صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'صدر الدين ' به 'صدرالدين ')
     
    (۶۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR03361.jpg|بندانگشتی|صدرالدین قونیوی، محمد بن اسحاق]]
    [[پرونده:NUR03361.jpg|بندانگشتی|مقبره صدرالدین قونوی در جوار آرامگاه مولوی در ترکیه]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|صدرالدین قونیوی، محمد بن اسحاق
    ! نام!! data-type="authorName" |صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| ص‍درال‍دی‍ن‌ ال‍ق‍ون‍وی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق
    | data-type="authorOtherNames" |  
     
    ص‍در ق‍ون‍وی، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌
    ص‍در ق‍ون‍ی‍و، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌


    ق‍ون‍وی‌، ص‍درال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌
    ق‍ون‍وی‌، ص‍درال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌
    خط ۱۹: خط ۱۸:
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |مجدالدین اسحاق
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|
    | data-type="authorbirthDate" |607ق
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |آناتولی (ترکیه امروزی)
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|673 هـ.ق
    | data-type="authorDeathDate" |673 ق
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |[[ابن عربی، محمد بن علی|محیى‌الدین ابن عربى]]
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|[[‏المراسلات بین صدر الدین القونوی و نصیر الدین الطوسی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    | data-type="authorWritings" |[[‏المراسلات بین صدرالدین القونوی و نصیرالدین الطوسی‏]]


    [[‏آفاق معرفت: "تبصره المبتدی و تذکره المنتهی"]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين]]


    [[‏اعجاز البیان فی تاویل ام القرآن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[إعجاز البيان في تفسير أم‌القرآن]]


    [[النفحات الالهیه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح الأربعين حديثا]]
    |-class='articleCode'
    |کد مولف
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE3361AUTHORCODE
    |}
    </div>


    [[شرح الأسماء الحسنی]]


    مؤلف«اعجاز البيان فى تفسير ام القرآن»، ابوالمعالى صدرالدين محمد بن اسحاق بن يوسف بن على قونوى متولد 607 و متوفاى 673 ق، ملقب به شيخ كبير است. از علماى نامى و عرفاى عالى مقام و مشايخ بزرگ قونيه بود،پدرش در كودكى او وفات كرد و مادرش به ازدواج شيخ اكبر محيى الدين ابن العربى در آمد، بدين وسيله صدرالدين نيز در تحت تربيت ناپدرى و ديگر از بزرگان عرفان درآمد و در كنار سلوك و رياضت به كسب علوم ظاهرى هم پرداخت و در اندك زمانى جامع فقه و حديث و علوم ظاهرى و عقلى و نقلى گرديد، به طورى كه در تمام آنها وحيد عصر و مرجع استفادۀ علماى ظاهر و استفاضۀ بزرگان وقت بوده است.
    [[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]]


    قطب الدين شيرازى از شاگردان وى بوده،حضرت شيخ با سعد الدين حمويى ملاقات و رابطۀ محبت و وداد با يكديگر داشته‌اند. وى با [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصير الدين طوسى]] در مسائل حكمت مكاتبات فراوانى داشته و مورد تمجيد خواجه بوده است.با مولاناى روم نيز كمال يگانگى را داشته و وظايف تجليل و احترام تمام در حق يكديگر معمول مى‌داشته‌اند.شمس الدين احمد افلاكى در كتاب مناقب العارفين آورده كه:حضرت چلبى حسام الدين از حضرت مولانا پرسيده بود كه نماز شما را كه بگزارد؟فرمود كه شيخ صدرالدين اولى است.شيخ مؤيد الدين جندى، مولانا شمس الدين ايكى،شيخ فخر الدين عراقى و شيخ سعيد الدين فرغانى قدس الله تعالى ارواحهم و غير ايشان از اكابر در حجر تربيت وى بوده‌اند و در صحبت وى پرورش يافته‌اند.
    [[مشرع الخصوص إلی معاني النصوص]]
     
