انصاری، مرتضی بن محمدامین

تصویر منسوب به شیخ مرتضی انصاری

نام	انصاری، مرتضی بن محمدامین
نام های دیگر	شیخ انصاری شیخ مرتضی انصاری
نام پدر	محمد امين
متولد	1179 هـ.ش / 1800 م/1214ق
محل تولد	دزفول
رحلت	1243 هـ.ش یا 1281 هـ.ق یا 1864 م
اساتید	شيخ حسين انصاری، سيدمحمد مجاهد، شريف‌العلماى مازندرانى
برخی آثار	كتاب المكاسب،بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)
کد مؤلف	AUTHORCODE12AUTHORCODE

ولادت

مرتضى انصارى، شیخ اعظم مرتضی انصاری شوشتری از بزرگترین فقیهان شیعه قرن سیزدهم(۱۲۱۴ ه. ق، دزفول - ۱۲۸۱ ه. ق، نجف)

در روز عيد غدير سال 1214ق در شهر دزفول در خانواده علم و ادب، متولد شد. نسبش به جابر بن عبدالله انصارى (م 78ق) صحابى بزرگ پيامبر (ص) مى‌رسيد و بيشتر اعضاى خاندانش نيز عالمان دين بودند.

پدرش محمد امين، عالمى پرهيزكار بود كه در سال 1248ق بدرود حيات گفت. مادر شيخ نيز از زنان پرهيزكار و متعبده عصر خود بود و نوافل شب را تا هنگام مرگ ترك نكرد و چون اواخر عمر نابينا شده بود شيخ مقدمات تهجد وى را فراهم مى‌كرد حتى آب وضويش را در موقع احتياج گرم مى‌كرد. اين بانوى مكرمه به سال 1279ق در نجف اشرف از دنيا رفت.

تحصیل

مرتضى مقدمات علوم را در زادگاهش نزد پدر و عمويش شيخ حسين انصارى فراگرفت. در سال 1232ق براى ادامه تحصيلات به همراه پدرش به عراق مهاجرت كرد و در كربلا به مدت چهار سال از محضر سيدمحمد مجاهد(م 1242ق) و شريف‌العلماى مازندرانى(م 1245ق) بهره‌مند گرديد.

در سال چهارم، عده‌اى از مردم دزفول كه به زيارت كربلا آمده بودند، به وى گفتند: پدرت شوق ديدار تو را دارد. شيخ به دزفول بازگشت اما بيش از يكسال نتوانست در دزفول بماند و مجدداً به كربلا بازگشت. پس از گذشت يك سال عازم نجف گرديد و در مجلس درس شيخ موسى فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء شركت كرد.

در سال 1240ق پس از بازگشت به زادگاهش، رهسپار زيارت بارگاه ثامن‌الحجج گرديد و بر سر راهش به مشهد از حوزه‌هاى علميه شهرهاى بروجرد، اصفهان و كاشان ديدن كرد.

وى مدت چهار سال در كاشان توقف نمود و در خدمت ملااحمد نراقى(م 1244ق) به تكميل معلومات خود پرداخت. پس از گرفتن اجازه روايت و اجتهاد از نراقى رهسپار مشهد گرديد و پس از پنج ماه توقف در اين شهر به تهران و از آنجا به زادگاهش دزفول مراجعت نمود.

تدریس

شيخ در دزفول بساط تدريس گسترد و در رأس حوزه علميه اين شهر قرار گرفت. در سال 1352يا 1353ق براى هميشه به عتبات رفت و مدتى را در نجف در مجلس درس شيخ على فرزند شيخ جعفر كاشف‌الغطاء(م 1253ق) حاضر شد. پس از يك سال شيخ مستقلاً به تدريس و تصنيف روى آورد و پس از درگذشت شيخ محمدحسن اصفهانى معروف به صاحب جواهر (م 1266ق) بزرگ‌ترين مجتهد شيعه گرديد و مدت پانزده سال پيشواى دينى تمامى شيعيان شد. مرجعيت دينى مطلق شيخ سبب گرديد كه بيشتر وجوه شرعى شيعيان هند تا مغرب اقصى كه پيش از وى به روحانيان محلى پرداخت مى‌گرديد براى او فرستاده شود. شيخ زندگى بسيار زاهدانه و ساده‌اى داشت و چون درگذشت، دو دخترش كه تنها فرزندان وى بودند چندان توانايى مالى نداشتند كه براى وى مراسم سوگوارى برپا دارند.

