تراجم الرجال: مجموعة تراجم لأعلام أكثرهم مغمورون تنشر موادها التاريخية لأول مرة

    از ویکی‌نور
    ‏تراجم الرجال: مجموعة تراجم لأعلام أكثرهم مغمورون تنشر موادها التاريخية لأول مرة
    تراجم الرجال: مجموعة تراجم لأعلام أكثرهم مغمورون تنشر موادها التاريخية لأول مرة
    پدیدآورانحسینی اشکوری، احمد (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرمجموعه تراجم لأعلام اکثرهم مغمورون تنشر موادها التاریخیة لاول مرة
    ناشردليل ما
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1423 ق
    چاپ1
    شابک964-93347-8-5
    موضوعشیعه - سرگذشت‌نامه مجتهدان و علما - سرگذشت‌نامه
    زبانعربی
    تعداد جلد4
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏55‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏ت‎‏4‎‏ ‎‏1380
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تراجم الرجال: مجموعة تراجم لأعلام أكثرهم مغمورون تنشر موادها التاريخية لأول مرة، تأليف سيد احمد حسینى اشكورى، زندگى‌نامه علمايى است كه نام بيشتر آنها در كتب رجالى نيامده و مؤلف طى ساليان دراز در نسخه‌هاى خطى پژوهش كرده و به نام و آثار آنها برخورده است.[۱]

    ساختار

    كتاب مشتمل بر يك مقدمه و شرح حال اعلام شيعه در چهار جلد به ترتيب حروف الفباست. در هر شرح حال، ابتدا نام مختصر شخصيت و سال تولد و وفات او ذكر شده و اگر تاريخ ولادت يا وفاتش مشخص نيست به‌جاى آن نقطه‌چين آمده است. سپس نام كامل او و ساير اطلاعاتى را كه به دست آمده ذكر كرده است. نویسنده در اكثر موارد به منابع اطلاعات اشاره نكرده است.

    گزارش محتوا

    تراجم الرجال داراى عناوين و شرح حال اشخاصى است كه در كتاب‌هاى رجال نام آنها عنوان نشده يا عنوان شده است، ولى مطلب جديد و بكرى درباره آنها نيامده است. اين كتاب گردآمده از يادداشت‌هایى است كه در نسخه‌هاى خطى و اسناد مختلف به دست آمده يا از بررسى كتاب‌هاى مؤلفان شناخته‌نشده فراهم آمده است.[۲]

    نویسنده درباره شرح حال افراد، چنين توضيح مى‌دهد كه معلومات شرح حال‌ها به لحاظ كمى و كيفى متفاوتند؛ چراكه برخى از بزرگان در اثر يا آثارشان بخش‌هاى مهمى از زندگى آنها پراكنده است كه با گردآورى و تنظيم آنها شرح حالشان ايجاد مى‌شود، ولى برخى ديگر نيز چيزى از آثارشان باقى نمانده و جز به‌قدر سطرى يا بخشى از يك سطر در رابطه با زندگى آنها به دست نمى‌آيد، اما همين اندك را نيز ثبت نمودم؛ بدين اميد كه خود يا محقق ديگرى مطلبى را بيابد كه با اين سطر، جانبى از شرح حال آنها را بسازد.[۳]

    وى در ادامه، به اين نكته اشاره مى‌كند كه تصميم گرفته شرح حال گروهى از اعلامى را كه بر او حق تعليم و تربيت يا برادرى و يا آشنايى از نزدیک داشته‌اند، بيفزايد؛ چنان‌كه تصميم گرفته تراجم بعضى از اعلام معاصر داراى آثار دينى و علمى كه شناساندن اسامى، تواريخ، مؤلفات و اعمال آنها را لازم دانسته است، اضافه كند. وى تلاش كرده كه از مسير اعتدال خارج نشده و در اضافه نمودن القاب و صفات از مبالغه و اسراف پرهيز كند.[۴]

    وى همچنين آغاز تأليف كتاب «أحسن الأثر في أعلام القرن الخامس عشر» را متذكر شده كه مشتمل است بر شرح حال كسانى كه در زمان وى زنده بوده‌اند يا پس از قرن چهاردهم وفات كرده‌اند. به گمان وى كتاب حاضر و أحسن الأثر، با هم موسوعه‌اى را تشكيل مى‌دهند كه بخش بزرگى از تراجم اعلام قديم و معاصر را در بر خواهند داشت و قدرى از خلأ موجود در اين موضوع را برطرف خواهند كرد.[۵]

    نویسنده در ادامه به چند نكته درباره كتاب اشاره مى‌كند كه به‌طور خلاصه ذكر مى‌شود:

    1. اكثر معلومات كتاب از كتب خطى كه خود ديده و يا فهارسى كه نوشته يا موسوعه «دليل المخطوطات» گرفته شده است. برخى از معلومات نيز از اجازات مكتوب به خطوط مجيزين يا منقول از خطوط آنها گرفته شده يا از آثارى نقل شده كه از بين كتب يا نزد بعضى خاندان‌هاى علمى يافته است.
    2. اگر يكى از پدران اصحاب تراجم، لقبى يا نسبتى خاص دارد، پس از اسم او براى تمييز از ديگران آمده است.
    3. به جهت اجتناب از تطويل در كلام، از ذكر اوصاف ذكرشده در تراجم، جز در موارد ضرورى، مانند: تاريخ تأليف كتاب و ديگر اطلاعات علمى و تاريخى، پرهيز شده است.
    4. در شرح حال شعرا، اگر شعرى از آنها يافته، نمونه‌هایى كوتاه از شعرشان را نقل كرده است؛ به‌ويژه شعرايى كه شعر عربى دارند.
    5. اسامى مركب با «محمد» در حرف ميم ذكر شده است؛ مانند روش پيروى‌شده در بقيه مركبات كه جايگاه آنها در حرف اول از آنهاست؛ مثلاً عبدالرحمن و عبدالنبى و مانند آن در حرف عين آمده‌اند.[۶]

    در كتاب دائرةالمعارف تشيع، كتاب تراجم الرجال سيد احمد حسینى چنين معرفى شده: «كتاب بر حسب نام كوچك صاحبان تراجم تدوين يافته. داراى 546 زندگى‌نامه است كه 512 زندگى‌نامه در اصل كتاب و بقيه در مستدركى كه به كتاب پيوست شده، آمده است». با توجه به اينكه كتاب حاضر، مشتمل بر 2978 شرح حال است، به نظر مى‌رسد كه كتاب مورد اشاره دائرةالمعارف كه در سال 1404ق چاپ شده، در حدود بيست سال (1423ق) تكميل و در چهار جلد منتشر شده است. همچنين در اين اثر تذكر داده شده كه برخى صاحبان تراجم چون محمدتقى اديب نيشابورى.[۷]، نه‌تنها علمايى گمنام نيستند، بلكه دانشمندان بلندآوازه‌اى هستند و شرح زندگى آنها در بسيارى از كتب تراجم آمده است.[۸]

    وضعيت كتاب

    فهرست اعلام هر جلد در انتهاى آن ذكر شده است. فهرست تأليفات اصحاب تراجم و فهرست اماكن و بقاع نيز در انتهاى جلد چهارم ذكر شده است. در پاورقى‌هاى اندك كتاب، معناى برخى الفاظ و توضيح برخى عبارات ذكر شده است.

    پانويس

    1. ر.ک: انوشه، حسن، ج4، ص202
    2. رييس دانايى، اقدس، ص4748
    3. ر.ک: مقدمه، ص7
    4. ر.ک: همان، ص8
    5. ر.ک: همان
    6. ر.ک: همان، ص910
    7. متن كتاب، ج3، ص117
    8. انوشه، حسن، ج4، ص202

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.

    2. رييس دانايى، اقدس، «حجت‌الاسلام حسینى اشكورى، كتاب‌شناس و محقق برجسته»، آدرس مقاله در پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله كتاب ماه كليات، تير 1381، شماره 55، صفحه 46 تا 50.

    3. انوشه، حسن، دائرةالمعارف تشيع، جلد 4، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادى و ديگران، تهران، نشر شهيد سعيد محبى، چاپ دوم، 1377.

    وابسته‌ها

    الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة

    كاخ دلاویز یا تاریخ شریف رضی

    یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی

    الشريف الرضي

    پیشگامان تشیع در ایران، همراه با رویکردی تفصیلی به رجال اشعریان

    شیعه و پایه‌گذاری علوم اسلامی

    اختران فضیلت

    حياة الشيخ محمد بن يعقوب الكليني

    مصفی المقال في مصنفي علم الرجال

    التدوين في أخبار قزوين

    سید رضی مؤلف نهج‌البلاغه

    أكذوبتان... حول الشريف الرضي التقي الزاهد

    مع علماء النجف الأشرف

    معجم أعلام الشيعة

    تأسيس الشيعة لعلوم الإسلام

    زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی

    همرهی خضر: بیست‌و‌پنج سال همراه علامه امینی، گوشه‌هایی از زندگی علامه امینی

    طبقات أعلام الشيعة و هو نقباء البشر في القرن الرابع عشر (دار المرتضی)

    الفوائد الرضوية في أحوال علماء المذهب الجعفرية

    یادنامه علامه طباطبایی

    تكملة أمل الآمل

    میرحامد حسین (حکیمی)

    فهرست آل بابويه و علماء البحرين

    النصرة لشيعة البصرة

    مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع جدید)

    مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه، عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع قدیم)

    میر محمدمؤمن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند

    مؤلفو الشيعة في صدر الإسلام

    مطلع انوار: احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند

    رياض العلماء و حياض الفضلاء (مطبعة الخيام)

    موسوعة طبقات الفقهاء

    آینه دانشوران

    الشمس الساطعة؛ رسالة في ذكری العالم الرباني العلامة السيد محمدحسين الطباطبائي التبريزي