    |- class="articleCode"
    شيخ بزرگ محيى الدين در آن وقت كه از بلاد مغرب متوجه روم بود،در بعضى مشاهدات خود به وقت ولادت وى، استعداد و علوم و تجليات و احوال و مقامات وى و هر چه در مدت عمر و بعد از آن بر وى گذشت و خواهد گذشت، مكاشف شد. و چون به قونيه رسيد بعد از ولادت وى و وفات پدرش، مادرش به عقد نكاح شيخ در آمد و وى در خدمت و صحبت شيخ تربيت يافت، وى نقاد حكام شيخ است و مقصود شيخ در مسأله وحدت وجود، بر وجهى كه مطابق عقل و شرع باشد،جز به تتبع تحقيقات وى و فهم آن، ميسر نمى‌شود.
    |کد مؤلف
     
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE03361AUTHORCODE
    مى‌گويند مولانا جلال الدين در مثنوى به اين اشعار اشارۀ به او فرموده:
    |}
     
    </div>
    {{شعر}}
    {{کاربردهای دیگر|قونوی (ابهام زدایی)}}
    {{ب|''پاى استدلاليان چوبين بود''|2=''پاى چوبين سخت بى‌تمكين بود''}}
    '''ابوالمعالى صدرالدین محمد بن اسحاق بن یوسف بن على قونوى''' (607-673ق)، ملقب به شیخ كبیر، از علماى نامى و عرفاى عالى مقام و مشایخ بزرگ قونیه،  مؤلف «[[إعجاز البيان في تفسير أم‌القرآن|اعجاز البیان فى تفسیر ام القرآن]]»
    {{پایان شعر}}
     
    {{شعر}}
    {{ب|''غير آن قطب زمان ديده ور''|2=''كز ثباتش كوه گردد خيره‌سر''}}
    {{پایان شعر}}
     
     
    قونوى به فارسى نيز مسلط بوده و ابياتى نيز از او نقل كرده‌اند و مشارق الدرارى سيف فرغانى كه شرح قصيدۀ تائيۀ كبراى ابن فارخى است نيز در اصل عربى كردۀ مباحث فارسى اوست كه در كلاس درس بر شاگردان بيان مى‌كرده است.
     
    ==آثار قونوى==
     
     
    1-مفتاح غيب الجمع و الوجود، معروف به مفتاح الغيب،
     
    2-النصوص فى تحقيق طور المخصوص
     
    3-النفحات الالهية


    4-الفكوك فى اسرار مستندات الفصوص
    == ولادت ==
    صدرالدین در 607ق در آناتولی (ترکیه امروزی) به دنیا آمد. پدرش مجدالدین اسحاق از اهالى ملطیّه و از اشراف و ثروتمندان بود و بعد از فوت او مادرش با شیخ اكبر [[ابن عربی، محمد بن علی|محیى‌الدین ابن عربى]] ازدواج نمود و این امر رابطه او را با محیی‌الدین استحکام بخشید. ویلیام چیتیک در مقدمه خود بر نقد النصوص جامی در مورد پدر صدر الدین می‌گوید:


    5-اعجاز البيان فى تأويل ام القرآن
    «مجدالدین اسحاق از اهالی ملالیه و ظاهرا از مشایخ صوفیه بوده است، ابن بی بی در تاریخ خود حکایت می‌کند که سلطان غیاث الدین کیخسرو بن قلیچ ارسلان پس از فوت پدرش قونیه را به تصرف خود درآورد و شیخ مجد الدین اسحاق را که در وقت غیبت و غربت سلطان، از ممالک روم به دیار شام منتقل کرده بود، دعوت کرد که دوباره به قونیه بیاید. ابن بی بی از مجد الدین اسحاق با القاب شیخ ربانی، قدوة الطوائف، اسوة العباد، شرف الاوتاد و شیخ عالم پیشوای آفاق یاد می‌کند. مجد الدین در زمان حج در مکه با ابن عربی آشنا شد و همراه او به آناتولی بازگشت».


