادان آن حوزه استفاده فراوان برد و سالها بعد با رسيدن به مقام علمى و معنوى اجتهاد، بزرگ مرجع آن حوزه گشت. گرچه سال ورودش به نجف، به صورت دقيق مشخص نيست اما به يقين در سال 1063ق نزد استاد بزرگ نجف، فخرالدين طريحى به دانش‌اندوزى مشغول بوده است. او پس از چندى به زادگاهش بحرين بازگشت و بعد از رحلت شيخ محمد بن ماجد بحرانى عهده‌دار منصب مرجعيت و رهبرى دينى و علمى مردم گرديد.
علامه بحرانى كه فقيهى گرانمايه و صاحب تأليفات بسيار ارزشمندى در فقه، اصول، رجال و مانند آن بود زمانى از ادامه تحقيق و تألیف در فقه منصرف شد و به يكباره توجه ويژه‌اى نسبت به تدوين آثار اهل‌بيت(ع) پيدا كرد و با تمام توان و سرعت و دقت فراوان، به اين امر مهم پرداخت.
اساتيد
سيد بحرانى در دوران تحصيلات خويش از محضر استادان گرانقدرى بهره‌مند گشت كه از آن جمله‌اند:
- شيخ فخرالدين طريحى نجفى (متوفى 1087ق)
- سيد عبدالعظيم بن عباس استر آبادى
شاگردان
شاگردان و راويان بسيارى از سيد هاشم بحرانى اجازه نقل حديث دريافت كردند كه به برخى از آنان اشاره می‌شود:
- شيخ محمد بن حسن حر عاملى، مؤلف كتاب «وسائل الشيعة»
- شيخ محمود بن عبدالسلام المعنى
- شيخ عبدالله بن على بن احمد بحرانى (متوفى 1148ق)
- سيد محمد بن على سيف‌الدين عطار بغدادى
- شيخ على مقايى بحرانى
- شيخ حسن بحرانى
روش علمى و تحقيقى
علامه بحرانى در تدوين کتاب‌هاى روايى و حديث، از روشهاى برجسته و علمى خاصى استفاده میكرد كه اشاره‌اى اجمالى به آنها ضرورى مى نمايد:
- استفاده از روايات اهل سنت براى اثبات امامت على(ع) و ديگر امامان معصوم(ع) به گونه‌اى كه او حديث منزلت را از طريق يكصد سند از دانشمندان اهل سنت با ذكر نام كتاب و مدرک آنها نقل كرده است.
- استفاده از نسخه‌هاى متعدد و عبارات متفاوت يك حديث براى صحيح‌تر مشخص شدن و گويايى حديث.
- تحقيق و تصحيح سند احاديث براى پيدا كردن روايات صحيح: او در اين زمينه كتاب تهذيب شيخ طوسى را بررسى و تحقيق كرد و اغلاط بسيارى را كه در رجال و سند اخبار بود مشخص ساخت و اثر خويش را «تنبيهات الاريب في رجال التهذيب» ناميد.
- دسته‌بندى و تبويب احاديث از ديگر كارهاى مهم و لازمى بود كه در سيره نيكوى سيد قرار داشت. او دراين‌باره كتاب «ترتيب التهذيب» را كه مربوط به تهذيب شيخ طوسى بود به رشته تحرير درآورد و آن را به بهترين روش تدوين و دسته‌بندى كرد.
كوششهاى جانفرساى اين محقق توانمند، عالمان و سيره‌نويسان بلندپايه را بر آن داشت تا همگان اعتراف كنند كه در تاريخ تشيع كسى جز علامه مجلسى مانند او ديده نشده است و بلكه در برخى موارد از جمله تحقيق در سند تصحيح آن، امتيازاتى دارد كه در نوع خود بى‌نظير بوده و ايشان دراين‌باره از مصادرى حديث نقل كرده كه علامه مجلسى به آنها دست نيافته است.
وفات
سرانجام وى در سال 1107ق در روستاى نعيم جان سپرد و پيكرش به روستاى توبلى منتقل گشت و در مقبره ماثنى، در جوار مسجد معروف آن سامان به خاک سپرده شد.
آثار
علامه آثار ارزشمندى را در موضوعات متفاوت علوم اسلامى به يادگار نهاد كه به برخى از آنها اشاره می‌شود:
- البرهان في تفسير القرآن
- اللوامع النورانيه في اسماء على و اهل‌بيته القرآنيه
- نورالانوار في تفسير قرآن
- اصول و اعتقادات
- امامت
- اثبات الوصيه
- التحفه البهيه في اثبات الوصيه لعلی عليه‌السلام
- سلاسل الحديد و تقيد اهل التوحيد
- غايه المرام و حجة الخصام في تعيين الامام من طريق الخاص و العام
- مدينه المعاجز الائمه الاثنی‌عشر و دلائل الحجج على البشر
- تفضيل الائمه(ع) على انبياء عدا نبينا محمد(ص)
- حليه الابرار في احوال محمد و آله الاطهار(ع)
وابسته‌ها
1000 آية نزلت في الإمام علي علیه‌السلام
الإنصاف فی النص علی الأئمة الإثنی عشر آل محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم الأشراف
متن و ترجمه تفسیر روایی البرهان في تفسير القرآن
مصابیح الأنوار و أنوار الأبصار في معجزات و دلالات النبي المختار صلیاللهعلیهوآله
سيمای علی عليه‌السلام به روايت اهل سنت
نزهة الأبرار و منار الأنظار في خلق الجنة و النار
حلية الأبرار في أحوال محمد و آله الأطهار عليهم‌السلام
مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر
عمدة النظر في بيان عصمة الأئمة الأثنی عشر
معالم الزلفی في معارف النشأة الأولی و الأخری
فضائل و کرامات امام علی علیه‌السلام
فضائل و کرامات امام حسن و امام حسین علیهماالسلام
فضائل و کرامات امام سجاد، امام محمدباقر، امام جعفر صادق علیهم‌السلام
فضائل و کرامات امام موسی کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام محمد بن علی الجواد(ع)
فضائل و کرامات امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) و امام زمان(عج)
غایة المرام و حجة الخصام في تعیین الإمام من طریق الخاص و العام
اللوامع النورانية في اسماء علي و أهل‌بيته القرآنية
الهداية القرآنية إلی الولاية الإمامية
الهدایة القرآنیة إلی الولایة الإمامیة (محقق: ارگانی حائری)
الصحيح من سيرة الإمام الحسين بن علي عليه‌السلام
نهایة الإکمال فیما به تقبل الأعمال
بهجة النظر في إثبات الوصاية و الإمامة للأئمة الاثني‌عشر علیهم‌السلام
سیمای حضرت مهدی علیه‌السلام در قرآن
المحجة فیما نزل في القائم الحجة(ع)
تبصرة الولي فيمن رأی القائم المهدي عليه‌السلام
غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین الإمام