اصطلاحات (ابهام‌زدایی)

    از ویکی‌نور

    اصطلاحات ممکن است عنوان برای نرم‌افزار یا کتاب‌های ذیل باشد:

    • نرم‌افزار فرهنگ اصطلاحات علوم دربردارنده متن ۹۷ عنوان کتاب در زمینه فرهنگ ‌نامه اصطلاحات علوم، طیّ ۱۵۷ جلد، در موضوع‌هایی همچون: علوم قرآن، علوم حدیث، بلاغت، فقه، اصول فقه، فلسفه، عرفان، منطق، کلام ...




    • فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول تأليف عيسى ولائى است كه در آن اصطلاحات متنوع و پراكنده علم اصول را گردآورده و در حدّ لزوم به توضيح آنها پرداخته است.



    • فرهنگ اصطلاحات قرآنی نوشته محمد يوسف حريرى، كتابى است به فارسى كه با انگيزۀ آشنا شدن جوانان با برخى اطلاعات قرآنى صورت گرفته است.مؤلف در اين كتاب به شرح و توضيح اصطلاحات قرآنى، چه اصل عربى اصطلاح و يا ترجمه فارسى آن، پرداخته و در هر مورد آيه‌اى از قرآن را كه از آن اصطلاح يا برگردان آن در آن استفاده شده ذكر مى‌كند.






    • مبادی و اصطلاحات علم فقه اثر جلال جلالى‌زاده، كتابى است پيرامون مبادى و اصطلاحات علم فقه، به ويژه فقه شافعى كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.




    • اصطلاحات الصوفية از آثار بسيار مختصر ابن عربى است كه نویسنده در آن، تعدادى از اصطلاحات عرفانى را شرح داده است. همچنين در پایان کتاب، رساله كوچكى به آن ضمیمه شده كه به نظر مصحح از آثار ابن عربى است و نویسنده در آن نيز تعدادى ديگر از آن اصطلاحات را معنا كرده است.





    • فرهنگ اصطلاحات اصول اثر مجتبى ملكى اصفهانى در واقع نوعى معجم نگارى است كه مولّف با بهره گيرى از مصادر و منابع مختلف آن را در قالب دو جلد به رشته تحرير درآورده است. اين كتاب هرچند «فرهنگ اصطلاحات اصول» ناميده مى‌شود ولى عملاً به توضيح برخى از اصطلاحات علوم ديگر نيز پرداخته است. مساعدت‌ها و راهنمايى‌هاى آیت‌الله سبحانى اين مجموعه را پربارتر كرده است.


    • معناشناسی واژگان قرآن (فرهنگ اصطلاحات قرآنی) ترجمه فارسى سيد حسين سيدى از كتاب «المصطلحات القرآنية» صالح عُضيمة است كه توسط محمدحسين ساكت ويراستارى شده است. كتاب حاضر، حاوى نكاتى در باب معانى واژگان قرآنى و جايگاه آنها در كليّت نظام معرفتى قرآن است.


    • فرهنگ اصطلاحات فلسفه، کلام و منطق از آثار آقاى جواد قاسمى (متولد 1338ش)، فرهنگ‌نامه‌اى دوزبانه (فارسى و انگليسى) و دوسويه (فارسى به انگليسى و انگليسى به فارسى) است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات علوم عقلى (منطق، كلام و فلسفه) در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامى را همراه با معادل‌هاى انگليسى آن به ترتيب الفباى فارسى و انگليسى بدون هيچ توضيحى آورده است.


    • فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا از آثار استاد دكتر سيد جعفر سجادى (اصفهان 1303 - 1392ش) است كه در آن واژگان و اصطلاحات فلسفى صدرالمتألهين شيرازى را به‌صورت الفبايى ذكر كرده و در مورد هركدام با استفاده از متون اصيل فلسفى توضيح داده است. البته در اين اثر، هزارها واژه بيان شده كه بسيارى از آن‌ها، به معناى دقيق كلمه، اصطلاحات فلسفى نيست و كلماتى است كه در متون فلسفى نيز آمده است و در نوشته‌هاى ملاصدرا نيز معانى خاصى غير از معانى لغوى‌اشان ندارند و گاه از قبيل اصطلاحات فلسفى‌اند، ولى اختصاصى به ملاصدرا ندارند و از اصطلاحات ويژه حكمت متعاليه شمرده نمى‌شوند.




