عسکری، حسن بن عبدالله
| نام | عسکری، حسن بن عبدالله |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اب‍وال‍ه‍لال ال‍ع‍س‍ک‍ری
اب‍و ه‍لال عسکری عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله Abu Hilal al-Askari |
| نام پدر | عبدالله |
| متولد | بين سالهاى 310 الى 320ق |
| محل تولد | عسكر مُكرَم (در استان خوزستان) |
| رحلت | 395 ق |
| اساتید | ابواحمد عسکری |
| برخی آثار | الفروق فی اللغة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00282AUTHORCODE |
حسن بن عبدالله بن سهل (ح 310 الی 320-395ق)، معروف به ابوهلال عسكرى، شاعر، اديب، واژه‌شناس و استاد در صنايع شعرى
ولادت
وى احتمالا در اوايل سده 4ق بين سالهاى 310 الى 320ق در عسكر مُكرَم (در استان خوزستان) زاده شد.
اين شهر كه به دست يكى از اميران حجاج بن يوسف به جاى شهرك رستم گواد بنا نهاد شده بود، به سرعت آبادان گشت و چندين دانشمند از آن برخاستند كه شايد ابوهلال و استادش ابواحمد مشهورترين آنان باشند. ابوهلال نيز چنانكه در بررسى كتاب التلخيص او خواهيم ديد، گويى فارسى را زبان اصلى خود مى‌دانسته است. مى‌توان پنداشت كه او اصلا نژادى ايرانى داشت، زيرا نام نياى چهارمش مهران بوده است.
او كه ظاهرا همه عمر را در عسكر مكرم گذرانيد و همه‌ى آثار گرانمايه‌ى خويش را نيز همانجا تألیف كرد؛ اما معلوم نيست كه چرا مؤلفان كهن، چندان به او نپرداخته‌اند. ثعالبى كه نزدیک ترين نويسنده به عصر اوست، تنها دو بيت از اشعار او را نقل كرده است. حدود 2 سال بعد از ابوهلال، ياقوت به جستجوى احوال او بر مى‌آيد و اما همه‌ى اطلاعات نيز بسيار اندك است.
اساتید
تنها كسى كه به راستى حق استادى به گردن او دارد، ابواحمد عسكرى است. او مردى نام آور و استادى ارجمند بود، كه مجموعه‌ى آثار ابواحمد، با مجموعه‌ى تأليفات ابوهلال بى شباهت نيست. نزدیک ى شاگرد و استاد به حدى رسيد كه برخى ابوهلال را پسر خواهر ابواحمد پنداشتند. اما بر اين مدعا هيچ سندى در دست نيست.
ظاهرا ابوهلال، سخت در كار دانش اندوزى مى‌كوشيد. وى در قطعه‌اى كه در ستايش زمستان سروده، به شبهاى دراز درس خواندن و آموختن فقه، شعر، نحو و حديث اشاره مى‌كند؛ اما وى گويى هرگز نتوانست از دانشى كه اندوخته بود، بهره‌ى مادى ببرد و در جايى به تدريس و كسب معاش بپردازد. و اين مرد فاضل در بازار به خريد و فروش (پارچه فروشى) مشغول بوده است.
در مورد مذهب او بين مذهب شيعه و معتزله شك است كه بعضى مذهب تشيع او را قبول دارند و بعض ديگر، مذهب معتزله را مى‌پزيرند.
وفات
وی در روز چهارشنبه دهم شعبان سال 395ق از دنيا رفته است. برخى نيز سال وفات او را 400 دانسته‌اند.
آثار
چاپى
- الاوائل.
- التلخيص فى معرفة اسماء الاشياء و نعوتها، يا التلخيص فى اللغة.
- جمهرة الامثال.
- ديوان شعر.
- ديوان المعانى.
- شرح ديوان ابى محجن الثقفى.
- الصناعتين، الكتابة و الشعر.
- الفروق اللغوية.
- فضل العطاء.
- الكُرَماء.
- المعجم فى بقية الاشياء.
خطى
- الحث على طالب العلم.
- رسالۀ فى ضبط و تحرير مواضع من ديوان الحماسة لابى تمام.
- المعرب عن المغرب.
- من احتكم من الخلفاء الى القضايا.
- نوادر الواحد و الجمع.
- الوجوه و النظائر.
آثار يافت نشده
- التبصرة.
- الدرهم والدينار.
- رسالة فى العزلة و الاستئناس بالوحدة.
- شرح الفصيح.
- العمدة.
- ما تلحن فيه الخاصة.
- المحاسن فى تفسير القرآن.
منابع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 6، ص 403