الكواكب الدرية

الكواكب الدرية
الكواكب الدرية
پدیدآوران	اهدل، محمد بن احمد (نویسنده) ابن آجروم، محمد بن محمد (نویسنده) شعبي، عبدالله يحيي (نویسنده) حطاب، محمد بن محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	متممه الاجروميه. شرح الکواکب الدريه. شرح آجروميه. شرح منحه الواهب العليه: شرح شواهد الکواکب الدريه شرح الشيخ محمد بن احمد بن عبدالباري الاهدل من اعيان القرن الثالث عشر علي متممه الاجروميه تاليف الشيخ محمد بن محمد الرعيني - الشهير بالحطاب رحمهما الله تعالي
ناشر	مؤسسة الکتب الثقافية
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	6
موضوع	ابن آجروم، محمد بن محمد 672 - 723ق. الاجروميه في النحو - نقد و تفسير حطاب، محمد بن محمد، 902 - 954ق. متممه الاجروميه - نقد و تفسير زبان عربی - شواهد شعري زبان عربی - نحو
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏آ‎‏30‎‏232
	v; t; e;

الكواكب الدرية شرح علی متممة الأجرومية، اثر شیخ محمد بن احمد بن عبدالباری اهدل (از اعیان قرن سیزدهم هجری)، شرح و توضیح کتاب «متممة الأجرومية» تألیف محمد بن محمد بن عبدالرحمن بن حسن رعینی مغربی مکی، معروف به حطاب (902ق/954ق) می‌باشد که خود شرحی است بر کتاب گران‌سنگ «المقدمة الأجرومية في مبادئ علم العربية»، اثر محمد بن محمد بن داود صنهاجی، مشهور به ابن آجروم (673ق/723ق).

به علت اهمیت فراوان کتاب «الأجرومية» در علم نحو، علمای بسیاری اقدام به شرح آن نموده‌اند که از جمله آن‌ها، شرح «متممة الأجرومية»، اثر شیخ حطاب است. این کتاب که نه‌تنها شرحی جامع و مفید بر «الأجرومية»، بلکه بسط و تکمیل مباحث آن می‌باشد، دارای ویژگی‌های فراوانی است که از جمله آن‌ها عبارتند از: استفاده شارح از شواهد قرآنی و شعریه مناسب، اشاره به اختلافات موجود در برخی از مسائل نحوی بین مکاتب بصره و کوفه از جهتی و تمیمیون و حجازیون از جهت دیگر (که البته این مطلب به دلیل رعایت حال خوانندگان مبتدی در تمام مسائل اختلافی انجام نشده، بلکه در بعضی مواضع صورت گرفته است) و همچنین اضافه شدن مطالبی به مباحث اصلی کتاب، از جمله: باب اشتغال؛ اسمائی که عمل فعل را انجام می‌دهند؛ تنازع در عمل؛ تعجب؛ عدد؛ وقف و..^[۱].

کتاب حاضر (الكواكب الدرية) که شرحی بر این شرح (متممة الأجرومية) می‌باشد، در دو جلد تنظیم شده و در پایان آن، کتاب دیگری به نام «منحة الواهب العلية شرح شواهد الكواكب الدرية»، تألیف علامه عبدالله یحیی شعبی، آمده است.

«الكواكب الدرية»، با چند مقدمه از بزرگانی که «منحة الواهب العلية» را مطالعه کرده و اهمیت آن را دریافته‌اند، آغاز شده است. این افراد عبارتند از: احمد جابر جبران، محمد عبدالله مدنی، عبدالرحمن بن وشلی، علی بن محمد بن اسماعیل وشلی، احمد بن محمد بن احمد عمر عامر، محمد بن محمد بن عبدالرحمن قدیمی، معوض حسین دهموش، احمد واروی محمد احمد یحیی، محمد بن عوض منقش زبیدی و اسماعیل عثمان زین^[۲].

در این شرح، ابتدا قسمتی از عبارت مصنف در بالای صفحه آمده و سپس قسمت‎هایی از آن انتخاب و به‌صورت مزجی شرح شده است.

فهرست مطالب و ابیات و شواهد، در انتهای جلد دوم آمده است.

پانویس

↑ ر.ک: قبول، عبدالکریم، ص14
↑ ر.ک: مقدمات کتاب، ج1، ص5-14

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.
قبول، عبدالکریم، مقدمه کتاب «شرح العلامة الحطاب المالكي علی متن الأجرومية المسمی متممة الأجرومية»، اثر حطاب، محمد بن محمد، 1428ق، صیدا - ‎بیروت - ‎لبنان، المكتبة العصرية.