نوری، علی بن جمشید
ملا علی نوری (قرن ۱۲-۱۲۴۶ق)، معروف به آخوند نوری، از بزرگترین فلاسفه و حکمای اسلامی متأخر و از اعاظم فلاسفه پیرو مکتب ملاصدرا بود. او احیاگر حکمت متعالیه در ایران محسوب میشود و با تدریس طولانی مدت و تربیت شاگردان بسیار، مکتب فلسفی تهران را پایهگذاری کرد. از مهمترین اساتید وی آقا محمد بیدآبادی و از شاگردان برجستهاش ملا هادی سبزواری و ملا عبدالله زنوزی بودند.
| ملا علی نوری | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | علی بن جمشید نوری مازندرانی |
| نامهای دیگر | مولی علی نوری، ملا علی نوری، نوری اصفهانی، علی بن جمشید، آخوند ملاعلی نوری، مازندرانی نوری اصفهانی، علی بن جمشید |
| لقب | آخوند نوری |
| تخلص | نوری |
| نام پدر | جمشید نوری مازندرانی |
| ولادت | قرن ۱۲ قمری |
| محل تولد | روستای کنگرچال (سرحد نور و لیتکو)، مازندران، ایران |
| محل زندگی | نور، قزوین، اصفهان |
| رحلت | ۱۲۴۶ قمری |
| مدفن | نجف اشرف، حرم امام علی(ع)، آستانه باب طوسی |
| طول عمر | حدود ۱۰۰ سال |
| فرزندان | میرزا حسن نوری |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | فیلسوف، مدرس، عارف |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | حکمت متعالیه، فلسفه اسلامی، عرفان |
| اساتید | |
| شاگردان | |
| برخی آثار | |
ولادت
علی بن جمشید نوری مازندرانی در نیمه قرن دوازدهم هجری قمری در روستای کنگرچال (قریهای در سرحد نور و لیتکو) در مازندران به دنیا آمد. پدرش جمشید نوری مازندرانی نام داشت. به دلیل هجرت و اقامت طولانی در اصفهان، به اصفهانی نیز مشهور شد.
تحصیلات
پس از تحصیلات مقدماتى در مازندران و قزوین، به اصفهان رفت و در محضر استادانى چون آقا محمد بیدآبادى و میرزا ابوالقاسم مدرس به تكمیل تحصیل پرداخت. آنگاه به تدریس معقول پرداخت و حوزه فلسفى عظیمى تأسیس كرد. وى تدریس 400 نفر از دو هزار شاغل به تحصیل معقول را شخصا عهدهدار بود.
برخى از شاگردان او عبارتند از: میرزا حسن نورى (فرزندش)، میرزا ابوالقاسم راز شیرازى، آخوند ملا آقا حكمى قزوینى، آخوند ملا عبداللّه زنوزى، آقا سید رضى لاریجانى و حاجى ملا هادى سبزوارى.
اكثر قریب به اتفاق استادان متأخر از آخوند نورى مع الواسطه شاگردان وى بودهاند؛ چه، سلسله اساتید آنان به حاجى سبزوارى، آقا محمدرضا قمشهاى، آقا على مدرس و میرزاى جلوه كه به حكماى اربعه مشهورند، منتهى مىشود.
فعالیتها
ملاعلی نوری پس از تکمیل تحصیلات، به تدریس معقول پرداخت و حوزه فلسفی عظیمی در اصفهان تأسیس کرد. گفته میشود حدود دو هزار نفر در اصفهان مشغول تحصیل معقولات بودند که بیش از چهارصد نفر از آنان در درس خصوصی وی حاضر میشدند. هنگامی که محمدحسین خان مروی مدرسه مروی را در تهران بنا کرد و از فتحعلی شاه خواست تا ملاعلی نوری را برای تدریس به تهران دعوت کند، او نپذیرفت و به جای آن ملا عبدالله زنوزی را به تهران فرستاد که این امر منجر به تأسیس مکتب فلسفی تهران شد. وی علاوه بر تدریس فلسفه، در خط شکسته سرآمد زمان خود بود و طبع شعر نیز داشت و در اشعارش "نوری" تخلص میکرد. از رباعیات معروف او است:
| زتنها گر کسی تنها نشیند | نشیند با خدا هرجا نشیند | |
| زخود تنها نشین نوری که سهل است | اگر تنها کس از تنها نشیند |
آخوند نورى در خط شكسته سرآمد زمان خویش بود.
وفات
ملا علی نوری سرانجام در ماه رجب سال ۱۲۴۶ قمری در اصفهان درگذشت. سید حجةالاسلام شفتی بر جنازه او نماز خواند و سپس پیکر وی را به نجف اشرف منتقل کردند و بر اساس وصیتش در عتبه باب طوسی حرم مطهر امام علی(ع) دفن نمودند.
آثار
- حجةالإسلام (در رد پادرى (كشیش مسیحى) كه مطالب نادرستى درباره اسلام نوشته بود)؛
- حواشى اسفار؛
- حواشى مشاعر؛
- حواشى شوارق؛
- حواشى أسرار الآیات؛
- حواشى شرح اصول كافى؛
- حواشى تفسیر كبیر؛
- تفسیر سوره توحید؛
- رساله در وحدت وجود؛
- مجموعه سؤال و جواب؛
و...
منابع مقاله
نصیرى محمدرضا، اثرآفرینان، ج1، ص14، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، چاپ دوم، 1384.