وى از برجسته‌ترين نوابغ فقهى شيعه و مبتكر علم اصول جديد به شمار ميرود. دانش شيخ در علوم چندان گسترده بود كه او را «خاتم الفقهاء و المجتهدين» لقب داده‌اند. به زبان عربى تسلطى استادانه داشت و آثار خود را ساده و روان مى‌نوشت و همين سادگى زبان سبب گرديد كه نوشته‌هاى وى در مدارس دينى در شمار كتب درسى درآيند. وى علم اصول و فقه را وارد مرحله تازه‌اى كرد و در هر دو زمينه ابتكارات بيسابقه‌اى دارد.

شيخ در موقع تدريس خارج فقه و اصول در توضيح مطالب علمى، چنان خوش‌بيان بود و با استدلال، آراء ابتكارى خود را پيرامون مبانى اصولى و فقهى تقرير مى‌نمود كه همه انديشوران را مجذوب و شيفته خود مى‌كرد. او استادى بى‌بديل، پدرى مهربان و مربى دلسوز و داراى همتى بلند، اخلاقى نيكو و زهد و تقوايى بى‌نظير بود.

شاگردان

مكتب علمى شيخ انصارى پرورش‌دهنده دانشوران و انديشمندان معروف شيعه است، در مجلس درس شيخ قريب به 400 طالب علم حاضر مى‌شدند و بسيارى از شاگردان او كه شمار آنها را تا پانصد تن هم دانسته‌اند، بعدها خود عالمى بزرگ و مجتهدى مسلم گرديده‌اند. معروف‌ترين شاگردان شيخ عبارت بودند از:

1. ميرزا محمدحسن شيرازى (م 1312ق)
2. ميرزا حبيب‌الله رشتى (م 1312 ق)
3. سيدحسين کوه کمره‌ای تبريزى (م 1299ق)
4. آخوند خراسانى (م 1329ق)
5. شيخ محمدحسن مامقانى(م 1232ق)
6. محمدحسن آشتيانى(م 1319ق)
7. ميرزا ابوالقاسم كلانترى(م 1292ق)

تأليفات

اين عالم بزرگ شيعى بيش از 30 كتاب و مقاله نوشته كه مهمترين آنها عبارت است از:

1. رسائل: اين كتاب در علم اصول فقه است و به دليل محتوايى تازه و بديع به فرائدالاصول معروف شده است.
2. مكاسب: اين اثر در خصوص مسائل كسب و تجارت است. مطالب اين كتاب علمى و استدلالى با تحقيقات و پژوهش ميدانى و جامع در رد و ابرام نظرات دانشوران و فقهاى گذشته است و هر دو اثر فوق از كتب درسى رايج در حوزه‌هاى علميه تشيع است.
3. الصلاه
4. الطهاره
5. ثبات التسامح فى ادله السنن
6. رساله فى لاضرر و لاضرار فى الاسلام.
7. المواسعه و المضايقه
8. كتاب الرجال

شيخ انصارى در هيجدهم جمادى الثانى سال 1281ق پس از 67 سال عمر با بركت در نجف اشرف دارفانى را وداع گفت.

منابع مقاله

1. زندگى و شخصيت شيخ انصارى، كنگره جهانى بزرگداشت دويستمين سالگرد تولد شيخ انصارى، ص 179- 197
2. دائره المعارف تشيع، جلد دوم، 1375، ص 557-558
3. فقهاى نامدار شيعه، عقيقى بخشايشى، ص 341 342
4. سايت حوزه، مقاله شيخ انصارى، سيد عباس رفيعى‌پور

وابسته‌ها

احکام الخلل في الصلاة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التعلیقة علی المکاسب (لاری) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة شریفة علی بحث الخیارات و الشروط من کتاب المتاجر لشیخنا العلامة الأنصاري (قدس سره) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة موجزة شریفة علی کتاب المکاسب و البیع (رشتی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة المکاسب (آخوند) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية المکاسب (ایروانی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة العلامة المیرزا محمد تقي الشیرازي علی مکاسب الشیخ الأعظم (قدس سرهما) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية الشیخ المظفر علی المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية کتاب المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية المکاسب (همدانی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رسالة في التحریم من جهه المصاهره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رسالة في الرضاع (للانصاری) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الوصایا و المواریث / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