    • فرهنگ عاشورا دائرةالمعارفى از واژه‌هاى مرتبط با واقعه كربلا و قيام حسينى است. جواد محدثى مؤلف اين اثر براى الفاظ، شماره‌اى قرار نداده و تعداد اين واژه‌ها مشخص نيست، ولى تعداد مدخل‌ها فراوان است و به هر كلمه‌اى كه به‌نوعى با قيام امام حسين(ع) از رويدادها، دوست و دشمن، عزادارى در طول تاريخ و... ارتباطى وجود داشته، پرداخته است.




    • مصطلحات الفقهاء و الأصوليين فرهنگ‌نامه‌اى در علم فقه و اصول، تأليف نویسنده مصرى محمد ابراهيم حفناوى است. نویسنده رموز و اصطلاحات فقهى و كلامى را در قالب فرهنگ‌نامه با استناد به منابع فرق مختلف اسلامى ذكر كرده است.


    • جامع العلوم في إصطلاحات الفنون تأليف قاضى عبدالنبى بن عبدالرسول احمدنگرى (متوفى 1173ق) از دانشمندان هندى قرن دوازدهم است. اين كتاب از جمله دايرةالمعارف‌هاى اسلامى عربى است كه به تبيين و توضيح اصطلاحات علوم و فنون مختلف در زمان نگارنده پرداخته است.




    • معجم مصطلحات الإباضية اثر گروهی از نویسندگان، فرهنگ اصطلاحات عقیدتی، فقهی و فرهنگی فرقه اباضیه می‌باشد که به زبان عربی، به چاپ رسیده است.


    • مبادی و اصطلاحات اصول فقه تأليف جلال جلالى‌زاده، كتابى است پيرامون تاريخچه و مبادى علم اصول فقه و اصطلاحات رايج و متداول در آن كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.


    • موسوعة مصطلحات ابن سينا (الشيخ الرئيس) اثر «جيرار جهامى»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار فيلسوف بزرگ و مشهور، ابن سينا را با دقت مشخص كرده و همگى را از الف تا ياء به‌صورت مستند شرح داده است.







    • فرهنگ اصطلاحات منطقی اثر صاحب كتاب «منطق صورى»، محمد خوانسارى (اصفهان، 1300-1388ش، تهران) است كه نویسنده در آن، معانى واژگان و اصطلاحات علم منطق صورى را به‌صورت الفبايى، مطرح و با استناد به منابع معتبر اين علم تعريف كرده است.




    • اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی اثر آقايان مصطفى آخوندى، مرتضى محمديان و محمدصالح كميلى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به جهاد و دفاع و نيز واژگان نظامى مطرح‌شده در منابع فقهى را از نظر لغوى و اصطلاح علم فقه به‌صورت مستند با استفاده از منابع متعدد فقهى و... بر طبق حروف الفباى فارسی توضيح داده است.



    • رشف الالحاظ في کشف الالفاظ با عنوان فرعی «فرهنگ اصطلاحات استعاري صوفيه» و عنوان کامل «رشف الالحاظ في کشف الالفاظ: فرهنگ نمادهاي عرفاني در زبان فارسی» اثری است یک جلدی به زبان فارسی از شرف الدين حسين بن الفتي تبريزي با موضوعات تصوف و واژه‌نامه‌ها. نویسنده در این اثر اصطلاحات و تعبیرات صوفیه را در قالب فرهنگ‌لغتی حاوی اصطلاحات استعاری آنان گرد آورده است.



    كتاب به زبان عربى و مقدمه آن در سال 2007م نوشته شده است.