    6-شرح حديث الاربعين
    == شخصیت قونوی ==
    از جزئیات زندگی قونوی اطلاعی در دست نیست، آنچه به اجمال به آن اشاره شده این است که او در علوم مختلف عقلی و ذوقی و نقلی متبحر و صاحب نظر بوده و پس از محیی‌الدین برجسته‌ترین عارف و مطلع‌ترین آنان در عرفان نظری بوده است. تألیفات او حاکی از این حقیقت است که در پاره‌ای موارد بر ابن عربی نیز برتری داشته است و لغزش‌های محیی‌الدین در تألیفاتش و بخصوص در فتوحات المکیه کمتر در آثار قونوی دیده می‌شود و اگر او نبود فهم کلام محیی‌الدین نیز برای دیگران میسر نمی‌شد چنانکه جامی در نفحات الانس می‌گوید: «مقصود شیخ در مساله وحدت وجود بر وجهی که مطابق عقل و شرع باشد جز به تتبع تحقیقات وی و فهم آن -کما ینبغی- میسر نمی‌شود.».


    7-شرح الشجرة النعمانية فى الدولة العثمانية
    بی تردید مؤثرترین عامل در شکل‌گیری شخصیت علمی و عرفانی صدرالدین قونوی، رشد و تربیت او در ملازمت و مصاحبت با محیی‌الدین می‌باشد که از زمان ورود شیخ به قونیه آغاز و تا پایان زندگی او ادامه یافته است. در نفحات الانس آمده است: شیخ بزرگ (ابن عربی) -رضی الله عنه-در آن وقت که از بلاد مغرب متوجه روم بود در بعضی مشاهد خود به وقت ولادت وی (قونوی) استعداد و علوم و تجلیات و احوال و مقامات وی و هر چه در مدت عمر و بعد از مفارقت در برزخ و بعد از برزخ بر وی گذشت و خواهد گذشت مکاشف شد... و چون به قونیه رسید، بعد از ولادت وی و وفات پدرش، مادرش به عقد نکاح شیخ درآمد و وی در خدمت و صحبت شیخ تربیت یافت.


    8-الرساله الهادية
    == تحصیلات ==
    بدین وسیله صدرالدین نیز در تحت تربیت ناپدرى و دیگر از بزرگان عرفان درآمد و در كنار سلوک و ریاضت به كسب علوم ظاهرى هم پرداخت و در اندک زمانى جامع فقه و حدیث و علوم ظاهرى و عقلى و نقلى گردید، به طورى كه در تمام آنها وحید عصر و مرجع استفادۀ علماى ظاهر و استفاضۀ بزرگان وقت بوده است.


    9-الرساله المفصحة
    [[قطب‌الدين شيرازى|قطب‌الدین شیرازى]] از شاگردان وى بوده، حضرت شیخ با سعدالدین حمویى ملاقات و رابطۀ محبت و وداد با یكدیگر داشته‌اند. وى با [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]] در مسائل حكمت مكاتبات فراوانى داشته و مورد تمجید خواجه بوده است.با [[مولوی، جلال‌الدین محمد|مولاناى روم]] نیز كمال یگانگى را داشته و وظایف تجلیل و احترام تمام در حق یكدیگر معمول مى‌داشته‌اند.شمس‌الدین احمد افلاكى در كتاب مناقب العارفین آورده كه:حضرت چلبى حسام‌الدین از حضرت مولانا پرسیده بود كه نماز شما را كه بگزارد؟ فرمود كه شیخ صدرالدین اولى است.


    10-التوجه الاتم الاعلى نحو الحق جل و علا
    == شاگردان ==
    شاگردان بسیاری در محضر صدر الدین قونوی تلمذ نموده‌اند که مشهورترین آنان عبارتند از:


    11-شرح اسماء الحسنى
    # شیخ [[جندی، مؤیدالدین محمود|مؤیدالدین جندی]] شارح فصوص الحکم
    # [[فرغانی، سعید بن محمد|سعدالدین سعید فرغانی]] [[مشارق الدراري شرح تائيه ابن فارض|شارح قصیده تائیه کبرای ابن فارض]] به فارسی و عربی با نام‌های مشارق الدراری و منتهی المدارک
    # [[شمس‌الدین ایکی]]
    # [[عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر|فخرالدین عراقی]] مؤلف کتاب [[أشعة اللمعات (شرح لمعات)|اللمعات]]
    # [[تلمسانی، سلیمان بن علی|عفیف‌الدین تلمسانی]] شارح کتاب [[شرح منازل السائرين (التلمسانى)|منازل السائرین]] و فصوص الحکم
    # [[قطب‌‌الدین‌ شیرازی‌، محمود بن‌ مسعود|قطب‌الدین شیرازی]] شارح ''[[حکمة الإشراق]]'' (در حدیث)


    12-وصايا
    == روش قونوی در بیان مقاصد عرفانی ==
    #قونوی ساده و روان و دقیق می‌نویسد. با این حال کمتر کسی به عمق مطالبی که در قالب الفاظ و عبارات عرضه می‌کند راه می‌یابد. فهم کتاب‌های او از قبیل نصوص و الفکوک و مفتاح الغیب بدون فراگیری کتاب‌های درسی دیگر در عرفان نظری از قبیل [[تمهيد القواعد|تمهید القواعد]] و [[أشعة اللمعات (شرح لمعات)|اشعة اللمعات]] و شرح قیصری بر فصوص، میسر نمی‌باشد و از این جهت در بعضی از حوزه‌های درسی کتاب مصباح الانس ابن فناری را که شرح مفتاح الغیب قونوی است، کتاب نهایی عرفان به شمار می‌آورند.
    #ضمن این که قونوی اولین و مهمترین شارح افکار و اندیشه‌های ابن عربی است و چنانکه جامی گفته است پی بردن به حقیقت وحدت وجود در مکتب ابن عربی و فهم درست آن جز از طریق مطالعه آثار صدر الدین قونوی ممکن نمی‌باشد با این حال او از استقلال فکری برخوردار است و در آثار خود مطالبی را عرضه نموده که در آثار استادش، محیی‌الدین نمی‌توان یافت.
    #آثار و تألیفات او نسبت به تألیفات استادش بخصوص کتاب الفتوحات المکیة از این امتیاز برخوردار است که مطالب آنها با دقت و وسواس خاصی گزینش شده و غث و سمین به هم آمیخته نشده و از مطالب بی اساس و غیر محققانه که در کتاب الفتوحات المکیة و دیگر آثار محیی‌الدین به چشم می‌خورد مبرا است.
    #در بیان مقاصد عرفانی تنها به زبان عربی اکتفا ننموده و از زبان فارسی که قابلیت خاصی در انعکاس مقاصد عرفانی دارد بهره گرفته و آثاری را به این زبان تألیف نموده است. علاوه بر این که آثار ارزشمندی چون لمعات عراقی و مشارق الدراری (شرح تائیه کبرای ابن فارض) که به زبان فارسی نوشته شده در واقع تقریرات بحث‌های قونوی است. چنانکه شمس‌الدین ایکی از شاگردان صدرالدین قونوی گفته است:
    #:«در مجلس درس شیخ ما، علما و طلبه علم حاضر می‌شدند، در انواع علوم سخن می‌گذشت و ختم مجلس بر بیتی از قصیده نظم السلوک می‌شد و حضرت شیخ صدر الدین بر آن به زبان عجمی سخنان و معانی لدنی می‌فرمود که فهم آن هیچ کس نتوانستی کرد مگر کسی که از اصحاب ذوق بودی. و گاه بودی که در روز دیگر گفتی که در آن بیت معنی دیگر بر من ظاهر شده است و معنی غریب تر و دقیق تر از پیش گفتی و بسیار می‌فرمود که صوفی می‌باید که این قصیده را یاد گیرد و با کسی که فهم آن کند معانی آن را شرح کند» و همو می‌گوید: «شیخ سعدالدین (فرغانی) تمام همت خود را صرف شرح قصیده به فارسی کرد و به امر شیخ برای آنکه نفع آن عام باشد آن را به عربی شرح کرد و آن همه از برکات شیخ ما صدر الدین است.


    13-شعب الايمان
    قونوى به فارسى نیز مسلط بوده و ابیاتى نیز از او نقل كرده‌اند و مشارق الدرارى سیف فرغانى كه شرح قصیدۀ تائیۀ كبراى ابن فارخى است نیز در اصل عربى كردۀ مباحث فارسى اوست كه در كلاس درس بر شاگردان بیان مى‌كرده است.


    14-رساله در بيان مبدأ و معاد
    == وفات ==
    قونوی در سال 673ق درگذشت، مقبره صدرالدین قونوی در جوار آرامگاه [[مولوی، جلال‌الدین محمد|جلال‌الدین محمد بلخى]]، یکی دیگر از مراکز پر تردد گردشگران، عرفا و اهالی ادب در ترکیه است.


    15-كتاب الاسماع ببعض كليات اسرار السماء  
    ==آثار ==
    # مفتاح غیب الجمع و الوجود، معروف به مفتاح الغیب،
    # النصوص فى تحقیق طور المخصوص
    # النفحات الالهیة
    # الفكوکفى اسرار مستندات الفصوص
    # اعجاز البیان فى تأویل ام القرآن
    # شرح حدیث الاربعین
    # شرح الشجرة النعمانية فى الدولة العثمانیة
    # الرساله الهادیة
    # الرساله المفصحة
    # التوجه الاتم الاعلى نحو الحق جل و علا
    # شرح اسماء الحسنى
    # وصایا
    # [[شعب الإيمان|شعب الإیمان]]
    # رساله در بیان مبدأ و معاد
    # كتاب الاسماع ببعض كلیات اسرار السماء  
    # المفاوضات و رسالة الهادیة و رسالات مختصر دیگر قونوى علاه بر اعجاز البیان در كتب عرفانى خود، برخى مطالب قرآنى را ارائه داده است.


    16-المفاوضات و رسالة الهادية و رسالات مختصر ديگر قونوى علاه بر اعجاز البيان در كتب عرفانى خود، برخى مطالب قرآنى را ارائه داده است.


     
    ==وابسته‌ها==
    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}
    [[ ترجمه و متن مرات العارفین و مظهر الكاملین فی ملتمس زبده العابدین]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الفکوک]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[النصوص]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[النفحات الإلهیة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده


    [[مفتاح الغیب و شرحه مصباح الانس]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين]]  


    [[إعجاز البیان في تفسیر أم القرآن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[إعجاز البيان في تفسير أم‌القرآن]]


    [[ترجمه اعجاز البیان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه اعجاز البیان]]


    [[آفاق معرفت]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح الأربعين حديثا]]


    [[شرح الاربعین حدیثا]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[شرح الأسماء الحسنی]]


    [[شرح الاسماء الحسنی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه نفحات الهیه]]  


    [[مشرع الخصوص الی معانی النصوص]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)]]


    [[ترجمه و متن کتاب الفکوک]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[مشرع الخصوص إلی معاني النصوص]]


    [[ترجمه نفحات الهیه (النفحات الالهیة)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الفكوك في أسرار مستندات حكم الفصوص للشيخ الأكبر محیي‌الدین إبن عربي]]  


    [[المراسلات بین صدرالدین القونوي و نصیرالدین طوسي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه مصباح الانس (خواجوی)]]  


    [[مصباح الانس فی شرح مفتاح غیب الجمع و الوجود]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[النصوص في تحقيق الطور المخصوص]]


    [[ اعجاز البيان في تأويل أم القرآن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[نصوص من التراث الصوفي الغرب إسلامي]]


    [[مفتاح غيب الجمع و الوجود و شرحه مصباح الأنس بين المعقول و المشهود]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[النصوص]]  


    [[نصوص من اللتراث الصوفي الغرب إسلامي]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[النفحات الإلهیة]]  


    [[ترجمه اعجاز البیان فی تأویل ام القرآن (تفسیر سوره فاتحه)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مفتاح الغيب و شرحه مصباح الأنس]]


    [[مفتاح الغیب (مصباح الأنس)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[ترجمه و متن کتاب الفکوک]]


    [[آفاق معرفت (تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[تبصرة المبتدي و تذکرة المنتهي]]  


    [[الفکوک]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[المراسلات بین صدرالدین القونوي و نصیرالدین الطوسي]]  


    [[نصوص من اللتراث الصوفي الغرب إسلامي]]


    [[رشحات العرفان]]


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۴

    مقبره صدرالدین قونوی در جوار آرامگاه مولوی در ترکیه
    نام صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق
    نام‌های دیگر

    ص‍در ق‍ون‍وی، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌

    ق‍ون‍وی‌، ص‍درال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌

    ق‍ون‍وی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق‌

    ق‍ون‍وی‌ روم‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍اق

    ق‍ون‍ی‍وی‌، ص‍درال‍دی‍ن‌ اب‍وال‍م‍ع‍ال‍ی‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اس‍ح‍ق‌

    نام پدر مجدالدین اسحاق
    متولد 607ق
    محل تولد آناتولی (ترکیه امروزی)
    رحلت 673 ق
    اساتید محیى‌الدین ابن عربى
    برخی آثار ‏المراسلات بین صدرالدین القونوی و نصیرالدین الطوسی‏

    ترجمه و متن مرآة العارفين و مظهر الكاملين في ملتمس زبدة العابدين

    إعجاز البيان في تفسير أم‌القرآن

    شرح الأربعين حديثا

    شرح الأسماء الحسنی

    آفاق معرفت (تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي)

    مشرع الخصوص إلی معاني النصوص

    کد مؤلف AUTHORCODE03361AUTHORCODE

    ابوالمعالى صدرالدین محمد بن اسحاق بن یوسف بن على قونوى (607-673ق)، ملقب به شیخ كبیر، از علماى نامى و عرفاى عالى مقام و مشایخ بزرگ قونیه، مؤلف «اعجاز البیان فى تفسیر ام القرآن»

    ولادت

    صدرالدین در 607ق در آناتولی (ترکیه امروزی) به دنیا آمد. پدرش مجدالدین اسحاق از اهالى ملطیّه و از اشراف و ثروتمندان بود و بعد از فوت او مادرش با شیخ اكبر محیى‌الدین ابن عربى ازدواج نمود و این امر رابطه او را با محیی‌الدین استحکام بخشید. ویلیام چیتیک در مقدمه خود بر نقد النصوص جامی در مورد پدر صدر الدین می‌گوید:

    «مجدالدین اسحاق از اهالی ملالیه و ظاهرا از مشایخ صوفیه بوده است، ابن بی بی در تاریخ خود حکایت می‌کند که سلطان غیاث الدین کیخسرو بن قلیچ ارسلان پس از فوت پدرش قونیه را به تصرف خود درآورد و شیخ مجد الدین اسحاق را که در وقت غیبت و غربت سلطان، از ممالک روم به دیار شام منتقل کرده بود، دعوت کرد که دوباره به قونیه بیاید. ابن بی بی از مجد الدین اسحاق با القاب شیخ ربانی، قدوة الطوائف، اسوة العباد، شرف الاوتاد و شیخ عالم پیشوای آفاق یاد می‌کند. مجد الدین در زمان حج در مکه با ابن عربی آشنا شد و همراه او به آناتولی بازگشت».

    شخصیت قونوی

    از جزئیات زندگی قونوی اطلاعی در دست نیست، آنچه به اجمال به آن اشاره شده این است که او در علوم مختلف عقلی و ذوقی و نقلی متبحر و صاحب نظر بوده و پس از محیی‌الدین برجسته‌ترین عارف و مطلع‌ترین آنان در عرفان نظری بوده است. تألیفات او حاکی از این حقیقت است که در پاره‌ای موارد بر ابن عربی نیز برتری داشته است و لغزش‌های محیی‌الدین در تألیفاتش و بخصوص در فتوحات المکیه کمتر در آثار قونوی دیده می‌شود و اگر او نبود فهم کلام محیی‌الدین نیز برای دیگران میسر نمی‌شد چنانکه جامی در نفحات الانس می‌گوید: «مقصود شیخ در مساله وحدت وجود بر وجهی که مطابق عقل و شرع باشد جز به تتبع تحقیقات وی و فهم آن -کما ینبغی- میسر نمی‌شود.».

    بی تردید مؤثرترین عامل در شکل‌گیری شخصیت علمی و عرفانی صدرالدین قونوی، رشد و تربیت او در ملازمت و مصاحبت با محیی‌الدین می‌باشد که از زمان ورود شیخ به قونیه آغاز و تا پایان زندگی او ادامه یافته است. در نفحات الانس آمده است: شیخ بزرگ (ابن عربی) -رضی الله عنه-در آن وقت که از بلاد مغرب متوجه روم بود در بعضی مشاهد خود به وقت ولادت وی (قونوی) استعداد و علوم و تجلیات و احوال و مقامات وی و هر چه در مدت عمر و بعد از مفارقت در برزخ و بعد از برزخ بر وی گذشت و خواهد گذشت مکاشف شد... و چون به قونیه رسید، بعد از ولادت وی و وفات پدرش، مادرش به عقد نکاح شیخ درآمد و وی در خدمت و صحبت شیخ تربیت یافت.

    تحصیلات

    بدین وسیله صدرالدین نیز در تحت تربیت ناپدرى و دیگر از بزرگان عرفان درآمد و در كنار سلوک و ریاضت به كسب علوم ظاهرى هم پرداخت و در اندک زمانى جامع فقه و حدیث و علوم ظاهرى و عقلى و نقلى گردید، به طورى كه در تمام آنها وحید عصر و مرجع استفادۀ علماى ظاهر و استفاضۀ بزرگان وقت بوده است.

    قطب‌الدین شیرازى از شاگردان وى بوده، حضرت شیخ با سعدالدین حمویى ملاقات و رابطۀ محبت و وداد با یكدیگر داشته‌اند. وى با خواجه نصیرالدین طوسى در مسائل حكمت مكاتبات فراوانى داشته و مورد تمجید خواجه بوده است.با مولاناى روم نیز كمال یگانگى را داشته و وظایف تجلیل و احترام تمام در حق یكدیگر معمول مى‌داشته‌اند.شمس‌الدین احمد افلاكى در كتاب مناقب العارفین آورده كه:حضرت چلبى حسام‌الدین از حضرت مولانا پرسیده بود كه نماز شما را كه بگزارد؟ فرمود كه شیخ صدرالدین اولى است.

    شاگردان

    شاگردان بسیاری در محضر صدر الدین قونوی تلمذ نموده‌اند که مشهورترین آنان عبارتند از:

    1. شیخ مؤیدالدین جندی شارح فصوص الحکم
    2. سعدالدین سعید فرغانی شارح قصیده تائیه کبرای ابن فارض به فارسی و عربی با نام‌های مشارق الدراری و منتهی المدارک
    3. شمس‌الدین ایکی
    4. فخرالدین عراقی مؤلف کتاب اللمعات
    5. عفیف‌الدین تلمسانی شارح کتاب منازل السائرین و فصوص الحکم
    6. قطب‌الدین شیرازی شارح حکمة الإشراق (در حدیث)

    روش قونوی در بیان مقاصد عرفانی

    1. قونوی ساده و روان و دقیق می‌نویسد. با این حال کمتر کسی به عمق مطالبی که در قالب الفاظ و عبارات عرضه می‌کند راه می‌یابد. فهم کتاب‌های او از قبیل نصوص و الفکوک و مفتاح الغیب بدون فراگیری کتاب‌های درسی دیگر در عرفان نظری از قبیل تمهید القواعد و اشعة اللمعات و شرح قیصری بر فصوص، میسر نمی‌باشد و از این جهت در بعضی از حوزه‌های درسی کتاب مصباح الانس ابن فناری را که شرح مفتاح الغیب قونوی است، کتاب نهایی عرفان به شمار می‌آورند.
    2. ضمن این که قونوی اولین و مهمترین شارح افکار و اندیشه‌های ابن عربی است و چنانکه جامی گفته است پی بردن به حقیقت وحدت وجود در مکتب ابن عربی و فهم درست آن جز از طریق مطالعه آثار صدر الدین قونوی ممکن نمی‌باشد با این حال او از استقلال فکری برخوردار است و در آثار خود مطالبی را عرضه نموده که در آثار استادش، محیی‌الدین نمی‌توان یافت.
    3. آثار و تألیفات او نسبت به تألیفات استادش بخصوص کتاب الفتوحات المکیة از این امتیاز برخوردار است که مطالب آنها با دقت و وسواس خاصی گزینش شده و غث و سمین به هم آمیخته نشده و از مطالب بی اساس و غیر محققانه که در کتاب الفتوحات المکیة و دیگر آثار محیی‌الدین به چشم می‌خورد مبرا است.
    4. در بیان مقاصد عرفانی تنها به زبان عربی اکتفا ننموده و از زبان فارسی که قابلیت خاصی در انعکاس مقاصد عرفانی دارد بهره گرفته و آثاری را به این زبان تألیف نموده است. علاوه بر این که آثار ارزشمندی چون لمعات عراقی و مشارق الدراری (شرح تائیه کبرای ابن فارض) که به زبان فارسی نوشته شده در واقع تقریرات بحث‌های قونوی است. چنانکه شمس‌الدین ایکی از شاگردان صدرالدین قونوی گفته است:
      «در مجلس درس شیخ ما، علما و طلبه علم حاضر می‌شدند، در انواع علوم سخن می‌گذشت و ختم مجلس بر بیتی از قصیده نظم السلوک می‌شد و حضرت شیخ صدر الدین بر آن به زبان عجمی سخنان و معانی لدنی می‌فرمود که فهم آن هیچ کس نتوانستی کرد مگر کسی که از اصحاب ذوق بودی. و گاه بودی که در روز دیگر گفتی که در آن بیت معنی دیگر بر من ظاهر شده است و معنی غریب تر و دقیق تر از پیش گفتی و بسیار می‌فرمود که صوفی می‌باید که این قصیده را یاد گیرد و با کسی که فهم آن کند معانی آن را شرح کند» و همو می‌گوید: «شیخ سعدالدین (فرغانی) تمام همت خود را صرف شرح قصیده به فارسی کرد و به امر شیخ برای آنکه نفع آن عام باشد آن را به عربی شرح کرد و آن همه از برکات شیخ ما صدر الدین است.

    قونوى به فارسى نیز مسلط بوده و ابیاتى نیز از او نقل كرده‌اند و مشارق الدرارى سیف فرغانى كه شرح قصیدۀ تائیۀ كبراى ابن فارخى است نیز در اصل عربى كردۀ مباحث فارسى اوست كه در كلاس درس بر شاگردان بیان مى‌كرده است.

    وفات

    قونوی در سال 673ق درگذشت، مقبره صدرالدین قونوی در جوار آرامگاه جلال‌الدین محمد بلخى، یکی دیگر از مراکز پر تردد گردشگران، عرفا و اهالی ادب در ترکیه است.

    آثار

    1. مفتاح غیب الجمع و الوجود، معروف به مفتاح الغیب،
    2. النصوص فى تحقیق طور المخصوص
    3. النفحات الالهیة
    4. الفكوکفى اسرار مستندات الفصوص
    5. اعجاز البیان فى تأویل ام القرآن
    6. شرح حدیث الاربعین
    7. شرح الشجرة النعمانية فى الدولة العثمانیة
    8. الرساله الهادیة
    9. الرساله المفصحة
    10. التوجه الاتم الاعلى نحو الحق جل و علا
    11. شرح اسماء الحسنى
    12. وصایا
    13. شعب الإیمان
    14. رساله در بیان مبدأ و معاد
    15. كتاب الاسماع ببعض كلیات اسرار السماء
    16. المفاوضات و رسالة الهادیة و رسالات مختصر دیگر قونوى علاه بر اعجاز البیان در كتب عرفانى خود، برخى مطالب قرآنى را ارائه داده است.


    وابسته‌ها