قاعده لا ضرر (ابهام‌زدایی)

قاعده لا ضرر ممکن است عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد:

• ثلاث رسائل: العدالة، التوبة، قاعدة لاضرر همان گونه كه از نامش پيداست، مشتمل بر سه رساله از آیت‌الله سيّد تقى طباطبايى قمى است. در حدود سال 1403ق تأليف گرديده است. اين رسائل، به زبان عربى بوده و راجع به مبحث عدالت، توبه و قاعده لا ضرر مى‌باشد.

• رفع الغرر عن قاعده لا ضرر اثر محمدباقر خالصی، کتابى است درباره قاعده مهم «لا ضرر» که در فقه اسلامى از جایگاه کم‌نظیرى برخوردار مى‌باشد. این قاعده مستند به روایاتى است که در خلال بحث، بدان‌ها اشاره شده است.

• قاعده لا ضرر و لا ضرار مشتمل بر درس‌های آیت‌الله حسین امامی کاشانی (متوفی 1423ق) است که در سال 1376ق در شهر قم تدریس می‌شده است. این رساله به زبان عربی و حجم قریب به بیست صفحه منتشر شده است.

• قاعده لا ضرر و لا ضرار تقریرات دروس اصولی، رجالی و فقیه شیعه معاصر؛ آیت‌الله مسلم داوری (متولد 1322ش)، به قلم عبدالشهید حوری است که قانون فقهی «لاضرر و لاضرار» را اجتهادی تبیین می‌کند و به نقد دیدگاه‌های گوناگون در مورد معنای آن می‌پردازد و سخنی نو می‌آورد.

• قاعده لاضرر ترجمه «قاعده لا ضرر» از کتاب «القواعد الفقهية» اثر آیت‌الله مکارم شیرازی است که در سال 1379ق، به رشته تحریر درآمده و پس از پنجاه سال ترجمه و تحقیق این اثر توسط سید محمدجواد بنی‌سعید لنگرودی صورت گرفته است. با استفاده از این قاعده، مشروعیت هرگونه ضرر و اضرار در اسلام نفی شده است.

• قاعدة لا ضرر و لا ضرار (سیستانی) تقريرات درس آیت‌الله سيستانى است كه توسط فرزندشان به زبان عربى تدوين شده است. قاعده لا ضرر از قواعد مهم و مشهور فقهى است كه در ابواب گوناگون فقه كاربرد دارد. تا كنون فقها و مجتهدان بسيارى از مشهورين و غير مشهورين در مورد اين قاعده قلم‌فرسايى نموده و نظرات خود را در قالب درس، رساله و كتاب اعلام نموده‌اند و به بررسى قاعده، پرداخته‌اند. نگاه ويژه ايشان به قاعده، موجب تمايز آن از ديدگاه‌هاى ديگر گرديده و مطالعه آن را براى اهل علم و پژوهش لازم نموده است.

• لا ضرر و لا ضرار (صدر، محمدباقر) اثر سيد كمال حيدرى، به بحث و بررسى قاعده «لا ضرر و لا ضرار فى الاسلام»، از ديدگاه آیت‌الله شهيد محمدباقرصدر پرداخته است.

• قاعدة لا ضرر تألیف فتح‌الله بن محمد جواد مشهور به شيخ الشريعه اصفهانى است.

• قاعدة لاضرر، أدلتها و مواردها تألیف فاضل صفار (معاصر)، کتابی است حاوی یکی از قواعد فقهی که در آن مشروعیت هرگونه ضرر و اضرار در اسلام را رفع می‌کند. نویسنده در این اثر مصادیق ضرر را برمی‌شمرد و حکم تعارض این قاعده با برخی از قواعد دیگر فقهی را بررسی می‌نماید.

• رسالة في قاعدة لاضرر و لاضرار (موسوی کماری) تأليف آيت‌الله سيد مهدى موسوى كمارى(متوفى 1400ق)، به زبان عربى است. نویسنده، به دقت زواياى مختلف اين قاعده را مورد مداقّه قرار داده است.

• في قاعدة لاضرر تألیف امام خمينى این رساله به همراه چهار رساله دیگر در مجموعه‌ای به نام الرسائل (امام خمينی) به چاپ رسیده است.