    • درسنامه درایة الحدیث از آثار سيد رضا مؤدّب (متولد 1341ش) است كه در آن، اصطلاحات فراوان حديث و طبقه‌بندى‌هاى گوناگون آن را به صورت علمى و مستند شرح داده است. نویسنده اين اثر را به صورت متن آموزشى براى دانشجويان دوره كارشناسى رشته علوم قرآن و حديث تنظيم كرده و از ذكر مباحث اختلافى و جنجالى پرهيز كرده است.



    • موسوعة مصطلحات الإمام الغزالي از آثار «رفيق العجم»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار امام ابوحامد محمد غزالى را با دقت مشخص كرده است.


    • التعريفات رساله‌اى است به زبان عربى، نوشته مير سيد‌ ‎شريف جرجانى. اين اثر، در واقع، فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامى در علوم عقلى و نقلى است و شامل اصطلاحات صرف و نحو و بلاغت، فقه و اصول فقه، حديث، تفسير، هيئت، رياضيات، كلام، منطق، فلسفه، عرفان و فِرَق است.




    • معجم المصطلحات الصوفية از آثار «انور فؤاد ابى‌خزام»، عبارت از فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات ذكر شده در آثار صوفيان را با دقت مشخص كرده است.





    • موسوعة مصطلحات ابن رشد الفيلسوف از آثار «جيرار جهامى»، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار فيلسوف مشهور، ابن رشد را با دقت مشخص كرده است.



    • موسوعة مصطلحات التصوف الإسلامي تأليف رفيق العجم، يكى از مجموعه فرهنگ‌هاى عربى است كه با استناد به متون عرفانى به شرح و بررسى اصطلاحات عرفان و تصوف پرداخته است. اثر حاضر، افزون بر اينكه اصطلاحات را شرح مى‌دهد، در اطلاع‌رسانى منابع عرفانى بر اساس اصطلاحات آن نيز سودمند است.


    • موسوعة علوم الحديث و فنونه مجموعه‌ای سه جلدی به زبان عربی، از آثار آقای سید عبدالماجد غَوری است که نویسنده در آن واژگان و اصطلاحات و عبارات مهمّ علوم حدیث را به‌صورت الفبایی شرح کرده و در ابتدای آن توضیحاتی عالمانه، مفصل، تحلیلی و مستند در مورد تاریخ علوم حدیث و اصطلاحات آن و تغییر و تطوراتش آورده است.







    • موسوعة أخلاق القرآن اثر احمد شرباصى، استاد دانشگاه الازهر مصر، معجم اصطلاحات اخلاقى قرآن مى‌باشد كه به زبان عربى نوشته شده است.


    • معجم مصطلحات أصول الفقه تأليف قطب مصطفى سانو، استاد فقه اسلامى دانشگاه كويت، اثرى است متقن و مطابق با معيارهاى معجم‌نگارى كه به‌صورت الفبايى تدوين شده و معادل انگليسى هر اصطلاح اصولى نيز آمده است.




    • اصطلاح‌نامۀ اصول فقه تأليف گروهى از محققین، مجموعه اصطلاحات استاندارد شده اصول فقه و فهرستى منظم از واژه‌هاى كليدى و كاربردى همراه با روابط معنايى بين آنها است. هدف اساسى از تأليف کتاب تهيه طرحى از حوزه این علم برای نشان دادن روابط منطقى ميان مفاهيم اصطلاحات و ترسيم كلى و مجموعى از ساختار آن است.




    • شرح المصطلحات الكلامية به همت گروه كلام و فلسفه بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى تدوين و در سال 1415ق منتشر شده است.



    • علوم الحديث و مصطلحه اثر دكتر صبحى صالح (بيروت 1344 - 1406ق) است. نویسنده در اين اثر، به بررسى تاريخ تدوين حديث پرداخته و بعد از آن، انواع تحمل حديث، علوم گوناگون حديث (جرح و تعديل، رجال، مختلف الحديث، علل الحديث، غريب الحديث، ناسخ و منسوخ احاديث) اقسام حديث (صحيح، حسن و ضعيف)، اصطلاحات مشترك بين صحيح و حسن و ضعيف، احاديث ساختگى و عوامل آن و كتاب‌هاى حديث را به‌صورت مستند و علمى شناسانده است.



    • موسوعة مصطلحات الكندي و الفارابي اثر جيرار جهامى، فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن واژه‌ها و اصطلاحات ذكرشده در آثار دو فيلسوف بزرگ و مشهور، كندى و فارابى را با دقت و به‌صورت جداگانه مشخص كرده است.


    • كتاب الحروف تألیف ابونصر فارابی، کتابی است که نویسنده در آن، به طرح و بحث راجع به اصطلاحات فلسفی پرداخته است و این اصطلاحات را از یک منظر مشترک و با یک هدف مشترک، بررسی کرده است.


    • المعجم الأصولي تأليف محمد صنقور على در دو جلد مى‌باشد كه در آن 826 اصطلاح، قاعده و مسئله اصول فقه مورد شرح و بررسى قرار گرفته و در مورد هر يك از اين اصطلاحات و قواعد، مقاله‌هاى مجزا و مستوفى نگاشته شده است.







    • موسوعة مصطلحات علم الكلام الإسلامي فرهنگ‌نامه‌اى در علم كلام اسلامى، تأليف آقاى دكتر سميح دغيم است. نویسنده محترم هدف خود را عرضه علم كلام اسلامى در قالب فرهنگ‌نامه با استناد به آثار كلامى دو فرقه اشعريه و معتزله دانسته است.


    • المعجم الصوفي، الحكمة في حدود الكلمة تأليف سعاد الحكيم، از جمله اصطلاح‌نامه‌هاى تصوف و عرفان به زبان عربى است. اين اثر نتيجه سال‌ها تحقيق و مطالعه نویسنده است كه به بررسى تفصيلى اصطلاحات «ابن عربى» و گردآورى آن در يك موسوعه پرداخته است.


    • فرهنگ علم کلام اثر دكتر احمد خاتمى، كتابى است كه به زبان فارسى در شرح و اصطلاحاتيكه در كتب كلامى ذكر شده تألیف شده است همچنين اين كتاب از اشخاص و اعلامى مطرح در علم كلام، به ترتيب حروف الفباء نام برده شده است همانند فرهنگنامه‌هاى مختلف.



    • فرهنگ‌نامه زیارت اثر جواد محدثى (متولد سراب، 1332ش) است كه نویسنده در آن، تعداد 140 عدد از واژگان و اصطلاحات حجّ و زيارت را به‌صورت الفبايى توضيح داده است.


    • معجم المصطلحات الدينية اثر عبدالله ابوعشى مالكى و عبداللطيف شيخ ابراهيم، فرهنگ اصطلاحات دينى به دو صورت عربى - انگليسى و انگليسى - عربى است كه در دوران معاصر، نوشته شده است.


    • معجم المصطلحات العلمية العربية اثر فايز دايه (متولد دوما سوريه، 1947م) است كه نویسنده در آن، تعداد 1940 مورد از اصطلاحات رايج در بين دانشمندان علوم اسلامى در زمينه‌هاى موسيقى، نحو، تاريخ، منطق، طبیعیات، فلسفه، فقه، كلام، طبّ و... را از ديدگاه پنج نفر از دانشمندان بزرگ اسلامى شناسانده است.







    • المعجم الشامل لمصطلحات الفلسفة اثر عبدالمنعم حفنی، دانشنامه‌ای است فلسفی به زبان عربی. نویسنده در این اثر، زبان عربی را معیار قرار داده و در مورد سایر زبان‌ها (انگلیسی، فرانسه، آلمانی و لاتین) به ذکر اصطلاحات معادل در آن زبان، بسنده کرده است. او همان طور که در مقدمه متذکر می‌شود این اثر را در تکمیل کتاب «الموسوعة الفلسفية» نوشته است.