صراط النجاة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

غاية الآمال في شرح المکاسب و البیع (قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

القضاء و الشهادات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الخمس / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الزکاة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الصلاة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الصوم / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الطهارة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب النکاح / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رساله شریفه مجمع الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: حاشيه نويس

المکاسب و البيع / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منية الطالب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهاية المقال في تکملة غایة الآمال (قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

نهج الفقاهة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

هدی الطالب الی شرح المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الحج / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

صیغ العقود و الإیقاعات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رساله سراج العباد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دراسات في المکاسب المحرمة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عمدة المطالب في التعليق علی المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الحاشية الأولی علی المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ايصال الطالب إلی المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب المکاسب (کلانتر) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

منهاج الفقاهة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية المکاسب (عراقی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التعلیقة علی فرائد الأصول (لاری شیرازی، عبدالحسین) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مصباح الوسائل في مطالب الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مطارح الأنظار (طبع جدید) / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر

إیضاح الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

أوثق الوسائل في شرح الرسائل (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الحاشیة علی استصحاب القوانین / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح

درر الفوائد في الحاشیة علی الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فرائد الاُصول (طبع انتشارات اسلامی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مطارح الأنظار (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر

حاشیة فرائد الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

رسائل فقهیة (انصاری، مرتضی بن محمدامین) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

وسیلة الوسائل في شرح الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

درر الفوائد في شرح الفرائد (مدنی تبریزی، یوسف) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

جواهر العقول فی شرح فرائد الأصول: مبحث التعادل و تراجیح / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة فرائد الأصول، أو، الفوائد الرضویة علی الفرائد المرتضویة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

قلائد الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تمهید الوسائل في شرح الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فرائد الأصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ایضاح الوسائل فی شرح الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الوصائل إلی الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: -

الوصائل إلی الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة رسائل شیخ انصاری (ساباطی یزدی، عبدالرسول) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

عمدة الوسائل في الحاشیة علی الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تسدید القواعد في حاشیة الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة علی حاشیة الأستاد علی الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فصول في أصول الفقه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

متن، ترجمه و شرح کامل رسائل شیخ انصاری «به روش پرسش و پاسخ» / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح رسائل (محمدی، علی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح فارسی بر رسائل شیخ مرتضی انصاری (أوضح الشروح فی فرائد الأصول) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

دروس في الرسائل (محمدی بامیانی، غلامعلی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فرائد الأصول؛ مع حواشي اوثق الوسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تشریح المقاصد في شرح الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

أحکام القطع و الظن في شرح الرسائل و تحریرها / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بلغة الطالب في حاشية المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الآراء الفقهية / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة للسید الکماری علی رسائل المحقق الأنصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مفتاح المطالب فی شرح کتاب المکاسب لشیخ الانصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الفوائد الأصولية / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

غاية الآمال و نهایة المقال (جدید) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقة علی فرائد الأصول (شیرازی، علی) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقات علی المکاسب للشیخ انصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة المکاسب (ایروانی - طبع جدید) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب المحرمه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

إرشاد الطالب في شرح المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

سفینه الاصول: ترجمه و تبیین فرائد الاصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیه کتاب المکاسب (طبع جدید) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التنقیح: تعلیقة موسعة علی فرائد الأصول للشیخ الأنصاری قدس سره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیه علی رسائل مرتضی الانصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الوسائل الی غوامض الرسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الانظار التفسیریه للشیخ الانصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تعلیقه شریفه علی فراید الاصول / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التعلیقه علی المکاسب المحرمه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب الطهاره (طبع قدیم) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

التنقيح في شرح المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مبحث آفات زبان از مکاسب محرمه / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

النظر الثاقب و نیل الطالب: تعلیقتان علی المکاسب لمرتضی الانصاری / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

غاية إيضاح المطالب في شرح المکاسب (البيع) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تلخيص مکاسب انصاري (رحمه الله) (مکاسب محرمه) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فرائد الأصول و هو رسائل / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح المکاسب المزجي / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

زندگاني و شخصيت شيخ انصاري قدس سره / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

کتاب المکاسب (بيروت) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مجموعة رسائل فقهية و أصولية / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

ارشاد الطالب في شرح المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشیة کتاب المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

مجمع الفوائد فی شرح الفرائد / نوع اثر: کتاب / نقش: --

المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

حاشية کتاب المکاسب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده