المعانی (ابهام‌زدایی)

المعانی ممکن است عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد:

• علم المعاني از جمله آثار نویسنده معاصر عرب عبدالعزيز عتيق درباره علم معانى است. نویسنده در اين اثر با بررسى آثار علماى ادب عربى، كتاب تحقيقى ارزشمندى درباره تاريخچه و مباحث علم معانى ارائه داده است.

• بیان المعاني تألیف عبدالقادر ملاحویش آل غازی (متوفی 1398ق)، نخستین تفسیر تنزیلی است که در آن تمامی سوره‌های قرآن کریم، با الهام از مصحف امام علی(ع) و تکیه بر سیاق و نظم آیات و توجه به مقتضیات زمان نزول، از منظری تاریخی و بر اساس ترتیب نزول مورد بررسی قرار گرفته است.

• ديوان المعاني يا «معاني الأدب» و يا «إعلام المعاني في معاني‌الشعر»، اثر ابوهلال عسكرى، از علماى قرن چهارم هجرى است كه به زبان عربى، به گردآورى بليغ‌ترين اشعار عرب جاهلى در موضوعات مختلف و شرح آن اشعار تا قرن 4 هجرى پرداخته است.

• الشرح‌المختصر معروف به مختصر المعاني كه شرح كوتاه‌تر «تلخيص‌المفتاح» است، در 756 تأليف شده است. كتاب مختصرالمعانى تأليف اديب نامور قرن هشتم، ملا سعدالدين تفتازانى، از ممتازترين كتب و آثارى است كه در زمينه علوم بلاغى تدوين شده است.

• مرآت المعاني به زبان فارسى، از حامد جمالى دهلوى است. اولى، منظوم و از نوع تعريف‌نامه‌هايى است كه پاره‌اى از صوفيان، در باب تعريف الفاظ و اصطلاحات شعر صوفيانه پارسى، نظير زلف و روى، چشم و ابرو، خط و خال، مى و ميخانه و خرابات و... نوشته‌اند

• زهر المعاني با نام کامل «زهر المعاني في توحيد المبدع سبحانه و معرفة كمال الأول و الثاني و حصول عالم الجسم و ارتقائه إلی العالم الروحانی»، تألیف عمادالدین ادریس قرشی (متوفی 872ق)، در موضوع عقاید اسماعیلیه است، که توسط مصطفی غالب مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.

• روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني اثر محمود بن عبدالله آلوسى به زبان عربى است كه توسط ابراهيم شمس‌الدين و سناء بزيع شمس‌الدين گردآورى شده و على عبدالبارى عطيه آن‌را تحقيق كرده است.

• لطائف الاشارات: تفسير صوفي كامل للقرآن الكريم اثر عبدالكريم بن هوازن قشيرى به زبان عربى است كه توسط ابراهيم بسيونى تحقيق شده است.

• جواهر البلاغة في المعاني و البيان و البديع اثر سید احمد هاشمی، از جمله آثار معاصر در موضوع بلاغت (علم معانى، بیان و بدیع) است که در سال‌هاى اخیر جایگزین کتاب «مختصر المعاني» شده و به دلیل اختصار، مورد استقبال طلاب علوم دینى قرار گرفته است. نویسنده در این کتاب با اسلوب علمى، خلاصه‌اى از تمام قواعد فصاحت و بلاغت و اصول بلاغى را ارائه کرده است.

• اِبراز المعاني من حرز الأماني في القراءات السبع نوشته امام عبدالرحمن بن اسماعيل بن ابراهیم معروف به ابوشامه دمشقى و به زبان عربى است كه در موضوع قرائت هفتگانه قرآن كريم نگاشته شده است.اين كتاب شرحى است بر قصيدۀ معروف شاطبيه، سروده ابوالقاسم بن فيّرة بن خلف بن احمد الشاطبى الاندلسى الرعينى الضرير متوفاى 590 هجرى.

• أساليب بلاغية؛ الفصاحة - البلاغة - المعاني اثر احمد مطلوب، کتابى است به زبان عربى، پيرامون فنون بلاغت و بررسى موضوعاتى از قبيل فصاحت، بلاغت و مباحثى كه در دانش معانى از قديم مطرح بوده است.

• المعانی اللغویة لاسماء المدن و القری و احواضها فی المملکة الاردنیة الهاشمیة تألیف رکاد علی نصیر، معجمی مشتمل بر معانی لغوی و تبیین اسامی شهرها و روستاها و مناطق کشور اردن است.

• دروس في البلاغة (شرح مختصر المعاني للتفتازاني) اثر شيخ غلامعلی محمدى باميانى، شرح و توضيح نكات كتاب «مختصر المعانى»، اثر تفتازانى است كه به زبان عربى و در 4 جلد تنظيم شده است.

• آئین بلاغت: شرح مختصر المعانی تأليف احمد امین شيرازى، شرحى فارسی بر کتاب مختصر المعاني سعدالدین تفتازانی (متوفى 792ق) است كه با قلمى روان نگارش شده است.

• علوم البلاغة؛ البديع و البيان و المعاني از آثار استادان دكتر محمد احمد قاسم و دكتر محيى‌الدين ديب است كه در آن، يك دوره مسائل علوم بلاغى (بديع، بيان و معانى) به‌صورت آموزشى توضيح داده شده است.

• دلائل الإعجاز في علم المعاني نوشتۀ «شيخ عبدالقاهر جرجانى» متوفاى سال 471 هجرى قمرى مى‌باشد.

• علوم البلاغة؛ البيان و المعاني و البديع اثر احمد مصطفى المراغى، مشتمل بر تعريف و بيان اغراض و اهداف و مباحث هريك از علوم بيان، معانى و بديع مى‌باشد كه به زبان عربى نوشته شده است.

• البلیغ في المعاني و البیان و البدیع تألیف احمد امین شیرازی (متولد 1319ش)، کتابی آموزشی در علوم بلاغی است. این اثر به زبانی ساده با ذکر شواهد و مثال‌های قرآنی و روایی و ذکر سؤالات و تمرین‌های متعدد در پایان هر درس مطرح شده است.

• رساله مخ المعاني اثر شیخ امیرحسن علاء سجزی دهلوی، کتابی است یک جلدی، به زبان فارسی با موضوع عرفان اسلامی که به کوشش آذرمیدخت صفوی چاپ شده است. نویسنده در این اثر به توضیح معنای عشق و هریک از حروف تشکیل‌دهنده آن می‌پردازد.

• الإيضاح في علوم البلاغة، المعاني و البيان و البديع از آثار ممتاز و بسیار تأثیرگذار متخصص بزرگ علوم بلاغى، جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن بن عمر بن احمد بن محمد، مشهور به خطیب قزوینى است که آن را استاد ابراهیم شمس‌الدین تصحیح کرده و با افزودن مقدمه و تعلیقات منتشر کرده است. در این اثر، یک دوره مسائل علوم بلاغى (معانى، بیان و بدیع) ذکر شده است.

• حاشية الدسوقي علی مختصر المعاني اثر محمد بن عرفه الدسوقى، حاشیه‌اى است به زبان عربى، بر کتاب «مختصر السعد» اثر سعد‌الدین تفتازانى (792ق) که آن نیز، شرح «تلخیص مفتاح العلوم»، اثر جلال‌الدین قزوینى مى‌باشد.

• البلاغة الواضحة، البيان و المعاني و البديع للمدارس الثانوية اثر على جارم(در شناسنامه كتاب حازم ذكر شده است.) و مصطفى امين، از نويسندگان معاصر، به زبان عربى است. كتاب، حاوى گفتارهایى درباره معانى، بيان و بديع در زبان عربى است.

• بغية الإيضاح لتلخیص المفتاح في علوم البلاغة المعاني و البیان و البدیع تألیف عبدالمتعال الصعیدی (متوفی 1383ق) شرحی است بر کتاب «الإیضاح لتلخیص المفتاح» جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمن قزوینی معروف به خطیب قزوینی یا دمشقی (متوفی 739ق) است.

• غنیة الطالب و منیة الراغب في النحو و الصرف و حروف المعاني تألیف احمد فارس بن یوسف افندی شدیاق (1219-1304ق)، ‏از جمله آثار معاصر در علوم صرف و نحو و حروف معانی علم عربی است. این اثر به چاپ سنگی منتشر شده است.

• حاشية الدسوقي علی مختصر المعاني اثر محمد بن عرفه الدسوقى، حاشیه‌اى است به زبان عربى، بر کتاب «مختصر السعد» اثر سعد‌الدین تفتازانى (792ق) که آن نیز، شرح «تلخیص مفتاح العلوم»، اثر جلال‌الدین قزوینى مى‌باشد.