• قاعدة لا ضرر (حیدری) اثر محسن حیدری (معاصر)، کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه و اصول. نویسنده در این اثر به تبیین قاعده لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام پرداخته است. این اثر، درس‌گفتارهای آیت‌الله سبحانی (معاصر) بوده که توسط شیخ حسن مکی عاملی، نوشته شده بوده و شیخ محسن حیدری با افزودن مواردی به آن، و تکمیل آن با درس‌گفتارهای دوره بعدی درس استاد سبحانی، و افزودن بخش اضرار به نفس به این اثر، آن را آماده چاپ کرده است.

• كتاب الرضاع و كتاب قاعدة لا ضرر و لا ضرار في الإسلام اثر عبدالرحیم واسعی زنجانی، مجموع دو کتاب فقهی درباره شیر دادن و قاعده لا ضرر به زبان عربی می‌باشد که به تصحیح غلامحسین نادری رسیده است. این دو کتاب در اسفند 1358 به تعداد هزار نسخه، در قالب یک کتاب چاپ شده است. در پایان کتاب دوم، کتاب «احکام خنثی» ارائه شده که به دلیل مناسبتش با موضوع این کتاب، ذیل کتاب دوم گنجانده شده و کتابی مستقل قرار داده نشده است.

• قاعدة لاضرر و لاضرار (عراقی، ضیاءالدین) تقريرات درس شيخ ضياءالدين عراقى (متوفاى 1361ق)، است كه به‌وسيله شاگرد وى، سيد مرتضى بن سيد محمد جواد موسوى خلخالى، به زبان عربى، تأليف شده است.

• في رحاب أهل‌البيت(ع): العصمة في النبوة و الإمامة جلد چهلم از مجموعه کتابچه‌هایى است در چهل مجلد که موضوعات مختلف کلامى، فقهى و تاریخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. سید عبدالرحیم موسوى و یک گروه تحقیقى، تدوین و تنظیم این مجموعه را به انجام رسانده‌اند.

• رسالة في قاعدة لاضرر (خوانساری نجفی) تأليف شيخ موسى بن محمد نجفى خوانسارى از فقهاى شيعه در نيمه اول قرن سيزدهم هجرى و از علماى حوزه علميه نجف اشرف و از بزرگان شاگردان مرحوم نايينى و متوفاى سال 1363ق، است.

• بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر تأليف امام خمينى(ره)، رساله‌اى است پيرامون قاعده نفى ضرر كه به زبان عربى و در سال 1368ق، نوشته شده است.

• نيل الوطر من قاعدة لاضرر تقریرات درس آیت‌الله جعفر سبحانی (معاصر) به قلم سعید سبحانی است. در این رساله از قاعده لاضرر و شروط و موانع و فروعی که بر آن مترتب است بحث می‌شود.

• دو رساله وضع الفاظ و قاعده لاضرر تأليف استاد محمود شهابى، كتابى است مشتمل بر دو رساله فارسى كه هريك در موضوعى مستقل نوشته شده و در زمان خود بى‌سابقه بوده است.

• غالية الدرر في مصب قاعدة الضرر اثر سید ابوالفضل نبوی قمی، کتابی است پیرامون مدارک، موضوع و ضوابط قاعده لاضرر و بررسی نسبت آن با سایر قواعد و ادله.

• حاشية علی رسالة لا ضرر (مامقاني، عبدالله) تأليف عبدالله بن محمدحسن مامقانى، از علماى علم رجال و از فقهاى شيعه در قرن چهاردهم و متوفاى سال 1351ق، مى‌باشد.

• قاعدتان فقهيتان اللاضرر و الرضاع (سبحانی تبريزي، جعفر)تقريرات درس استاد جعفر سبحانى، به قلم حسن مكى عاملى، به زبان عربى است. در ابتداى اثر، تقريض استاد سبحانى بر تأييد مطالب كتاب آمده است.

• رسالة الضرر و ما فيه من الخبر و ما له من الأثر اثر آیت‌الله حاج ميرزا ابوالفضل زاهد، در زمينه جمع‌آورى و بررسى اخبار و مسائل مربوط به قاعده «لا ضرر و لا ضرار» مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1384ق، تدوين شده است.