شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية
| شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عمريطي، يحيي بن موسي (نویسنده)
راغب، ماجد محمد (به کوشش) حسيني، محمود ابوالهدي (مقدمه‌نويس) ديب، محمد رجب (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | نظم الآجرومية في أصول علم اللغة العربية |
| مکان نشر | سوريه - دمشق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن آجروم، محمد بن محمد |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف2 الف30274 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية، اثر عربی ماجد محمد راغب، شرح کتاب «الدرة البهية» یا «نظم الآجرومية»، تألیف شرف‌الدین یحیی بن موسی عمریطی (ت988ق) می‌باشد.
«مقدمة الآجرومية في مبادئ علم العربية» که آن را «الأجرومية» و «جرومية» نیز می‌گویند، اثر عربی محمد بن محمد بن داود صنهاجی بن آجروم فاسی (673ق/723ق) و از مهمترین تألیفات تعلیمی تراث نحوی می‌باشد که به روش و اسلوبی سهل و آسان و به‌دور از حشو، تعقیدات و امثله ملالآور نوشته شده، ولذا مثالهای به‌کاررفته در آن، اندک و غالباً غیر شاذ می‌باشد[۱].
تراث نحوی لغت عربی، کتب تعلیمی بسیاری که از نظر تاریخ نگارش، مقدم بر این کتاب می‌باشند را در خاطر دارد، اما هیچیک از آن‌ها را نمی‌توان در موجز و کمحجم بودن با کتاب «الآجرومية» و اسلوب و روش نگارش نویسنده آن، مقایسه نمود، ولذا می‌توان اهمیت این اثر را در مؤلفه‌های زیر خلاصه نمود:
- تعلیمی بودن که در عین مفید و کارآمد بودن، کمحجم نیز می‌باشد؛
- جمع بین تمام ابواب نحو و خالی بودن از مباحث صرفی و عرضه آن به طریق سهل و واضح و همچنین استفاده از امثله سهل و آسان که درک آن‌ها قریب به ذهن بوده و باعث فهم سریع مباحث به‌وسلیه نوآموزان شده و درعین‌حال، عدم کاربرد امثله شاذ و خلاف قاعده[۲].
به علت اهمیت فراوان این کتاب در علم نحو، علمای بسیاری اقدام به شرح آن نموده و بسیاری نیز با حوصله و ذوق فروان، آن را به نظم درآورده‌اند که از جمله آن‌ها، کتاب «نظم الآجرومية» شرف‌الدین یحیی بن موسی عمریطی می‌باشد. کتاب حاضر، شرح این نظم و اشعار زیبا بوده که در آن، به‌خوبی این اشعار، تشریح و تبیین گردیده است.
اصل کتاب «الآجرومية» فاقد مقدمه بوده و هرچند مباحث آن با سخن از کلام و اقسام سه‌گانه آن آغاز گردیده، اما بااین‌حال کتاب خالی از مطالب صرفی بوده و حتی همین بحث نیز در دامنه علم نحو مطرح شده است[۳].
در شرح حاضر که با سه مقدمه از محمود ابوالهدی حسینی و محمد رجب دیب و نویسنده آغاز گردیده، مطالب با تغییرات اندکی عرضه گردیده است.
در دو مقدمه نخست، به اهمیت و جایگاه کتاب «الآجرومية» و نظم آن و شرح حاضر اشاره شده است[۴].
در مقدمه نویسنده، به این نکته اشاره گردیده است که شرح حاضر، دومین شرح بوده و قبل از ایشان، علامه شیخ ابراهیم بیجوری اقدام به این عمل نموده است.
شارح، با وجود اینکه از شرح بیجوری یاد کرده و آن را ستوده است، در پاسخ به این سؤال که: «پس با وجود شرحی آنچنان، چه فایده‌ای در نگارش شرحی اینچنین (شرح حاضر) وجود دارد؟ می‌نویسد:
- وجود شرحهای متعدد برای منظومه واحد، ضرری نداشته و امر تازه‌ای نیست؛ همچنان‌که در مورد الفیه ابن مالک این اتفاق رخ داده و شروح بسیاری به‌وسیله بزرگان علم نحو، امثال ابن هشام انصاری و ابن عقیل، بر آن نوشته شده است[۵].
- شرح بیجوری در قرن سیزدهم هجری و به قلم آن دوران نوشته شده؛ لذا اسلوب آن مناسب برای طلاب و خوانندگان آن عصر است نه برای طلاب عصر حاضر[۶].
- شرح بیجوری، به دلیل قلت چاپ، در دسترس نبوده و تهیه آن، با مشکلاتی روبه‌روست[۷].
در این شرح، شارح ابتدا متن شعر و نظم را ذکر نموده و در ادامه، با استفاده از امثله و شواهدی از قرآن کریم، احادیث شریف و کلام و اقوال عرب، به تشریح، توضیح و تبیین آن پرداخته است.
در پایان کتاب، ابیات «الدرة البهية»، بدون شرح و با شماره‌گذاری، ذکر گردیده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
وابسته‌ها
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو
شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو
أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك
النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)
شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري
شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو
النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية